agraruli saq-yda-39.indd
Transcript
agraruli saqarTvelo vb[tlts vbofc9 vbof lfufgeht s lf ufufs j s smdty8 New ახალი ISSN 1987-8729 სამეცნიერო-საინფორმაციო ჟურნალი yuradReba! bolo periodSi qarTul bazarze SeiniSneba `akrobat mc~-s mimsgavsebuli dasaxelebis uxarisxo, iaffasiani da gaurkveveli Sedegebis mqone preparati. erideT `akrobat mc~-s mimsgavsebuli dasaxelebis produqciis SeZenas, gaufrTxildiT Tqvens mosavals da SeiZineT mxolod ``BASF BASF~-is ~-is warmoebis preparati #7 (39), ივლისი, 2014 Bosio delavalis mobiluri sawveli danadgarebi msxvilfexa da wvrilfexa merZeuli mecxoveleobisaTvis ufro nazi vidre mwvelavis xelebi! www.worldtechnic.ge E-mail: [email protected] ℡ 2 90 50 00; 2 18 18 81 isargebleT agro lizingiT da gadaixadeT teqnikis Rirebuleba etapobrivad nomerSi waikiTxavT: ასკა ASCA ახალი აგრარული საქართველო AKHALI AGRARULI SAQARTVELO (New Agrarian Georgia) ყოველთვიური სამეცნიეროსაინფორმაციო ჟურნალი. Monthly scientific-informative magazine ივლისი, 2014 წელი. #7 (39) სარედაქციო კოლეგია: სა ციო ლეგი ა: რედაქტორი), შორე თადაქ მაჭა რაშკო ვილი (მთ. შო (მთ. ჯაბნიძე, რედაქტორი), ნუგთა ზარმაჭა ებარაშ ნოივი ძე,ლირეზო მიხეილ ზვი ად ბრეგ ვაძე,სანიკიძე, ამირან ადე იშვილი, სოხაძე, თამარ ნოდარ ბრეგვაძე, კა ხა ლაშბარისაშვილი ხი, მიხეილ სოხაძე, გიორგი (მევენახეობათამარ სანიკიძე, კონსტანრედაქტორი), ტინე გურგენიძე, მეღვინეობის რედაქციის თამთა გუ გუშვილი მა (ინგლ. ვერს. ნოდარ ბრეგვაძე, რიამ ლე ბანირედაქტორი). ძე, თამთა გუგუშვილი (ინგლ. ვერს. რედაქტორი). 11 4 saqarTvelos mTiani soflebis gadarCenis ualternativo gza soflis mosaxleobis TiToeuli komlis energetikuli xarji cxel wyalze mTeli moxmarebuli energiis 12-13%-s Seadgens. editor of English version Tamta Gugushvili სამეცნიერო საბჭო: სამეცნიერო საბჭო: აკადემიკოსები, მეცნიერებათა აკადემიკოსები, მეცნიერებათა დოქ დოქტო ტორე რები, ბი, პრო პროფე ფესო სორე რები: ბი: რე რევაზ ვაზ მა მახა ხარობ რობლი ლიძე ძე (თავმჯდომარე), (თავმჯდომარე), ნო რე ნას ყიდაშვილი, ნოდარ დარ ჩხარ ჩხარტიშ ტიშვი ვილი, ლი, პეტ გურამ ალექსიძე, ელ ჯა ებანოიძე, გუგუშვილი, ზაურ ჯულუხიძე, ნუგგუ ზარ პაატა კოღუაშვილი, ზუ რაბ ჯინ ჯიხაძე, პეტ ამირან ადეყიიშ ვივი ლი, ელგუჯა შაფაქიძე, რე ნას დაშ ლი, ადოლ ტყეშე ვილი, ძე, ზა ნატო ზვიად ბრეგ ვალაშ ძე, ელ გუჯალე გური გუშნო ვიზა ლი, ურ ჯულუხიძე, ჯი ხაძე, ქრისტო კაკაბაძე, ვლაზუ დირაბ მერ ჯინ ცანა ვა, კუკუ რი ძერია, კახნიაშვილი, ადოლ ტყეშეთევდორაძე, ლაშვილი, ნატო რე ვაზ თევდორა ძე, ომარ კაკაბაძე, კუა, კური რია, ხავილაშ და ვით ბედი თენძე გიზ ყუკა რაშ ლი,ხი, ომარ თევდორაძე, კო ბა კობალანუგ ძე,ზარ ნუგსარჯველაძე, ზარ ებანოიძე,დავით ბედიკო ა,ლოზ თენგიზ ყუვი რაშ ვილი, ზურაბ ლოლაძე, ნი ზაზაშ ლი, ნუკრი მემარნიშ ვილი. კობა კობალაძე, ნუკრი მემარნიშვილი. დამ ფუძნებელი: გამომცემელი: “აგრარული “აგრარული სექ სექტო ტორის რის კომ კომპა პანი ნიეების ბის ასო ასოცი ციააცი ცია” ა” (ასკა); (ასკა); Agraruli AssociationSectoris of Agrarian Sector Companies (ASCA). საქართველოსasociacia რეგიონული ეკონომიკური Companiebis (ASCA); პრიორიტეტების კვლევითი ცენტრი. “რეგიონიკა”; (Association of Agrarian Sector Companies) Regionica Research რე დაქცი_ისGeorgian მისამარ თი: Center for Regional Economic თბი ლისიPriorities. (0119), აგლაძის ქ. # 32 რედაქცი ის მისა+995 მართი: ტელ/tel: 34-76-33/ (99) 16 -18-31 თბილისი (0114), გორგასლის Tbilisi (0119), Agladze str. #ქ.32# 51/53 ტელ/tel: +995 (032) 2 90-50-00 e-mail: [email protected] 599 16-18-31 Tbilisi (0114), Gorgasali str. #51/53 editor of English version Tamta Gugushvili www.regionica.org/journal. [email protected] დააკაბადონა გიორგი მაისურაძემ saqarTvelos erovnuli biblioTeka დაიბეჭდა შპს“ივერიელი” “დიოსის” სტამბაში (ციფრული ბიბლიოთეკა) ჟურნალი ხელმძღვანელობს www.dspace.nplg.gov.ge თავისუფა ლი პრესის პრინციპით. ახალი აგრარული საქართველო The magazine uses the principal of free press. © საავტორო უფლება დაცულია. დააკაბადონა the author გიორგი right is მაისურაძემ protected. ჟურნალი ხელმძღვანელობს თავისუფალი პრესის პრინციპით. ფასი 5 ლარი The journal acts in accordance with the principles of free press. © საავტორო უფლება დაცულია. All rights reserved. რეფერირებადია 2011 წლიდან დაიბეჭდა შპს “გამომცემლობა კოლორში” WORLD მსოფლიო TECHNIC ტექნიკა www.worldtechnic.ge ივლისი, 2014 ივლისი saqarTveloSi gvalvis gamo xorblis naTesebis nawili ganadgurda xorblis mokleReroiani axali botanikuri da genetikuri forma `gorda~ 12 `sobisuri~ ukve sakmaod 13 popularuli produqtia! `iodkazeiniT~ gamdidrebuli funqciuri daniSnulebis `mawvnis~ bioteqnologiis damuSaveba 14 17 kosaeropeTaraSotirivesobisdRe ucxoelebze miwebis gayidvasTan dakavSirebiT axali regulaciebi amoqmeddeba 18 9 ekonomikis gamococxlebis soflis meurneobis saministro 18 unikaluri Sansi didi reformisTvis emzadeba! vebi kulturebis movla-moyvanis agrowesebi 21 sak nobianSi karantinia debuli 23 zigamocxa saqarTvelo aris ara mxolod Rvinis akvani. axla saubroben imazec, rom pirveli puric, SesaZloa, kavkasiaSi, maT Soris saqarTveloSi, ufro konkretulad ki raWa-leCxumSi iyos damzadebuli. 30 vis ekuTvnis sulguni ase rom, sulguni dasavlurqarTuli kulturaa/produqtia, kolxeTis dablobSi Seqmnili da ara afxazuri da osuri. 24 28 sakvebwarmoebis dargis ganviTareba rentabeluri mecxoveleobis safuZvelia somxuri sindromi qarTul sinamdvileSi anu meRvineobis sferoSi gamarTuli yvaryvareobis aRlumis Sesaxeb `mefutkre~ Taflis qarxnis da sakuTari mini-hesis agebas gegmavs 32 33 simindis zeTi Jurnali `axali agraruli saqarTvelo~ gTavazobT! JurnalSi erTi kvadratuli santimetri sareklamo farTis Rirebuleba Seadgens: ydis meore gverdze _ 60 TeTrs (mTliani gverdi _ 350 lari), boloswina gverdze _ 50 TeTrs (mTliani gverdi _ 300 lari), bolo gverdze _ ukana ydaze _ 60 TeTrs (mTliani gverdi _ 350 lari). Sida gverdebze _ 35 TeTrs (mTliani gverdi _ 200 lari). Jurnali „axali agraruli saqarTvelo” referirebadia 2009 wlidan. samecniero statiis moculoba reziumes TanxlebiT ar unda aRematebodes 1,5 intervaliT, 12-iani SriftiT nabeWd 5 Tabaxis gverds. Jurnalis gamowera SegiZliaT presis gavrcelebis saagentoebSi: `elva.ji~ (tel.: (032) 2-38-26-73; (032) 2-38-26-74); `saqpresa+~ (0 (32) 2518518). 1 wliT Jurnalis gamowera dagijdebaT 24 lari, 6 TviT _ 12 lari. axali agraruli saqarTvelo ვუბრუ ნდებ ით დაბეჭდილს ვუბრუნდებით დ აბეჭდ ილს `minda aseve mivmarTo biznesmenebs. yovelma biznesmenma unda aiRos Tavis Tavze romelime raioni, es mTa iqneba Tu bari da daexmaros materialur ganviTarebas am regionis. imedi maqvs, rom Cveni biznesmenebi yvela Seismens am Cven mowodebas da saqarTvelo iqneba bednieri“, saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore sa qar T ve los mTi a ni sof le bis ga dar Ce nis ual ter na ti vo gza Cveni mTavrobis politikuri nebaa yovelmxriv dauWiros mxari yvela im proeqts, romelic moemsaxureba did saqveyno saqmes _ mosaxleobis SenarCunebas maRalmTian soflebSi! _ ganacxada saqarTvelos premier-ministrma irakli RaribaSvilma barisaxoSi „saukunis gzis“ proeqtis prezentaciaze. sayovelTaod cnobilia, rom qveyanaSi energetikuli politikis ararsebobis fonze, xSir SemTxvevebSi, energetikuli siduxWiris gamo, Zalze didia Sida da qveynis gare migracia, icleba soflebi da am procesis SeCerebis erTaderTi meqanizmi soflis mosaxlis Tundac energiis saarsebo minimumiT uzrunvelyofaa, sxva SemTxvevaSi 21-e saukuneSi sofelSi mTavari resursis, adamianis SenarCuneba ver moxerxdeba. winamdebare statiis ZiriTadi motivi am problemis gadaWris mcdeloba da gzebis Ziebaa. vfiqrobT, rom realurad mxolod aRwerili kompleqsuri midgoma SeiZleba problemis droulad mogvarebis sawindari gaxdes. im SemTxvevaSi Tu saxelmwifos mxridan ar iqneba energodeficitur regionebSi ganaxlebadi energiis gamoyenebis waxalisebis politika da am problemas ar mieqceva saTanado yuradReba, rogorc Sedegi, isev gagrZeldeba tyis resursis ganadgureba, gaizrdeba qveynis energodamokidebuleba importirebul sawvavze da mosaxleobas kvlav eqneba energiis deficiti, gagrZeldeba migracia, ver ganviTardeba soflis meurneoba, warmoeba, socialuri foni kidev ufro damZimdeba. rogorc bolodroindeli movlenebidan ikveTeba saqarTvelos axlo momavalSi Seeqmneba xelsayreli pirobebi evrokavSiris gaerTianebaSi gawevrianebisaTvis. aqedan gamomdinare, ukve axla navaraudevia, rom socialur-ekonomikuri ganviTarebis strategiis „saqarTvelo 2020“-is Tanaxmad „energetikis sferos Tanamedrove evropuli standartebis Sesabamisad, ganxorcieldeba evrokavSirTan asocirebis SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis 4 axali agraruli saqarTvelo Tanmimdevruli Sesruleba“. Tavis mxriv, asocirebis xelSekrulebis mixedviT TanamSromloba energetikis sferoSi „eyrdnoba partniorobis, erToblivi interesebis, gamWvirvalobisa da prognozirebis principebs da miznad isaxavs bazris integraciasa da regulaciur daaxloebas energetikis dargSi, usafrTxo, ekologiuri da xelmisawvdomi energiis uzrunvelyofis saWiroebis gaTvaliswinebiT“. dRes saqarTvelo sakuTari re- sursebis saxiT, mis mier moxmarebuli energiis mxolod 32-35 procents akontrolebs, danarCeni 65-68% importirebuli energoresursebia. cxadia aseTi mwiri energoresursebis bazis patroni qveynis energousafrTxoeba Zalze myifea, xolo energodamouki-deblobaze laparakic zedmetia. qveynis energetikuli usafrTxoeba ganisazRvreba, rogorc mdgomareoba, romlis dros saxelmwifos, mis mosaxleobas, sawarmoebs, infrastruqturas da sxva momxmareblebs xeli miuwvdebaT maT mier moTxovnil energetikul resursebze sakmarisi raodenobiT da gonivrul sabazro fasebSi. gageba „energetikuli usafrTxoeba“ SeiZleba ganimartos rogorc xifaTis ararseboba, anu mosaxleobis da mTlianad saxelmwifos daculoba energiis da energetikuli resursebis yvela saxis deficitis gaCenis safrTxeebisagan, romlebic SeiZleba warmoiqmnan negatiuri bunebrivi, teqnogenuri, antropogenuli, socialur-ekonomikuri, Sida da gare politikuri faqtorebis zegavleniT. energousafrTxoebis da energodeficitis Serbilebis saSualebebi Catarebuli analizis Sedegebma TvalnaTliv aCvena im praqtikuli RonisZiebebis gatarebis aucilebივლისი, 2014 ვუბრუნ დებ ით დაბ ვუბრუნდებით დაბეჭდილს ეჭდილს loba, romelTa ganxorcielebac xels Seuwyobs energetikul siRaribesTan dakavSirebuli problemebis gadaWras. imdenad ramdenadac saqarTveloSi axla iwyeba energoseqtoris modernizeba, ufro swori iqneba Tu vityviT, axali sistemis mSenebloba, qveynis energousafrTxoebisaTvis gasaTvaliswinebelia ramdenime ZiriTadi postulati: 1. energosistema upiratesad unda efuZnebodes sakuTar, maT Soris ganaxlebad, energoresursebs. 2. maqsimalurad unda iyos gamoyenebuli energodazogvis da energoefeqtianobis potenciali. 3. saqarTvelos geopolitikuri mdgomareobidan gamomdinare, evrostruqturebSi gaerTianebisaken miswrafeba TavisTavad gulisxmobs qveynis integracias regionalur energosistemaSi, es ki Tavis mxriv moiTxovs energosistemis adaptacias mezobeli qveynebis sistemebTan ara mxolod teqnikuri, aramed sakanonmdeblo bazis TvalsazrisiTac. energetikuli politika TanxmobaSi unda iyos saerTaSoriso standartebis moTxovnebTan da es pirvel rigSi ekologiur moTxovnebs gulisxmobs. saqarTvelos energetikis saministros mier momzadebuli „saqarTvelos energetikul seqtorSi saxelmwifo politikis ZiriTadi mimarTulebis“ dokumentis mixedviT 2015 wlisaTvis gaTvaliswinebulia eleqtroenergiis moxmareba gaizardos 12,6 mlrd. kvtsT-mde, xolo bunebrivi gazis moxmareba 3.3 mlrd. m3-mde, rac moiTxovs arsebuli simZlavreebis swrafi tempebiT reabilitacias, axali simZlavreebis mSeneblobis konceptualur gadawyvetas da energiis warmoeba-moxmarebis efeqturobis mniSvnelovnad gaumjobesebas. Tumca, unda aRiniSnos, rom problemis gadawyvetas axali simZlavreebis amoqmedebiT hesebis mSeneblobis gaaqtiurebis xarjze mniSvnelovani dro da kapitaldabandeba sWirdeba. cxadia, am fonze energiis ganaxlebadi wyaroebis CarTva saerTo energetikul balansSi (Tanamedrove maRalefeqtian TbodanadgarebTan erTad) mniSvnelovnad da swrafad Seamcirebs energodeficits da Sesabamisad gazrdis energousafrTxoebas. sworad dagegივლისი, 2014 mili strategiis SemTxvevaSi Cven, arsebuli potencialis racionaluri gamoyenebis gaTvaliswinebiT, mowinave, momgebian situaciaSi aRmovCndebiT. ganaxlebadi bunebrivi resursebis mdgomareobis zogadi mimoxilva qveyanaSi ekologiuri mdgomareobis SenarCunebis erT-erTi, Tu ara erTaderTi meqanizmi aratradiciuli, ganaxlebadi energiis wyaroebis gamoyenebaa. es tendenciebi ukve mkveTrad gamoisaxa aSS-s, evrokavSiris da sxva mowinave qveynebis energetikis ganviTarebis programebSi, sadac 2020wlisaTvis, srul energetikul balansSi, ganaxlebadi wyaroebis wilis 20%-mde gazrdaa navaraudevi. imis miuxedavad, rom ganaxlebad energoresursebze dafuZnebuli energodanadgarebi mcire simZlavreebze aris orientirebuli, mZlavr energowyaroebTan SedarebiT maT ukve garkveuli upiratesobebi aqvT: es upiratesobebi yvelaze naTlad avtonomiuri energetikuli qselebis SeqmnaSi Cans, rac pirvel rigSi ekonomiurobiTa da ekologiurobiT vlindeba. energiis ganaxlebadi wyaroebis avtonomiur energomomaragebaSi CarTvas, garemoze adamianis minimaluri negatiuri gavlenis fonze, SeuZlia ekonomikuri ganviTareba uzrunvelyos. maTi eqspluatacia, miuxedavad SedarebiTi siZvirisa, momgebiania, Tundac socialuri kuTxiT (wylis da garemos sisufTave, higiena da sanitaria), rac cxovrebis xarisxis amaRlebaSi aisaxeba. winamdebare statiaSi ZiriTadad aratradiciuli energetikuli wyaroebis sam tips ganvixilavT: mcire hidroenergetika, helio da bioenergeetika. hidroenergetika hidroenergetika, romelic mcire simZlavreebis aTvisebazea orientirebuli, Tavisi daniSnulebiT da mniSvnelobiT, rogorc iTqva, ganaxlebad energoresursebs ganekuTvneba. miuxedavad imisa, rom mimarTuleba ar ganixileba mZlavri energetikis alternativad, unda aRiniSnos, rom mZlavri hidroenergetika Tavisi kaSxlebiT, derivaciebiT da sxva hidroteqnikuri nagebobebiT mniSvnelovan gavlenas axdens garemoze. imavdroulad mZlavri, wyalsacaviani hesebis rentabeloba mraval faqtorzea damokidebuli: rogorc wesi, dadgmuli simZlavreebi xSirad gaumarTleblad aWarbebs sezonuri moxmarebisaTvis sakmaris simZlavres, Cadebuli investiciebis amoRebis vadebi 12-15 wliT aris gansazRvruli da sxva, ris gamoc dReis mdgomareobiT mZlavri hidroeleqtrosadgurebis mSenebloba mniSvnelovan da safuZvlian Seferxebebs ganicdis. helioenergetika yvela saxis akumulirebuli da, miT umetes, ganaxlebadi energetika saboloo jamSi mzis gamosxivebas ukavSirdeba. dReisaTvis cnobilia uSualod mzis energiis gamoyenebis sami ZiriTadi mimarTuleba: mzis energiis pirdapiri gardaqmna eleqtrul energiad (fotoeleqtrogardamqmnelebi); mzis energiis siTbur energiad gardaqmna (cxeli wylis mzis koleqtorebi); mzis energiis eleqtroenergiad axali agraruli saqarTvelo 5 ვუბრუ ნდებ ით დაბეჭდილს ვუბრუნდებით დ აბეჭდ ილს gar rdaq qmn mna (Ter ( rm modina n miku m ri r ciklis safuZvelze). mzis energiis eleqtrul energiad pirdapir gardaqmna fotoeleqtruli gardamqmnelebis meSveobiT teqnikuri TvalsazrisiT sasurveli da SesaZlebelia, Tumca erTeuli simZlavris fasi (5-7 dolari vatze) jer kidev sagrZnoblad maRalia. ase, rom jerjerobiT, am sferoSi arsebuli mniSvnelovani warmatebebis miuxedavad, mzis eleqtroenergia farTomasStabiani praqtikuli gamoyenebis mxriv, Cvens realobaSi ZviradRirebuli fufunebaa da misi gamoyeneba mxolod saxelmwifos xelSewyobiT SeiZleba realizdes. bioenergetika biomasa SeiZleba gardaiqmnas rogorc Txevad, aseve airad sawvavad an gardauqmnelad daiwvas. bioenergetika ganaxlebadi energiis erT-erTi yvelaze xelmisawvdomi da perspeqtiuli mimarTulebaa. prognozebis Tanaxmad uaxloes momavalSi misi wili saerTo energetikul balansSi 8,5-9%-ia. imis gaTvaliswinebiT, rom Tavisufali energiis dagroveba da Senaxva rTuli problemaa, bioenergetikis upiratesoba ganaxlebadi energiebis sxva formebTan SedarebiT imaSi mdgomareobs, rom SesaZlebelia misi seriozuli odenobiT akumulireba. teqnologiuri procesis miuxedavad, bioreaqtoridan miRebul biogazze uproblemod muSaobs energogeneraciis iseTi efeqtiani da, rac mTavaria, avtonomiur energomomaragebasTan misadagebuli wyaro, rogoric kogeneratoria. kogeneratoruli danadgarebi Tanamedrove Tboeleqtrosadgu- 6 axali agraruli saqarTvelo reb bia, s sadac axa nologiebis r x li teq qn b s gamoyenebiT pirveladi wyarodan miRebuli energia srulad (praqtikulad udanakargod) ori saxis, eleqtrul da siTbur energiad gardaiqmneba da maTi erTdrouli, maqsimaluri gamoyeneba xdeba, ris Sedegadac danadgaris sruli margi qmedebis koeficienti (sawvavis sasargeblod gamoyenebis koeficienti) 90-92,5-%-ia, romelic, Tavis mxriv 40%/60%-iani TanafardobiT nawildeba. magaliTad, 100 kvt eleqtruli simZlavris kogeneratoris SemTxvevaSi Tanmdevi siTburi simZlavre daaxloebiT 150 kvt-s rigis iqneba. bioenergetikuli potenciali saqarTvelos realobaSi, am etapze, ZiriTadad SeSis gamoyenebaze daiyvaneba. imis miuxedavad, rom SeSa warmoadgens tradiciul sawvavs, romelsac mosaxleoba istoriulad yovelTvis iyenebda, misi efeqtianad gamoyenebis kultura ver damkvidrda, TiTqmis yvelgan xmarebaSia kustarulad damzadebuli Tunuqis Rumelebi, romlebsac aqvT dabali margi qmedebis koeficienti. mosaxleobas ar aqvs Tanamedrove maRalefeqtiani Rumelebis SeZenis SesaZlebloba, magram yvelafris miuxedavad SeSas dRes konkurenti ar gaaCnia. avtonomiuri energomomarageba energomomaragebis problemebi gansakuTrebiT mwvaved soflis sinamdvileze aisaxa, metadre mTiani regionebis im soflebSi, sadac mosaxleobisaTvis energoresursebi Zviri da Znelad xelmisawvdomia, saTbobis erTaderTi saSualeba SeSaa. saojaxo energetikuli kalaTis dasabalanseblad, Tundac minimaluri moTxovnis doneze, gasaTbobad da sakvebis mosamzadeblad, mosaxleoba SeSas iyenebs, Sesabamisad ukontrolod iCexeba tyeebi da Sedegad viTardeba iseTi damangreveli movlenebi, rogorebicaa: zvavebi, Rvarcofebi, erozia da a.S. amrigad, energouzrunvelyofis problema pirdapir aris dakavSirebuli ekologiur problemebTan. iqidan gamomdinare, rom am dilemis globaluri mogvarebisaTvis Cven sakuTari, pirveladi energoresursebi ar gagvaCnia, tyis damcavi metnaklebad realuri meqanizmi alternatiuli, ganaxlebadi energiis ganviTarebis tempebis daCqarebaa. SemoTavazebuli modeli upiratesad energodeficituri regionebisaTvis energomomaragebis axali midgomebis Camoyalibebas iTvaliswinebs. raionuli centrebidan moSorebuli da Znelad misadgomi soflebis energouzrunvelyofis politika sakmarisad efeqtiani ar aris. mimdinareobs gazificirebis programa, magram maRalmTiani soflebis soliduri raodenoba programaSi ver Seva. unda aRvniSnoT, rom gazis arsebuli tarifebis pirobebSi im soflebSic ki, sadac gazi miyvanilia, mosaxleoba gaTbobisTvis ZiriTadad mainc SeSas iyenebs. Cveni azriT, garda im umniSvnelo gamonaklisisa, rodesac dasaxlebuli punqtis mierTeba centraluri eleqtromomaragebis qselze ekonomikurad sagrZnoblad ufro momxiblavia, dasaxlebuli obieqtebis umetesoba adgilobrivi resursebis safuZvelze avtonomiuri energomomaragebiT unda iyos uzrunvelyofili. cxadia, am midgomas aqvs mTeli rigi upiratesobebi: ase magaliTad, avtonomiuri eleqtromomarageba gulisxmobs maRali Zabvis eleqtrogadamcemi xazebis gareSe rac SeiZleba mcire manZilze gadacemis ganxorcielebiT, adgilze eleqtroenergiis gamomuSavebas. energetikul proeqtebSi CarTul eqspertebs miaCniaT, rom saqarTvelos soflis mosaxleobis cxovrebis pirobebis mniSvnelovnad gaumjobeseba, gansakuTrebiT mTis regionebSi, am etapze SesaZlebelia mxolod iseTi proeqtebiT, romelic dakavSirebulia mcire simZlavris energiis wyaroebis da maT Soris hesebis ივლისი, 2014 ვუბრუნ დებ ით დაბ ვუბრუნდებით დაბეჭდილს ეჭდილს mSeneblobasTan. yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, mcire hidroenergetikis ganviTareba qveynisaTvis mniSvnelovan prioritetad rCeba. ganaxlebadi energetikis meore mimarTuleba, romlis danergvac saqarTvelos realobaSi ara Tu sasurveli, aramed aucilebelic aris, bioenergetikaa. misi wili msoflio energetikul balansSi ukve dRes 1.8%, xolo alternatiuli energiis wilobrivi ganawilebis struqturaSi 13%-ia da mas mniSvnelovan perspeqtivebs uwinaswarmetyveleben. saqarTveloSi soflis meurneobis da mecxoveleobis narCenebis biogazis misaRebad gamoyenebas ormagi daniSnuleba aqvs: energiis miReba da higiena-sanitariis gaumjobeseba (narCenebis utilizacia). helioenergiis gamoyenebis kuTxiT saqarTvelos umetes teritoriaze unikaluri saSualebebia, mzis wliuri jamuri radiacia regionebis mixedviT meryeobs 12501800 kvt.sT/m2 diapazonSi. aqedan gamomdinare (rom araferi vTqvaT fotovoltaikebze), Tundac, cxeli wylis mzis koleqtorebis gamoyenebis aucileblobas oponentebi ar hyavs. bioenergiis erT-erTi kerZo SemTxveva, SeSis sawvavis gamoyenebis problema, calke Temad unda gamoiyos. SeSis moxmareba, rasakvirvelia, upiratesad mosaxleobasTan asocirdeba. saqarTvelo tyis resursebiT sakmaod mdidari qveyanaa, magram bolo wlebSi mas Seusabamod mZime tvirTi daawva. problema am SemTxvevaSi aris ara siRaribe, aramed merqnis sawvavis araracionaluri gamoyeneba. aTeuli wlebis manZilze tyis resursebis araswori eqspluataciis gamo es simdidre TandaTanobiT xelidan gvecleba da Tu ar iqneba miRebuli gansakuTrebuli zomebi, katastrofa gardauvalia. sasurveli Sedegis miRweva SesaZlebeli gaxdeba mxolod im SemTxvevaSi, Tu mosaxleobis saojaxo energetikuli kalaTis balansSi maqsimalurad TandaTan iqneba SezRuduli SeSis sawvavi. SeSis energetikuli daniSnulebiT gamoyeneba imdenad xelsayrelia, rom mTel msoflioSi gaCnda interesi energetikuli kulturebis gaSenebis mimarT. swori, rentabeluri gamoyenebis SemTxvevaSi ივლისი, 2014 Cveni tyeebis arsebuli resursi soflis mosaxleobis gaTbobisaTvis aucilebeli moTxovnilebis mniSvnelovan wils umtkivneulod uzrunvelyofs. ganaxlebadi energetika dRes, eleqtro da Tboenergetikis yvelaze dinamiurad ganviTarebadi mimarTulebaa, romelsac gansakuTrebuli mniSvneloba im dasaxlebuli punqtebisaTvis aqvs, romlebic centralizebul energomomaragebis qselSi ar aris CarTuli. amasTan mniSvnelovani yuradReba eqceva pirveladi energoresursebis efeqtur gardaqmnas da sxvadasxva alternatiuli wyaroebis racionalur gamoyenebas. unda SemuSavdes energetikuli resursebis Tvisobrivad axali saxeobebis aTvisebis programa ekonomikurad gamarTlebuli fasebis gaTvaliswinebiT. Seswavlili unda iyos yvela met-naklebad mniSvnelovani gamouyenebeli hidro da alternatiuli energetikuli potenciali, maT Soris narCenebze orientirebuli bioenergetikis, romelic Cvens mier SeSis alternativad moiazreba. soflebis umetesoba adgilobrivi resursebis safuZvelze avtonomiuri energomomaragebiT unda iyos uzrunvelyofili. am midgomas mTeli rigi upiratesobebi aqvs: pirvel rigSi, umniSvneloa garemoze zemoqmedeba, mSeneblobisa da eqspluataciis periodSi zemoqmedeba, agreTve SesaZlo avariebiT gamowveuli zemoqmedeba. soflebSi mcire hesebis mSeneblobas SeuZlia ganviTarebis stimulireba energobalansis gaumjobesebis gziT SeuZlia uzrunvelyos energodamokidebulebis Semcireba, axali samuSao adgilebis Seqmna, sacxovrebeli standartebis amaRleba, teqnologiuri standartebis gaumjobeseba, muSaxelis Sromisunarianobis gaujobeseba da axali saqmianobebis ganviTareba. kvlevebis safuZvelze yvela konkretul SemTxvevaSi SesaZlebelia momzaddes dasaxlebuli obieqtis energouzrunvelyofis muSa proeqti, mcire simZlavris hesebis; fotoeleqtrogardamqmnelebis; kogeneraciuli da biogazis danadgarebis kompleqsuri gamoyenebis safuZvelze. mivxedoT sofels, sofeli gadaarCens qveyanas! ganaxlebadi energiis wyaroebze dafuZnebuli mcire eleqtrosadgurebis gavlena garemoze, didi simZlavris sadgurebTan SedarebiT, imdenad umniSvneloa, rom isini usafrTxo obieqtebad SeiZleba CaiTvalos. saqarTvelos mosaxleobis 56% soflebSi da masTan gaTanabrebul dasaxlebebSi cxovrobs. SemoTavazebuli avtonomiuri energouz- runveyofis modeli SesaZlebels gaxdis drois mcire monakveTSi mosaxleobis am nawilisaTvis energetikuli usafrTxoeba realobad iqces, imavdroulad adgilobrivi administraciuli erTeulebi garkveul energodamoukideb-lobasac SeiZenen, rac srul TanxmobaSia mTavrobis mier deklarirebul damoukidebeli TviTmmarTvelobis politikasTan. garda amisa, axali agraruli saqarTvelo 7 ვუბრუ ნდებ ით დაბეჭდილს ვუბრუნდებით დ აბეჭდ ილს msgavsi midgoma gazrdis mTlianad saxelmwifos energousafrTxoebas da energodamoukideblobas; savaraudod sagrZnoblad Semcirdeba energomomaragebaze arsebuli tarifebi da zogadad, energoresursebi mosaxleobis farTo fenebisaTvis ufro xelmisawvdomi gaxdeba. yvelaze mniSvnelovani saqarTvelos aratradiciul energoresursebs Soris mcire simZlavris hidroenergetikaa. eqspertebs Soris gavrcelebuli monacemebiT saqarTvelos 26 aTasze meti mdinaridan seriozuli energetikuli mniSvnelobiT mxolod 300-mde mdinare gamoirCeva, magram Tu gaviTvaliswinebT im faqts, rom mosaxleoba soflebSi Zalze meCxerad cxovrobs, avtonomiur reJimSi maTi mokrZalebuli odenobiT eleqtroenergiiT uzrunvelyofisaTvis, savaraudod, naklebad efeqturi, aTasobiT mdinaris gamoyenebaa SesaZlebeli. 60-ian wlebSi qveyanaSi daaxloebiT 400 mcire simZlavris hesi funqcionirebda da maTi umetesoba yovelgvari motivaciis gareSe, saqmisadmi zerele, uyairaTo damokidebulebas Seewira. Cveni azriT aRniSnuli mimarTulebis reabilitacia Zalze saSuri saqmea da mas seriozuli rolis Sesruleba SeuZlia soflis dasaxlebebis energouzrunvelyofaSi. imis gaTvaliswinebiT, rom SeSa tradiciuli da xelmisawvdomi sawvavi saSualebaa, misi amoReba mosaxleobis saarsebo energetikuli kalaTidan SeuZlebelia. aseve SeuZlebelia misi srulad Canacvleba raime sxva saxis resursiT. meores mxriv, merqnis damzadebis axali teqnologiebis danergviT da Tanamedrove teqnikiT damzadebuli Rumelebis gamoyenebiT, sawvavis sasargeblod gamoyenebis koeficientis gazrdis safuZvelze, SesaZlebelia mkveTrad Semcirdes (daizogos) moxmarebisaTvis aucilebeli SeSis raodenoba. aq mTavari problema aRniSnuli teqnologiebis da teqnikis siZvirea. vfiqrobT, rom am sakiTxis mogvarebaSi garkveu- 8 axali agraruli saqarTvelo li roli saxelmwifom unda Seasrulos. bioenergetikis farTomasStabiani danergva, energetikulze metad, mniSvnelovania garemoze zemoqmedebis gaumjobesebis kuTxiT. amjerad sakiTxi sanitaria-higienas exeba. soflebis mosaxleoba fizikur arsebobas mecxoveleobiT inarCunebs, fermerebs wlis ganmavlobaSi tonobiT ugrovdeba nakeli da wunwuxi, romelsac gadamuSavebis gareSe iyeneben. narCenebi grovdeba uSualod sakarmidamo nakveTSi, sacxovreblis mimdebare teritoriaze. aRniSnulis gamo Ria sivrceSi gaifrqveva meTanis mniSvnelovani odenoba, romelic Cveni atmosferosTvis 20-jer ufro mavnebelia, vidre naxSirJangi. narCenebi abinZurebs garemos da, rac mTavaria, unikalur mdinare- ebs, romlebsac mosaxleoba sasmelad iyenebs. es yvelaferi, ekologiuri TvalsazrisiT, Senelebuli moqmedebis biologiuri naRmebia, romelTa gauvnebloba aucilebelia. am kompleqsuri problemis mogvarebaSi saxelmwifos SeuZlia mastimulirebeli funqcia Seasrulos biogazis warmoebis waxalisebis meSveobiT. Tavis mxriv Tu mosaxles 4-5 suli saqoneli hyavs, mas saWmlis mosamzadeblad sakmarisi biosawvavi eqneba, rac ojaxis mier moxmarebuli saerTo energiis daaxloebiT 17%-ia. soflis mosaxleobis TiToeuli komlis energetikuli xarji cxel wyalze mTeli moxmarebuli energiis 12-13%-s Seadgens. am energiis miReba warmatebiT SeiZleba wylis gamacxeleblebis meSveobiT. wyalgamacxelebeli warmoadgens mzis energiis mSTanTqmeli mowyobilobisa da Tboizolirebuli avzis erTobliobas, romlis saSualebiTac (mag. mSTanTqmelis farTobi 2 m2 is farglebSi, avzis tevadoba 120-dan 135 litramde) SesaZlebelia yoveldRiurad minimum 130 litri 70-80 gradus celciusis temperaturis mqone wylis miReba, rac, xangrZlivi periodis manZilze dakvirvebis Sedegad, sruliad sakmarisi aRmoCnda, raTa dakmayofilebuli iqnes 4-5 d suliani ojaxis moTxovnis leba cxel wyalze abazanal sa da samzareuloSi. s im soflebSi, sadac eleqtromomarageba tradiciuli saSualebebiT SeuZlebel lia, imis gaTvaliswinebiT, l rom eleqtromowyobilober bisaTvis saWiro eleqtroeb nergias vercerTi sxva saxis n energiiT ver CavanacvlebT, e erTaderTi alternatie va fotovoltaikebis (fov toeleqtrogardamqmneli) t firfitebis gamoyenebaa. f ojaxisaTvis saWiro eleqo troenergiis aucilebeli moculoba energiis saerTo m moculobis 11-12%-is rim gisaa, rac energiis wyaros g simZlavreSi daaxloebiT s 600-1000 vatis farglebSi 6 iiqneba gamosaxuli da rac savsebiT sakmarisi iqnes ba erTi ojaxis pirveladi b moxmarebis aparaturisaTm vis; ganaTebisaTvis; enerv godamzogi radio-teleapag raturis da ekonomiuri, mciregabaritiani macivris muSaobisaTvis. energiis darCenil deficits, rac daaxloebiT 1150kg.ps. Seadgens, (1-t`ne — erTi tona navTobis eqvivalenti — tolia 41,868 gj an 11,63 mgvt.sT.) mosaxleoba misTvis xelmisawvdomi romelime resursiT Seavsebs. anzor dundua, nugzar uflisaSvili ივლისი, 2014 ინ ტე რვიუ ინტერვიუ soflis meurneobis saministro didi reformisTvis emzadeba! saqarTvelo soflis meurneobis ganviTarebis TvalsazrisiT mimzidveli qveyanaa, sadac sxvadasxva agraruli dargebis warmatebiT ganviTareba SeiZleba. evropasTan asocirebis xelSekrulebis xelmoweriT qveyanas evropis bazarze gasvlis kargi perspeqtiva uCndeba, Tumca saamisod seriozuli reformebis gatareba da momzadebaa saWiro. Rvinis Semdeg evropis bazrze rogorc specialistebi amboben, qarTuli xilis eqsportic warmatebiT SeiZleba, Tumca manamde, vidre Cveni xili evropis bazarze gava, sakmaod Sromatevadi samuSaos Sesruleba iqneba saWiro. gTavazobT intervius saqarTvelos soflis meurneobis ministris pirvel moadgile oTar daneliasTan. — garda kalibrisa da SefuTvisa, ra faqtorebia is, rac evropas qarTuli xilis yidvas gadaawyvetinebs? produqciis moculobas aqvs gadamwyveti mniSvneloba? xilis laboratoriulad gamokvlevas Tu iTxovs evropa? — kaxeTSi atmis ramdenime jiSia gavrcelebuli. zogierTi sakvebad gamoiyeneba, zogic — gadasamuSaveblad, zogi Ria ferisaa, zogi SedarebiT muqia. yvela jiSs gansxvavebuli kurka aqvs. zogierTi kurka ixsneba. es da sxva mravali faqtoris Seswavla, gaanalizeba da sertificirebaa saWiro saimisod, rom romelime produqtis, am SemTxvevaSi atmis miwodeba iyos srulfasovani. misi sertifikatidan gamomdinare unda vicodeT, ra produqtia — ra jiSis atamia, ra TvisebebiT xasiaTdeba da sxva. saqarTveloSi aris atmis iseTi jiSebi, romlebic evropaSi SesaZloa, arc Segvxvdes. rom gavarkvioT, ramdenad misaRebia evropuli bazrisTvis esa Tu is xili, amas sWirdeba analizi. evropuli bazari Zalian didia da am bazarze gasvla niSnavs rogorc valdebulebebis aRebas da axal SesaZleblobebs, aseve konkurentul garemos, romelsac Cven ar varT miCveulebi. gvqonda 2-3 bazari da yvela produqti iq gadioda. garda amisa, evrokavSiris bazarze atami rom SevitanoT, amas produqtis sworad wardgena sWirdeba. miwodebisTvis Zalian mniSvnelovania produqciis moculoba da misi stabilurad miwodeba. samwuxarod, stabiluri miwodeba, risi miRweva amJamad SeuZlebelia, radgan atmis mosavlis aReba CvenSi 1-1,5 TveSi mTavrdeba. misi didxans Senaxva imdens xans, rom mTeli weliwadi davicvaT miwodebis srulfasovani cikli, praqtikulad SeuZlebelia. amas sWirdeba momzadeba, jiSebis gamocda, Segnebulad momzadebuli sanergeebi, axali Tanamedrove standartis baRebi, sadac gegmazomierad gadanawildeba rogorc saadreo, ise saSemodgomo jiSebi, sadac mosavlis aReba dawyebidan erT TveSi ar dasruldeba. dRes ki ra xdeba? gamoikveTa ramdenime problema: dasadgenia atmis jiSebi da Tvisobrioba. atami Sesaxedad, SesaZloa, ივლისი, 2014 misaRebi iyos, magram ar iyos im konkretuli daniSnulebis, romelic damkveTs sWirdeba. Cven axla vakeTebT axal laboratorias, romelic nebismier saerTaSoriso standarts daakmayofilebs. am procesebis erToblioba mogvcems saSualebas, rom jiSebis identifikaciis da swori wardgenis pirobebSi evrokavSirs konkretuli produqti SevTavazoT da amave dros pasuxi vagoT mis xarisxze. — evrokavSiri am etapze mwarmoeblisgan iTxovs laboratoriis testis Sedegebs, romelic produqtSi, am SemTxvevaSi atamSi, pesticidis narCenis raodenobas gansazRvravs? — am etapze aseTi kvlevis Catareba savaldebulo ar aris. wlis bolos gveqneba Sesabamisi laboratoria da SesaZlebloba, rom es kvleva saqarTveloSi CavataroT da evrokavSiris moTxovna davakmayofiloT. — saqarTvelodan Taflis eqsportTan dakavSirebiT ras gvetyviT? — es Zalian mZime Temaa. mefutkreoba mxolod soflis meurneobis dargi ar aris. is ganixileba garemosTan kavSirSi. am SemTxvevaSi saubaria amJamad arsebuli potencialis gazrdaze. Tu evropaSi erT skaze 20-30 kg Tafli modis, saqarTveloSi es maCvenebeli 8-12 kilogramia. am dargSi kvalificiuri TanamSromlebi ar arian. adamianuri resursi Zalian mwiria. aqamde axalgazrdebi mefutkreobiT ar interesdebodnen. sxvaTa Soris, ramdenime dRis winaT kaxeTSi am dargis warmomadgenlebs SevxvdiT. gamixarda da gamikvirda, rom Sexvedras 18-dan 70 wlamde asakis, anu yvela asakobrivi jgufis adamianebi eswrebodnen. es imas niSnavs, rom mefutkreobisadmi interesi gaCnda. aseve mniSvnelovania mefutkreTa kooperaciis Temac. arian iseTi mewarmeebi, romelTac 100-300 ska aqvT da iseTebic, romlebsac mxolod 10-15 ska aqvT. bunebrivia, es mwiri raodenobaa. aseT SemTxvevaSi Taflis warmoeba ararentabeluria, danaxarjebi didia da Taflis TviTRirebuleba gamodis maRali. amitom Cven maT kooperireba SevTavazeT. Tu gamsxvildebian, maT eqnebaT saSualeba, rom Taflis gadamuaxali agraruli saqarTvelo 9 ინტერვიუ da rodesac aviRebT valdebulebas, is SevasruloT. es myisierad da erTi xelis mosmiT ver moxdeba. — Tu gaqvT gaTvaliswinebuli mobiluri laboratoriebis sistemis danergva, rom laboratoria Tavad mivides glexTan? — mobiluri laboratoriis Tema erT-erT variantad ganixileba. mza koncefciebi ar aris, aris ramdenime samuSao varianti. CvenTan sxva mocemulobaa, evropaSi sxva tradiciebi iyo. Sesabamisad, Cven evropul gamocdilebas pirdapir ver gadmoviRebT. — mobiluri laboratoriebis nawilSi evropa, mgoni, Zalian martiv da komfortul gzas gvTavazobs. — ar vici. SeiZleba Cven kidev ufro martivi ram SevTavazoT... — saqarTvelodan evrokavSirSi Tevzis eqsportis SesaZlebloba Tu ganixileba? S vebi Sa b sa s da dafaso s ebis b s dros r s daicvan n etiketire r bis b s is normebi, romlebsac sursaTis erovnuli kodeqsi iTxovs. amis Semdeg ufro metad konkurentunarianebi gaxdebian da evropaSi Taflis gayidvis meti SesaZlebloba gauCndebaT. qarTuli Taflis Semowmebis mizniT evropaSi 40-mde nimuSi gavagzavneT. samwuxarod, 22-ze uaryofiTi pasuxi Camovida: Tafli Seicavda antibiotikis narCenebs. am mxriv bevri samuSao gvaqvs. Zalian mniSvnelovania, rom wlis bolomde gveqneba laboratoriuli sinjebis saqarTveloSi aRebis SesaZlebloba. mniSvnelovania Taflis fasis Temac. saqarTveloSi Tafli Zviria, evrokavSiris bazarze ki SedarebiT iafi. im SemTxvevaSi, Tu mefutkreebi kooperativSi gaerTiandebian da warmoebas gazrdian, Taflis fasic ufro metad konkurentuli gaxdeba. — evrokavSirSi eqsportis TvalsazrisiT Tevzi erT-erTi perspeqtiuli produqtia, radgan evropis bazarze moTxovna miwodebas aWarbebs. saqarTveloSi ramdenime saTevze meurneoba arsebobs, arian adamianebi, romlebic am dargs met-naklebad icnoben, magram specialistebis moZebna Wirs. amitom saqarTvelodan Tevzis eqsportis SesaZleblobebi rom gavaanalizoT, eqspertebi evrokavSiridan Camogvyavs. isini CvenTvis rekomendaciebs moamzadeben. gvinda evropeli eqspertebis daxmarebiT miviRoT is suraTi, romelic maTTvis misaRebi iqneba. — ra aris is finansuri instrumenti, rac SeiZleba kooperaciis waxalisebis procesSi CaerTos? — parizis erT-erT patara Rvinis maRaziaSi Sevedi. gamyidvels vkiTxe, qarTuli Rvino Tu gaqvT-meTqi. miTxra, qarTuli Rvino ar gvaqvs, magram male gvqnebao da momiyva Rvinis istoria, rom Rvinis warmoeba pirvelad saqarTveloSi daiwyo. gamikvirda. axalgazrda, 22 wlis biWi iyo. saqarTvelo aris ara mxolod Rvinis akvani. axla saubroben imazec, rom pirveli puric, SesaZloa, kavkasiaSi, maT Soris saqarTveloSi, ufro konkretulad ki raWa-leCxumSi iyos damzadebuli. Cven qarTuli xorblis uZvelesi jiSebi gvaqvs. maTi meSveobiT qveynis warmoCena kargad SegviZlia. — aseTi instrumentebia: sagadasaxado SeRavaTebi, subsidirebis sxvadasxva gegmebi, saWiro teqnikis gadacema da a.S. sagadasaxado SeRavaTebi umniSvnelovanesia, rac realizaciis did SesaZleblobasTan aris dakavSirebuli. saxelmwifo yvelafers gaakeTebs dargis waxalisebisa da mewarmeTa koordinaciisTvis (bunebrivia, kerZo biznesSi ver CavereviT). isini isargebleben yvela im sikeTiT, rac am dargis ganviTarebaze iqneba mimarTuli. — rodis aisaxeba qarTul kanonmdeblobaSi HACCP HACCPis (safrTxis analizisa da kritikuli sakontrolo wertilebis gegma/sis ma sistema) danergvis moTxovna? — kanonSi HACCP-is danergvis moTxovnac unda aisaxos da GLOBAL GAP-is (sasoflo-sameurneo warmoebis sanimuSo praqtikis standarti) danergvis moTxovnac. am SemTxvevaSi GLOBAL GAP-i ar warmoadgens aucileblobas, HACCP-i ki aucilebeli iqneba yvela biznesoperatorisTvis. Cven gvaqvs samoqmedo gegma, romelic gawerilia im direqtivebis mixedviT, rasac evrokavSirTan sakanonmdeblo daaxloeba moiTxovs. am mimarTulebiT muSaoba ukve daiwyo. Tumca, es ar aris martivi procesi. yvels magaliTad, ojaxur pirobebSic xSirad awarmoeben. ise unda gavakeToT, rom es regulaciebi da moTxovnebi mosaxleobas mZime tvirTad ar daawves. Sesabamisad, Cveni gadasawyvetia, Tu ra vadebSi davnergavT am moTxovnebs. monaxazi ukve arsebobs. mimdinareobs konsultaciebi evropul mxaresTan. gvinda, rom SevjerdeT vadebze 10 axali agraruli saqarTvelo — rogor unda gavuwioT qarTul produqts reklama evropis bazrebze — momxmarebels SevTavazoT produqtebi sakuTari istoriiT da legendiT Tu jer qveyana unda gavacnoT da amas Semdeg unda mivayoloT produqtis reklama? — gansakuTrebuli ra SeiZleba SevTavazoT evropas? saqarTveloSi mravali mikroklimaturi zona da mravalferovani niadagebia. Cveni qveyana SesaZloa gaxdes saintereso adgili mecnierebisTvis — nacvlad imisa, rom erTi kvlevisTvis isini wavidnen aziaSi, evropasa da afrikaSi, Camovlen saqarTveloSi da aq, erT qveyanaSi Caatareben yvela am samuSaos. dRes mTels msoflioSi Zalian aqtualuria ekologiurad sufTa produqtebis Tema. Tu saqarTvelo am niSaSi adgils daikavebs, Zalian momgebiani iqneba. agroturizmi mTels msoflioSi sul ufro popularuli xdeba. am sferoTi dainteresebuli sul ufro meti turisti Camodis. maT moswonT qarTuli samzareulo. Cven gvaqvs mravalferovani turistuli potenciali, gvaqvs samTo da sazRvao kurortebi da es Zalian izidavs adamianebs. amitom meti, gacilebiT meti energia unda CavdoT saqarTvelos ganviTarebaSi. info ივლისი, 2014 ალოობა saqarTveloSi gvalvis gamo xorblis naTesebis nawili ganadgurda kaxeTSi xorblis naTesebis mniSvnelovani nawili ganadgurda. gansakuTrebiT mZime mdgomareoba ivris zegansa da Siraqis velze iyo. mizezi gvalva da swrafi gaudabnoebis procesia. garda amisa, Zalian dabalia qeris mosavali. amasTanave, siRnaRis raionSi gaxma axladgaSenebuli 100 heqtari venaxi. qiziyelebi „biznes-rezonansTan” saubrisas aRniSnaven, rom mSrali havis gamo xorblis naTesis didi farTobebi ganadgurda. siRnaRis raionSi xorbali 19 790 heqtarze daiTesa, aqedan 16 100 saSemodgomo xorbali iyo, 3690 — saSemodgomo qeri. 4995 heqtar xorblis yanaSi kombaini ar Sesula, radgan naTesi 100%-iT ganadgurebulia. daaxloebiT 3000 heqtar farTobze heqtarze 400-700 tona xorbali movida. SedarebiT ukeTesi mdgomareoba iyo alaznis velze, sadac zogierT nakveTze heqtarze 3-4 tona xorbali aiRes, Tumca aseTi farTobebi arc ise bevria. gansakuTrebiT mZime mdgomareoba iyo ivris zeganze, qvemo maCxaanSi. yaraRaji-milaris teritoriaze mimdinareobs gaudabnoeba. garda marcvleuli kulturebisa, 100 heqtarze axladgaSenebuli venaxi gaxma. gvalvebis gamo rTuli mdgomareobaa Siraqisa da alaznis velebzec, sadac saSualo mosavali 1 heqtarze 1 tonis farglebSia. specialistebi aRniSnaven, rom qiziySi 3 aTasi heqtari naxevrad gaudabnoebuli da mitovebulia. amis mizezi, globalur daTbobasTan erTad, qarsacavi zolebis gaCexva da sarwyavi sistemis moSlaa. specialistebis mokvleviT, gaudabnoebis yvelaze didi safrTxe qiziysa da qvemo qarTlSia. ramdenime wlis winaT garemos dacvis saministrosTan erTad dedofliswyaros raionSi gaudabnoebis procesebis Seswavla daiwyo. 3 aTas heqtramde teritoria ukve naxevrad gaudabnoebulia, wamovida udabnosTvis damaxasiaTebeli mcenareebi. dauSvebelia isedac mciremiwian qveyanaSi teritoriebi udabnod gadaiqces, amas saswrafod sWirdeba Svela. saswrafod unda moxdes sarwyavi sistemebis aRdgena. Tu es teritoria moirwyveba, gaudabnoebis procesic SeCerdeba. komunistur periodSi am sakiTxs didi yuradReba eqceoda. aq ukve 20 weliwadia niadagis gakeTilSobileba aRar momxdara. problemas kerZo pirebi ver moagvareben, am sakiTxze saxelmwifom unda izrunos. aucilebelia gamlaSebuli niadagis gakeTilSobileba. kavkasiis garemosdacviTi arasamTavrobo organizaciebis qselis (CENN) mier ganxorcielebuli ივლისი, 2014 kvlevis Tanaxmad klimaturi cvlilebebis Sedegad dedofliswyaroSi odesRac nayofieri miwa udaburdeba, Tumca es ar aris erTaderTi mizezi, ris gamoc adgilobrivi fermerebis nawilma miwebis damuSaveba Sewyvita. kvlevis mixedviT 2020-50 wlebSi haeris saSualo mravalwliuri temperatura 2,5-3 gradusiT moimatebs (temperatura ukve gazrdilia 0,6 gradusiT), ris gamoc mosalodnelia saxnav-saTesi miwebis, baRbostnebis, venaxebisa da saZovrebis produqtiulobis sagrZnoblad Semcireba. mkvlevarebis TqmiT gaudabnoebis procesi gaZlierdeba dedofliswyaros municipalitetis teritoriis did nawilze. viTarebas isic amZimebs, rom raionSi ar arsebobs sarwyavi arxebi. aseve gaCexilia qarsafari zolebi, ris gamoc qari niadagis zeda fenas (sadac marcvalia) advilad anadgurebs. adgilobrivebi amboben, rom qarsafari zolebisa da sarwyavi sistemis aRdgena, rac problemis mniSvnelovnad Semcirebis pirobad miiCneva, dedofliswyarosa da siRnaRis municipalitetebis ZalebiT ver moxdeba, vinaidan RonisZiebebis gatarebas seriozuli Tanxa sWirdeba. saxelmwifo am mimarTulebiT marTalia bolo wlebSi garkveul nabijebs dgams, magram Cans es sakmarisi ar aris da saxnav-saTesi farTobebis gasarwyavianebisa da gakulturebis sakiTxs ufro meti dro unda daeTmos. kaxeTisgan gansxvavebiT ukeTesi mdgomareobaa qvemo qarTlSi, sadac zogierT meurneobaSi mousavliani wlis miuxedavad,, SedarebiT kargi mosavali miiRes. magaliTad, firma „lomTagoram“, sadac wlebia xorblis meTesleobas misdeven da axali xorblebi axali agraruli saqarTvelo 11 ალოობა gamohyavT, heqtarze saSualod 6 tona (xorblis jiSi „lomTagora-126“) marcvali aiRo. bolnisis raionis sofel talaverSi jiSTa gamocdis proeqtis farglebSi daTesili xorblis pirveli mosavali aiRes. saxelmwifos mxridan jiSTa gamocdis proeqtis ganxorcieleba samecniero-kvleviTi mimarTulebiT gadadgmuli mniSvnelovani nabijia, romlis realuri Sedegi male unda gamoCndes. rogorc cnobilia, soflis meurneobis saministros soflis meurneobis proeqtebis marTvis saagentom 2013 wels jiSTa gamocdis proeqtis ganxorcie- l ba daiwyo. proeqti iTvaliswinebs saqarle TveloSi arsebuli niadagur-klimaturi z nebisTvis simindis, soios da xorblis zo o timaluri jiSebis gamovlenas, rac Semop dgomSi xels Seuwyobs qveynis masStabiT xar xiani saTesle masalis gavrcelebas. ris saqarTveloSi bolo wlebSi soflis meu neobisadmi gaugebari damokidebulebis ur g mo sruliad ganadgurda jiSTa gamocdis ga s gurebi, Sewyda seleqciuri saqmianosad b da meTesleobis dargi mTlianad ganadba g da. moiSala kontrolis meqanizmi. vinc gur r moaxerxebda da Cauvardeboda xelSi, is ras T li Semohqonda ucxoeTidan. es praqtika Tes d sac grZeldeba. amitomac marcvleuli dRe Tu sxva kulturebis mosavlianoba Semcirda. aRniSnuli proeqtis farglebSi, sakonkurso gamocdis safuZvelze, ukve perspeqtiuli jiSebi gamovlindeba da marcvleulis mwarmoeblebi aprobirebul da gamocdil jiSebs daTesaven, rac ukeTesi mosavlis miRebis garantias Seqmnis. sacdel meurneobaSi gamoyenebuli jiSebis mosavlianobisa da maTi av-kargianobis dadgenisaTvis sakonkurso jiSTa gamocda 3-wlian periods gaivlis, saukeTeso jiSebi SeirCeva da warmoebaSi dasanergad fermerebs gadaecema. ass სელექ ცია სელექცია xorblis mokleReroiani axali botanikuri da genetikuri forma `gorda~ seleqciis ZiriTadi meTodebis saSualebiT xdeba ama Tu im jiSis gaumjobeseba an sruliad axali jiSis Camoyalibeba. sasoflo-sameurneo kulturaTa seleqciaSi qimiuri mutagenebis gamoyeneba ganapiroba im garemoebam, rom mutagenebiT SesaZlebelia Seicvalos mcenareTa erTi an ramdenime niSan-Tviseba da miRebuli mutantisagan gamravlebisa da masze seleqciuri muSaobis Catarebis Semdeg SevqmnaT Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisi jiSi. garda amisa mutantebSi SesaZlebelia warmoiqmnas axali niSnebi da Tvisebebi, gamovlindes sruliad axali, metad sasargeblo niSnebic, riTac mdidrdeba kulturul mcenareTa bunebrivi saxeobis mravalferovneba. sasoflo-sameurneo mcenareTa sxvadasxva mutanturi formebi Zvirfas saseleqcio masalas war- 12 axali agraruli saqarTvelo moadgens rogorc uSualod jiSis gamosayvanad, aseve sahibridizaciod. mutantebis jiSebTan da mutantTSorisi hibridizaciiT iqmneba mravalferovani, gamdidrebuli memkvidreobis mqone axali sawyisi masala seleqciuri jiSebis gamosayvanad. saqarTvelos agraruli universitetis miwaTmoqmedebis institutSi iswavleboda sxvadasxva sasoflosameurneo kulturebze qimiuri mutagenebis moqmedeba, maT Soris xorblis kulturazec da miRebuli iqna ramodnime mutanturi jiSi da forma. mizanmimarTulma seleqciurma muSaobam Seqmna maRalproduqtiuli konstantur mcenareTa formebi, romlebic Zlier gansxvavdeba sawyisi formebisagan. s q rTveloSi S gasav s rceleb blad saqar daSvebul jiS „dukatis“ Teslis qimiuri mutageniT, NMM (nitrozameTilSardovana) 0,01%-iani xsnaris zemoqmedebiT miRebuli, mkveTrad mokleReroiani superjuja forma „gorda“ rbili xorblis sruliad axali saxesxvaobaa da saqarTveloSi mcenareTa geივლისი, 2014 სელე ქცია სელექცია netikuri da seleqciuri skolis fuZemdeblis, kavkasiaSi pirveli seleqcioneris leonid dekapreleviCis 125 wlis aRsaniSnavad ewoda var. Dekaprelevichi (nasyidaSvili). superjuja „gorda“ - Tricum aesvum var. dekaprelevichi (Naskidashvili) var. nova ganviTarebis tipis mixedviT saSemodgomo jiSia, sakmaod sagviano. mcenare buCqis tipis, mkveTrad mokleReroiani, Semcirebuli muxlTSorisebis raodenobiTa da sigrZiT, romlis maqsimaluri simaRle Seadgens 10-12 sm. foToli farTe, vertikalurad mdgomi. Rero mokle, mtkice, Znelad iRuneba. TavTavi ufxo, mokle (4-5 sm), brtyeli, mkveTrad mkvrivi, romelSic gazrdilia ganuviTarebeli TavTunebis raodenoba, mWidrod ganlagebuli TavTavis Rerakze, TavTunis kbili ganieri, momrgvalebuli mxris formiT, kbilaki Zalian mokle, zomierad moRunuli. marcvali TeTri, bJiri, 1000 marcvlis masa 30 gramia (avtori: g. CxutiaSvili; g. xuciSvili; p. nasyidaSvili; n. jafariZe; n. soxaSvili). mravalmxrivi mecnieruli gamokvlevebi da praqtika naTlad gviCvenebs, rom xorblis jiSebis mcenaris Reros yvelaze xelsayrel simaRled miCneul unda iqnas 70-90 sm. xorblis mcenaris Reros aseTi simaRle uzrunvelyofs naTesis ara marto Cawolisadmi gamZleobas, aramed marcvlis formirebis ekonomiurobasac. amrigad, „gorda“ axali genetikuri wyaro, axali saseleqcio sawyisi masala, jiS-donoria mokleReroianobis 2-3 genis matarebeli jiSebis misaRebad. gulnari CxutiaSvili, s/mm akademiuri doqtori ახა ლგაზ რდა ფერმერ ახალგაზრდა ფერმერები ები `sobisuri~ ukve sakmaod popularuli produqtia! tia qarTveli migrantebis gaerTianeba germaniaSi _ GEORGIEN´S BRÜCKE-s, -s, avstriuli organizaciebis _ HERMES-is, -is, CONSALIS -is, ÖARis is kvalificiuri warmomadgenlebis uSualo monawileobiT da germaniis migraciisa da ganviTarebis saerTaSoriso centrisa ((CIM)) da avstriis ganviTarebis saagentos (ADA)) TanadgomiT saqarTveloSi mdgradi regionuli ganviTarebis mxardamWeri kvalifikaciis amaRlebis programa ukve meore welia mimdinareobs. misi mizani saqarTveloSi moqmedi organizacia „eTikfinansis“ TanamSromlebis gadamzadebaa, ris Sedegadac isini SeZleben regionebSi warmatebiT ganaxorcielon da ganaviTaron mdgradi proeqtebi da amasTan kerZo pirebs, mewarmeebsa Tu saTemo gaerTianebebs konsultacia gauwion. argoxSi samewarmeo xasiaTs atarebs; orive saqarTvelos soflebSi mosaxleobisTvis da gansakuTrebiT ki axalgazrdebisTvis axali SesaZleblobebis warmoCenas, Tanamedrove codnisa da gamocdilebis gaziarebas gulisxmobs. aman xeli unda Seuwyos soflad rogorc erToblivi, aseve individualuri iniciativebis Camoyalibebas. specifikis gaTvaliswinebiT msgavsi modelis gamoyeneba saqarTvelos sxva regionebSic igegmeba. proeqtis idea ramdenime wlis winaT gaCnda, roca organizaciis axlandeli avstrieli partniorebi saqarTvelos estumrnen, regionebi moiares, „eTikfinansis” saqmianobas gaecnen da STabeWdileba gagviziares, rom uamravi gamouyenebeli SesaZlebloba da didi potenciali xelisgulze ido: „Tqven yvelaferi gaqvT, ubralod intensiurad da gabedulad unda mokidoT saqmes xeli“ — es sityvebi „eTikfinansis” TanamSromlebma maTgan pirveli Sexvedris Semdegac bevrjer moismines. es erTgvarad gamamxnevebeli da meti aqtiurobisaTvis biZgismimcemi SeZaxili iyo. proeqtis ganxorcieleba oTxi sapilote proeqtis magaliTze daiwyo. aqedan ori proeqti goris raionis sofel qvemo sobissa da axmetis raionis sofel ივლისი, 2014 axali agraruli saqarTvelo 13 ახა ლგაზრ და ფერმერ ახალგაზრდა ფერმერები ები sofel qve s q mo m so s bis b sS Si „eTikfinan n ns sis” s” mi m er r dafuZZ nebuli naturaluri vaSlis wvenis mcire sawarmo — axalgazrduli kooperativi maRali xarisxis, asi procentiT naturalur wvens (yovelgvari danamatis gareSe) awarmoebs. „sobisuri“ ukve sakmaod moTxovnadi produqtia. proeqtis amocanas sawarmos mdgradi ganviTarebis safuZvlis Cayra warmoadgens. sofel argoxSi „eTikfinansma” proeqtis monawileebs axali wamowyebis, kerZod ki samkurnalo mcenareebis warmoeba-moZiebis, maTi produqtad gardaqmnis saqmis Seswavlisa da bazris moZiebis SesaZlebloba misca. regionebSi axalgazrdebis ganviTarebis kidev erTi sapilote proeqti. ganaTlebis miRebis, xelobis Seswavlis da dasaqmebis Sansebis identificirebisken da gazrdisken aris mimarTuli. germaniidan mowveulma specialistebma sofel qvemo sobisSi mozardebs socialuri unarebis ganviTarebisTvis saWiro seminarebi Cautares. msgavsi aqtivobebi sxva regionebSic ganxorcieldeba. proeqtis farglebSi momavali wlis gazafxulze konferencia gaimarTeba, sadac aRniSnul sferoSi momuSave arasamTavrobo da samTavrobo organizaciebi da fondebi miiReben monawileobas, Semdgomi sapilote proeqti iseT aqtualur da xSir SemTxvevaSi glexisTvis (da aramarto) saWirboroto Temas exeba, rogoric safinanso institutebidan sesxis aRebaa. „eTikfinansis“ TanamSromlebma ori sasoflo-sameurneo proeqtis farglebSi (rom- lis dafinansebasac „eTikfinansis” mier daarsebuli sakredito kooperativi „eTikkapitali“ uzrunvelyofs) msesxeblebs konsultacia unda gauwion, romlis Sedegadac mosargebleebma sesxis mizanSewonilobis dadgena, misi gonivrulad gankargva, riskebis identificireba unda SeZlon. proeqti erTianobaSi warmatebuli saqmianobisTvis saWiro erTgvar jaWvs qmnis, romlis yvela rgolic Tanabrad mniSvnelovania — axali codnisa da gamocdilebis SeZenis xelmisawvdomoba, axali SesaZleblobebis danaxvebiT personaluri da jgufuri iniciativebis Camoyalibeba, maTi gansxeulebisTvis saWiro finansuri resursebis swori gamoyeneba da kidev yvelaze saSuri — Sroma, garja da sakuTari marjvenis imedi. rogorc ilia ambobda: „dRevandel cxovrebaSi sufris TavSi is eri dajdeba, vinc irjeba, vinc mudam Sromobs, vinc cdilobs ekonomiurad welSi gaimarTos. yvelasagan gaTelili, yvelasagan dabriyvebuli, yvelaferSi CamorCenili, yvelasagan ybadaRebuli isaa, visac Tavis marjvenis imedi ara aqvs, vinc Tavisi ZalRoniT ar hlamis lelos gatanas cxovrebis moedanze”. „eTikfinansis” TanamSromlebs sjeraT, rom proeqti, romelic momavali wlis zafxulamde gagrZeldeba partniorebis evropuli codnisa da gamocdilebis gaziarebiT da sakuTari Zal-RoniT regionebSi maTi grZelvadiani, warmatebuli muSaobis safuZvels Seqmnis. a(a)ip „eTikfinanss” saqmianobis eqvswliani istoria aqvs, is 2008 wels daarsda. misi damfuZneblebi da TanamSromlebi germaniidan dabrunebuli axalgazrdebi arian, romlebmac ganaTleba evropaSi miiRes da surT, sakuTari codna da gamocdileba qveyanaSi pozitiuri cvlilebebisTvis gamoiyenon. (www.ethicfinence.net) statiaSi moxseniebul organizaciaTa linkebi: hp://www.hermes-oesterreich.at hp://www.entwicklung.at <hp://www.consalis.at> hp://www.oear.at/ <hp://www.cimonline.de> <hp://www.georgiensbruecke.de> maia gaCeCilaZe კვლევა `iodkazeiniT~ gamdidrebuli funqciuri daniSnulebis `mawvnis~ bioteqnologiis damuSaveba msofliom iodis deficitiT gamowveuli daavadebebis winaaRmdeg profilaqtikis da brZolis uzarmazari gamocdileba daagrova: meTodebi sagrZnoblad gansxvavebulia da erT-erT efeqtur RonisZiebad mecxoveleobis produqtebis iodiT gamdidrebis meTodi iTvleba. dadgenilia, rom dRe-RameSi adamiani moixmars 100-200 mkg-mde iods, xolo mTeli cxovrebis man- 14 axali agraruli saqarTvelo Zilze daaxloebiT 3-5 g-s. adamianis organizmSi mikroelement iodis ukmarisoba iwvevs endemu- ri Ciyvis ganviTarebas, romelic Tireoiduli hormonebis sinTezis darRveviT da farisebri jirkvlis funqciis daTrgunviT xasiaTdeba [1]. farisebri jirkvlis daavadeba gansazRvrul geografiul regionebSi gvxvdeba, sadac iodis Semcveloba niadagSi, wyalSi da sakveb produqtebSi mniSvneივლისი, 2014 კვლევა lovnad daqveiTebulia. msoflio jandacvis organizaciis monacemebiT, msoflioSi aRricxulia 200 milionamde endemuri CiyviT daavadebuli adamiani. endemuri Ciyvi sakmaod gavrcelebulia saqarTveloSic, gansakuTrebiT mTian regionebSi (raWa-leCxumi da qvemo svaneTi — 60%, mestia — 54%, mTiani aWara — 55% da sxva). iodis deficitTan erTad Tireoiduli ukmarisobis sixSiris zrdis mizezebia: ekologiuri situaciis gauareseba, radiaciuli fonis zrda, qloris Semcveli wylisa da produqtebis miReba, aseve strumogenuri produqtebis da nivTierebebis moxmareba [1]. iodis gansakuTrebuli biologiuri mniSvneloba imaSi mdgomareobs, rom iodi warmoadgens farisebri jirkvlis hormonebis molekulaTa Semadgenel nawils: Tiroqsinis (T4), romelic Seicavs iodis 4 atoms da triiodTironinis (T3), romlis SemadgenlobaSic iodis 3 atomia [2]. kvebis sxva ZiriTadi komponentebis ukmarisobisagan gansxvavebiT (cilebi, cximebi, naxSirwylebi), iodis deficits ara aqvs klinikuri niSniT swrafi gamoxatvis unari, amis gamo mas uwodeben „farul SimSils“. ioddeficitiT aris gamowveuli adamianebSi inteleqtualuri SesaZleblobebis daqveiTeba, permanentuli daRliloba, bavSvis gonebrivi CamorCena, unayofoba qalebSi, nayofis mocileba, mkvdradSobadoba, Tandayolili anomaliebi, yru-munjoba, sielme, jujoba, fsiqomotoruli darRvevebi da sxva [3]. msoflioSi 43.000.000 adamianSi yovelwliurad iodis naklebobiT ibadeba 100.000 bavSvi Tandayolili kretinizmiT. ioddeficituri daavadebebis aRmofxvra warmoadgens gaeros prioritets adamianis janmrTelobis sferoSi poliomielitis likvidaciasTan erTad. umravles qveynebSi, sadac aris endemuri Ciyvis kerebi, iodiT profilaqtika tardeba kanonmdeblobis mixedviT [4]. iodis mTavar wyaros warmoadgens sakvebi produqtebi, romlis wilad modis daaxloebiT organizmSi miwodebuli saerTo ივლისი, 2014 raodenobis 90%. iodis yvelaze didi Semcveloba aris zRvis wyalmcenareebSi da TevzebSi. garda amisa, adamianisaTvis iodis wyarod iTvleba rZe. msoflio jandacvis organizaciis rekomendaciis Tanaxmad msoflioSi gamoiyeneba endemuri Ciyvis iodiT profilaqtikis 4 meTodi: marilis, puris, karaqis iodireba da iodiani preparatebis miReba. iodis profilaqtikis ZiriTad meTodad iTvleba iodizirebuli marilis moxmareba. masiuri profilaqtika xorcieldeba sufris marilSi kaliumis iodidis damatebiT. Tumca, xSiria SemTxvevebi iodis danakargisa marilis transportirebis da Senaxvis dros. 6 Tvis Semdeg iodizirebul marils gamoiyeneben rogorc Cveulebriv sufris marils. SefuTvis hermetulobis darRveva iwvevs iodis Semcvelobis Semcirebas marilSi 25-70%-iT. marilis miReba zogierTi daavadebis dros ukunaCvenebia. iodizirebuli marilis yvelaze seriozul naklad iTvleba mcire raodenobis iodis Semcveli komponentebis araTanabari ganawileba mTlian masaSi (25-30 g kaliumis iodidi 1 t marilze). iodkaliumi marils aZlevs mware gemos, romelsac ver itanen bavSvebi da orsuli qalebi. garda amisa, kulinariaSi gamoyenebisas iodizirebuli marili eqvemdebareba Termul damuSavebas, rac kidev ufro amcirebs iodis Semcvelobas mza produqtSi [3]. mosaxleobis arasrulyofilad uzrunvelyofas iodizirebuli mariliT, iodis swraf Semcirebas marilSi garkveuli drois gasvlis Semdeg, aseve marilis SezRudul moxmarebas gulsisxlZarRvTa daavadebebiT daavadebuli adamianebis mier mivyavarT aucileblobamde gamoviyenoT iodis ukmarisobis dros brZolis alternatiuli meTodi. iodizirebuli agentis saxiT Cven migvaCnia gamoviyenoT „iodkazeini“. „iodkazeini“ — yviTeli feris fxvnilia, ixsneba wyalSi, pH>7,5, iodis masuri Semcveloba masSi Seadgens 7-9%, minarevebis Semcveloba ar aRemateba 0,1%, mZime metalebisa ki — zdk-s, „iodkazeinis“ qromatografiuli sisufTave Seadgens 99%-ze mets. iodi imyofeba mtkice kovalentur bmaSi cilis aromatuli mJavebis benzolis rgolTan. qimiuri formulaa: C4265H8345N1903O1221S19I81. „iodkazeini“ warmoadgens analogs iodis bunebrivi SenaerTisa rZis cilasTan, romelic mdgradia xangrZlivi Senaxvis mimarT da warmoadgens erTaderT preparats dRes, romelsac aqvs unari ar daiSalos maRal temperaturaze. sxva sakvebi danamatebisagan gansxvavebiT (magaliTad, iodizirebuli marili), iodizirebuli kazeinis mniSvnelovani gansxvaveba imaSi mdgomareobs, rom igi aris organuli SenaerTi, romelic gamoricxavs iodis dozis gadaWarbebis SesaZleblobas, Tundac dReRamuri moxmarebis doza gaizardos 1000-jer, rac imiT aixsneba, rom aminomJavebis narCenebs iodi CamoexliCeba RviZlis fermentebis moqmedebiT, romelsac RviZli gamoimuSavebs miT ufro mets, rac metia organizmSi iodis deficiti. organizmSi iodis mkveTri ukmarisobis SemTxvevaSi rZis cila xels uwyobs organizmis mier iodkazeinis 100%-iT SeTvisebas. im SemTxvevaSi, rodesac iodi organizmSi sakmarisi raodenobiTaa, Warbi iodizirebuli cila gamodis organizmidan, rac gamoricxavs gadaWarbebis SesaZleblobas da alergiul reaqciebs [5]. axali agraruli saqarTvelo 15 კვლევა kvlevis sagans warmoadgenda biologiurad aqtiuri nivTierebiT „iodkazeiniT“ gamdidrebuli mawvnis bioteqnologiis SemuSaveba. produqts vamzadebdiT Termostatuli wesiT. iodizirebuli ciliT gamdidrebuli mawoni davamzadeT pasterizebuli normalizebuli rZiT iodizirebuli cilis „iodkazeinis“ damatebiT dedoTi Sededebis gziT, risTvisac rZes vacivebdiT (4±20C) da vinaxavdiT Sualedur avzSi arsebuli normebis dacviT. Semdeg vukeTebdiT normalizebas cximis mixedviT 3,2% Semcvelobamde. ucximo mSrali narCenis gazrdis mizniT normalizebul rZes vumatebdiT ucximo mSral rZes da simkvrive agvyavda 1,029 g/sm3-mde. normalizebul rZes, gacxelebuls (43±20C)-mde, vasufTavebdiT centridanul rZis mwmendelze, vukeTebdiT homogenizirebas (15,0±2,5) mpa wnevis qveS 45-850C temperaturaze. gasufTavebul da homogenizirebul narevs pasterizebas vukeTebdiT (92±20C) temperaturaze 2—8 wuTis dayovnebiT an (87±20C)-ze 10—15 wuTis dayovnebiT. dayovnebis Semdeg narevs vacivebdiT Cadedebis temperaturamde (42±450C). „iodkazeinis“ Sesatanad winaswar vamzadebdiT mis xsnars pasterizebul rZeSi. „iodkazeinis“ xsnaris dasamzadeblad pasterizebul rZeSi Segvqonda „iodkazeini“ (50±600C)-mde gacxelebul rZeSi, angariSiT (5±0,1) g „iodkazeini“ 1000 sm3 rZeSi. narevs periodulad vurevdiT 60-75 wuTis ganmavlobaSi „iodkazeinis“ srul gaxsnam- de. „iodkazeinis“ momzadebuli xsnari Segvqonda wvrili WavliT Sesadedeblad gamzadebul rZeSi, aseptikuri pirobebis dacviT, angariSiT (2,5±0,1) g „iodkazeini“ 1000 kg mawonze da narevs vurevdiT sarevis saSualebiT. amis Semdeg Segvqonda normalizebul rZeSi mawvnis dedo Casadedebeli rZis 2—3% raodenobiT. Serevas vamTavrebdiT 15 wT-is ganmavlobaSi, Semdeg vafasoebdiT. dafasoebuli produqti gadagvqonda Termostatis kameraSi Sesadedeb- lad. Sededeba grZeldeboda 3—4 sT-is ganmavlobaSi. Sededebis dasasruls vadgendiT Senadedis warmoqmniT (75±800T) mJavianobamde. Sededebis damTavrebis Semdeg dafasoebuli produqti gadagvqonda kamera-macivarSi mosamwifeblad. macivarSi vayovnebdiT 8-12 sT. momwifebis procesis damTavreba niSnavda teqnologiuri procesis damTavrebas. organoleptikuri, fizikur-qimiuri da mikrobiologiuri maCveneblebis mixedviT produqti akmayofilebda Semdeg moTxovnebs: garegnuli SesaxedaobiT da konsistenciiT iyo erTgvarovani, Senadedis darRvevis gareSe; gemo da suni — rZemJavuri; feri — odnav m viTalo; cximis masuri wimoy l 3,2%; mJavianoba (100-1400T); li t peratura tem realizebisas 0 ( C); iodis masuri koncent(4±2 r racia 0,2±0,05 mg/kg; fosfataz zas ar Seicavda; nawlavis Cxiris b baqteriebs 0,01 sm3 produqti ar S Seicavda; paTogenur mikroorg ganizmebs, m.S. salmonelebs 25 s sm3 produqti ar Seicavda; „iodk kazeinis“ damatebas mJavianobis w warmoqmnis procesze da sagem movno Tvisebebze uaryofiTi g gavlena ar mouxdenia. givi basilaZe, nikoloz imnaZe, inga basilaZe saqarTvelos agraruli universiteti gamoyenebuli literatura n. tatiSvili, g. simonia, Sinagani sxeulebi, gamomcemloba „saqarTvelos macne“, Tbilisi, 2002, gv. 592. Вильям М. Кеттайл, Рональд А. Арки, Патофизиология эндокринной системы, изд.-во «Бином», Москва, 2007, 80. Спиридонов А.А., Мурашова Е.В., Кислова О.Ф., «Нормы и технологии». Обогащение йодом продукции животноводства. Санкт-Петербург, 2012, 52. saqarTvelos prezidentis dadgenileba #466 27.11.2003. Черняев С.И. Диссертация на соикание ученой степени доктора технических наук. Разработка научно-практических основ биотехнологии новых функциональных молочных продуктов. Москва, 2002, 63. DEVELOPMENT OF BIOTECHNOLOGY OF A FUNCTIONAL PURPOSE OF THE „MATSONI” ENRICHED BY „IODINE CA SE IN” G. BASILADZE, N. IMNADZE, I.BASILADZE. Georgian Agrarian University Research objecve is the development of biotechnology of „Matsoni“ enriched with biologically acve agent „Iodine Casein“ with the purpose of eradicaon iodine efficiency in a human body. We made „Matsoni“ enriched with „Iodine Casein“ by normalized, fresh cow’s milk, adding leaven with thermostac rule. „Iodine Casein“ soluon was introduced to milk with formula of (2,5+0,1) g per 1000 kg of „Matsoni“. „Iodine Casein“ did not have any negave impact on the acidity-generang process. Milk fermentaon process was in regular mode when making Standard „Matsoni“. Tradional Lacc acid product „Matsoni’s“ organolepc properes have not undergone any changes. 16 axali agraruli saqarTvelo ივლისი, 2014 ინ ფორმ აცია ინფორმაცია kooperativebis saerTaSoriso dRe kooperativebis saerTaSoriso dResTan dakavSirebiT soflis meurneobis saministros sasoflo-sameurneo kooperativebis ganviTarebis saagentos organizebiT sazeimo RonisZieba gaimarTa da saqarTvelos masStabiT daregistrirebul 100 subieqts sasoflo-sameurneo kooperativis statusis damadasturebeli mowmobebi sazeimo viTarebaSi gadaecaT. stumrebs misasalmebeli sityviT mimarTes saqarTvelos premier-ministrma irakli RaribaSvilma da soflis meurneobis ministrma Salva fifiam. RonisZiebas saqarTvelos parlamentis agrarul sakiTxTa komitetis Tavmjdomare gigla agulaSvili, saqarTvelos mTavrobis wevrebi da parlamentis warmomadgenlebi, sasoflo-sameurneo kooperativebis wevrebi, ENPARD - programis ganmaxorcielebeli organizaciebis, soflis meurneobis saministros, saerTaSoriso organizaciebisa da diplomatiuri korpusis warmomadgenlebi eswrebodnen. saqarTvelos premier-ministrma Tavis gamosvlaSi yuradReba gaamaxvila im politikur da ekonomikur gamowvevebze, romlis winaSec saqarTvelo evrokav- SirTan asocirebis SeTanxmebaze xelmoweris Semdeg dadga. rogorc premierma aRniSna, am gamowvevis mniSvnelovani wili agrarul seqtorze modis. sasoflo-sameurneo kooperacia agraruli politikis erT-erTi mTavari mimarTulebaa, romelmac soflad siRaribis daZlevasa da fermerTa Zlieri fenis Camoyalibebas unda Seuwyos xeli. Salva fifiam sityviT gamosvlisas xazi gausva kooperaciis mniSvnelobas saqarTvelos soflis meurneobis ganviTarebisTvis. man aRniSna, rom msoflios yvela ganviTarebulma qveyanam es gza gaiara imisaTvis, rom warmatebebisaTvis mieRwia soflis meurneobaSi. kooperativi, sadac gaerTianebulia adamianuri, finansuri, materialur resursi da konsolidirebulia fragmentirebuli miwebi, fermerebs, glexebs da mewarmeebs saSualebas aZlevs warmoebis maRali standarti da axali Tanamedrove teqnologiebi danergon. maTTvis gamartivebulia finansur institutebTan urTierToba da Sedegad warmoebuli xarisxiani produqcia konkurentunariania rogorc adgilobriv, ise saerTaSoriso bazrebze. RonisZiebis farglebSi sasoflo-sameurneo kooperativebis ganviTarebis saagentos Tavmjdomarem giorgi miSelaZem da Sps „meqanizatoris“ generalurma direqtorma zviad CxaiZem xeli moaweres urTierTTanamSromlobis memorandums, romlis mixedviTac statusis mqone sasoflo-sameurneo kooperativebi Sps „meqanizatoris“ momsaxurebas SeRavaTiani pirobebiT miiReben. ass ივლისი, 2014 axali agraruli saqarTvelo 17 საქ ართვ ელ ოს მთავრობა საქართველოს ucxo e leb ze mi we bis ga yid vas Tan da kav Si re biT axa li re gu la ci e bi amoq med de ba ucxo qveynis moqalaqeebze miwebis gasxvisebasTan dakavSirebiT axali regulaciebi amoqmeddeba. rogorc saqarTvelos iusticiis ministrma Tea wulukianma Jurnalistebs ganucxada, mas Semdeg, rac sakonstitucio sasamarTlom miiRo zedapiruli, gaumarTavi gadawyvetileba, rom moexsna mTavrobis akrZalva ucxoelebze SeeZinaT saqarTveloSi sasoflosameurneo miwebi, pirvel ianvramde mTavrobas muSaobisTvis dro waerTva. Tea wulukianis TqmiT, miwis uwyebaTaSorisi sabWo, romelic am sakiTxze muSaobda, sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebis Sedegad caitnotSi aRmoCnda. aqedan gamomdinare, Tea wulukianma, rogorc sabWos Tavmjdomarem, riggareSe sagangebo sxdoma moiwvia, sadac ganixilaven momaval samoqmedo gegmas. „SevTanxmdiT imaze, rom saqarTveloSi swori agraruli politikis Camoyalibebis mizniT, romelic evrokavSiris agrarul politikasTan iqneba SesabamisobaSi, Cven gvWirdeba regulaciebi. SevTanxmdiT imaze, rom, magaliTad, ucxoeTSi dafuZnebuli iuridiuli pirebi momavalSic ver SeiZenen saqarTveloSi sasoflo-sameurneo kategoriis miwas. Tuki ucxoels dasWirdeba, rom SeiZinos saqarTveloSi sasoflo-sameurneo miwa, man aq unda daaarsos iuridiuli piri. mas unda hqondes mkacrad gawerili sainvesticio gegma da dargobriv saministroebs da mTavrobasac unda SeuTanxmos is sainvesticio saqmianoba, romelsac apirebs. CvenTvis mTavaria, in- vesticiebs xeli Seewyos, rom is meqanizmi, romelsac Cven parlaments SevTavazebT, iyos maqsimalurad moqnili“, — ganacxada Tea wulukianma. amasTan, mimdinareobs msjeloba imazec, Tu ra reJims SeiZleba daeqvemdebaron ucxoelebi, romlebic Camodian saqarTveloSi mxolod imitom, rom sakuTari mravalSviliani ojaxebi gamokvebon qarTuli miwis damuSavebiT. rogorc wulukianma aRniSna, am reJimze axla midis msjeloba. dRis bolomde Camoyalibdeba ZiriTadi principebi, romelsac Semdeg iusticiis saministro aqcevs kanonproeqtad. ministris ganmartebiT, amis Semdeg, momdevno ori kviris ganmavlobaSi isini warsdgebian jer mTavrobis sxdomaze, xolo Semdeg parlamentSi gaitanen am kanonproeqts. აწა რმოე საქა აწარმოე საქართველოში რთ ველო ში ekonomikis gamococxlebis unikaluri Sansi „awarmoe saqarTveloSi“ — ase hqvia proeqts, romelsac saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebisa da soflis meurneobis saministroebi erToblivad anxorcieleben. axali proeqtis ganxorcieleba 1 ivnisidan daiwyo. misi mizania axali sawarmoebis Seqmnis xelSewyoba da soflis meurneobis mimarTulebebis ganviTareba. soflis meurneobis seqtoris ganviTareba kvlav saqarTvelos ekonomikis erT-erT gamowvevad rCeba. 18 axali agraruli saqarTvelo dargs, romelSic oficialuri statistikis mixedviT saqarTvelos mosaxleobis 50 %-ia dasaqmebuli, mTlian Sida produqtSi (mSp) mxolod 9-10 % wili Seaqvs, xolo soflis meurneobis gadamamuSavebel sawarmoTa wili mTlian mSp-Si daaxloebiT 4 % Seadgens. swored amitom saqarTvelos rogorc wina, ise amJamindeli xelisufleba cdilobda da cdilobs sxvadasxva proeqtebiT dargis gamococxlebas. samTavrobo programis „awarmoe saqarTveloSi“, romelic 1 ivnisidan amoqmedda, iniciatori saqarTივლისი, 2014 აწარმოე საქართველ საქართველოში ოში velos mTavrobaa. kerZod, iniciativa premierma irakli RaribaSvilma gamoiCina. programa miznad isaxavs adgilobrivi warmoebis ganviTarebas, mewarme-subieqtebis mxardaWeras, axali sawarmoebis Seqmnis xelSewyobas, axali samuSao adgilebis Seqmnas da kerZo seqtoris konkurentunarianobisa da saeqsporto potencialis zrdas finansebze, uZrav qonebasa da Tanamedrove teqnologiebze xelmisawvdomobisa da sakonsultacio momsaxurebis saSualebiT. fokusi iqneba ekonomikurad naklebad ganviTarebul regionebze. programis koordinacias axorcieleben saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebisa da soflis meurneobis saministroebi. programis ganxorcielebis procesSi aseve CarTulia mewarmeobis ganviTarebis saagento, saxelmwifo qonebis erovnuli saagento, inovaciebisa da teqnologiebis saagento, soflis meurneobis proeqtebis marTvis saagento da saqarTveloSi moqmedi TiTqmis yvela komerciuli banki. programis beneficiari SeiZleba iyos „mewarmeTa Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Sesabamisad saqarTveloSi registrirebuli fizikuri an iuridiuli piri, sasoflo-sameurneo kooperativi, garda saxelmwifosa da TviTmmarTveli erTeulis mier wilobrivi monawileobiT Seqmnili sawarmoebisa. programa moicavs sam komponents: I komponenti — finansebze xelmisawvdomoba; II komponenti — infrastruqturaze (uZravi qoneba) xelmisawvdomoba; III komponenti — sakonsultacio momsaxureba. programis farglebSi komponentebi mewarme subieqtebisTvis xelmisawvdomia erTdroulad. amasTanave, mesame komponenti, kerZod sakonsultacio momsaxureba, mxolod xelmisawvdomia pirvel an meore komponentTan erTad. programis mimarTulebebis gansazRvra moxda mTavrobis mier Catarebuli kvlevebis safuZvelze, romelic iTvaliswinebda monacemTa analizs, mewarmeebis gamokiTxvas da eqspertebis CarTulobas. programis biujeti 46 mln. laria. aqedan sasoflo-sameurneo produqciis warmoeba-gadamuSavebaze daixarjeba 30 mln. lari, industriuli produqciis warmoebaze ki — 16 mln lari. prioritetuli dargebia gamoyofili rogorc industriul, aseve sasoflo-sameurneo sferoSi, romlis SeRavaTiani pirobebiT dafinanseba da sxva mxriv mxardaWera ganxorcieldeba. proeqti gulisxmobs mxolod axali sawarmoebis Seqmnis xelSewyobas, romlebic unda moqmedebdnen srul industriul sferoSi, rogoric aris qaRaldisa da muyaos warmoeba, maT Soris SesafuTi masalebi; samSeneblo masalebis warmoeba, maT Soris keramikuli filebi, marmarilo, graniti da sxva bunebrivi qvebi; safeiqro warmoeba, maT Soris tansacmeli, fexsacmeli, qsovili, narTi (Sali, abreSumi); qimiuri warmoeba, maT Soris zedapirulad aqtiuri saSualebebi; xis gadamuSaveba, maT Soris saofise aveji, mdf, dsp; eleqtromowyobilobebis warmoeba, maT Soris sayofacxovrebo eleqtrosaqoneli; farmacevtuli warmoeba, maT Soris sadiagnostiko ივლისი, 2014 saSualebebi; manqanaTmSenebloba, maT Soris saTadarigo nawilebi; rezinisa da plastmasis warmoeba, maT Soris milebi, milakebi, Rru profilebi, tara, sakancelario nawarmi; liTonis mza nawarmi, maT Soris rkina-kaveuli, samzareulo nakeTobani. rac Seexeba soflis meurneobas, am nawilSi prioritetul mimarTulebad gansazRvrulia Semdegi dargebi: mexileoba-mebostneoba, maRalteqnologiuri sasaTbure meurneobebis ganviTareba, mesaqonleobis fermebi, mefrinveleobis fabrikebi, matylisa da tyavis damuSaveba, dafnis, Caisa da Tambaqos moyvana-gadamuSaveba, kaklis, Txilisa da sxva kaklovanebis moyvanagadamuSaveba; xilis, kenkrovanebis, bostneulisa da citrusis gadamuSaveba. programis farglebSi ar dafinansdeba Semdegi saxis gadamamuSavebeli sawarmoebi, rogoricaa: meRvineoba (Rvinis warmoeba), spirtisa da alkoholiani sasmelebis warmoeba, radgan es dargebi SedarebiT kargad ganviTarebuli dargia da sasoflo-sameurneo saqmianobis did nawils Seadgens. aRniSnuli programa iTvaliswinebs CamoTvlili mimarTulebebis xelSewyobas. Tumca, uaxloes momavalSi daigegmeba sxva meqanizmebi, romelsac programis farglebSi sxva beneficiarebi eyoleba. investorebs, garkveuli pirobebis dakmayofilebis SemTxvevaSi, simbolur fasad, 1 larad, gadaecemaT saqarTvelos masStabiT saxelmwifos mflobelobaSi arsebuli amortizebuli Senoba-nagebobebi. qonebis marTvis saagentos mier winaswar Sedgenil obieqtTa siaSi sul 94 obieqtia, aqedan 33 TbilisSi, danarCeni 61 regionebSi. TbilisSi arsebul obieqtTa saerTo farTobi 300 000 kvadratul metrze metia, saerTo RirebulebiT ki 17 milion lars uaxlovdeba, saSualo fasiT 98 l/kv.m. regionebSi arsebul obieqtTa (rusTavis da samcxe-javaxeTis gamoklebiT, sadac obieqtebze sabazro fasi ar aris miTiTebuli) saerTo farTobi 1 300 000 kv.m-s aRemateba, saerTo fasi 9 300 000 lars, saSualo fasiT 7 l/kv.m-ze. regionebSi arsebul obieqtTa misaRebad investorma unda ganaxorcielos arsebuli uZravi qonebis Rire- axali agraruli saqarTvelo 19 აწარმოე სა საქართველოში ქართველო ში bulebis fasze minimum 4-jer didi investicia, TbilisSi arsebuli obieqtebisaTvis ki 6-jer meti da es uZravi qoneba unda gamoiyenos samewarmeo saqmianobisaTvis. aRsaniSnavia, rom uZravi qonebis sabazro Rirebuleba programiT gaTvaliswinebul 46 milion larSi ar Sedis. 46 milioni lari mxolod finansuri komponentisTvis aris gaTvaliswinebuli. saxelmwifo daexmareba investorebs Sesabamisi teqnikuri saSualebebis moZiebaSi, Sesyidvasa da sawarmoebis marTvaSi. proeqts moemsaxurebian arsebuli kadrebi da saxelmwifos mxridan axali kadrebis daqiraveba saWiro ar iqneba. saagentos proeqtis menejerebi moaxdenen axali sawarmoebis portfolios marTvasa da monitorings. infrastruqturaze xelmisawvdomobis komponents moemsaxureba qonebis marTvis saagento. sakonsultacio momsaxurebas gasweven kerZo kompaniebi. proeqti geografiulad SezRuduli ar aris. nebismier raionSi SeiZleba, Seiqmnas sawarmo, TbilisSi an sxva regionSi, romelime konkretuli regionis ganviTarebisTvis saxsrebSi ar aris gamoyofili. mrewvelobis mimarTulebaSi sesxis Tanadafinansebis moculoba unda iyos 150 000-2 000 000 aSS dolaris farglebSi. Tanadafinansebuli sesxis moculobis aranakleb 80% gankuTvnili unda iyos ZiriTadi saSualebebis SesaZenad. rac Seexeba soflis meurneobis mimarTulebas, Tanadafinansebuli sesxis moculoba unda iyos 600 000-2 000 000 aSS dolaris farglebSi. gacemuli sesxebis vada ar unda aRematebodes 84 Tves. am SemTxvevaSic saprocento ganakveTis Tanadafinanseba Seadgens 10%-s. orive SemTxvevaSi saxelmwifo Tanadafinanseba xdeba pirveli 24 Tvis ganmavlobaSi. programiT gaTvaliswinebulia sesxis Semdegi saprocento ganakveTebi pirveli 24 Tvis ganmavlobaSi: 600 000 aSS dolaridan 1 000 000 aSS dolaris CaTvliT — araumetes 12%; 1 000 000 aSS dolaridan 2 000 000 aSS dolaris CaTvliT — araumetes 11%. saagento ganaxorcielebs saprocento sargeblis Tanadafinansebas wliuri 10%-is odenobiT, sesxis gacemidan mxolod 24 Tvis ganmavlobaSi. procesi iwyeba bankSi misvliT. mewarme kreditze gaakeTebs ganacxads, banki daamuSavebs Sesul sakredito sabuTebs. beneficiari valdebulia daicvas sesxisa da sainvesticio proeqtiT gansazRvruli 20 axali agraruli saqarTvelo miznobrioba, SeinarCunos dafinansebuli sawarmos profili, Seasrulos proeqtiT gaTvaliswinebuli sawarmoo gegmis ZiriTadi maCveneblebi. programaSi monawileobis msurveli mewarme-subieqti, finansebze xelmisawvdomobis komponentis farglebSi, mimarTavs komerciul banks. komerciuli bankis mier, am programiT da mis mier gansazRvruli kriteriumebis mixedviT xdeba kreditis damtkiceba. im SemTxvevaSi, Tu beneficiari sawarmos proeqts warmoadgens, is unda akmayofilebdes Semdeg moTxovnebs: dafinansebuli sesxiT aucileblad unda Seiqmnas mxolod axali sawarmo 24 Tvis vadaSi; uzrunvelyos axali sawarmos amoqmedebidan 2 wlis ganmavlobaSi warmoebis profilis SenarCuneba da biznesgegmiT (proeqtiT) gansazRvruli moculobis warmoeba Semdegi pirobebiT: warmoebis dawyebidan pirveli wlis ganmavlobaSi — warmoebis gansazRvruli wliuri moculobis aranakleb 25%-is warmoeba; xolo meore wlis ganmavlobaSi — warmoebis gansazRvruli wliuri moculobis aranakleb 50%-is warmoeba. sawarmo unda akmayofilebdes saqarTvelos kanonebiT gansazRvrul usafrTxoebis da garemosdacviT moTxovnebs. rac Seexeba soflis meurneobis mimarTulebas, zemoT aRniSnul moTxovnebs aseve emateba sanitaruli da sursaTis uvneblobis standartebis dacva. damatebiT monitorings, maT Soris savele monitorings axorcielebs mewarmeobis ganviTarebis saagento da a(a)ip „soflis meurneobis proeqtebis marTvis saagento“. uZravi qonebis gadacemiT dainteresebulma mewarmem ki unda mimarTos ssip — saxelmwifo qonebis erovnul saagentos. programis beneficiars, am programiT gaTvaliswinebuli pirobebis Sesabamisad, saqarTvelos mTavrobis Sesabamisi samarTlebrivi aqtis miRebis SemTxvevaSi, kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, Sesabamisi valdebulebebis Sesrulebis pirobiT, sakuTrebaSi gadaecema uZravi qoneba. programis farglebSi beneficiarebs saSualeba eqnebaT isargeblon miznobrivi sakonsultacio daxmarebiT. kerZod, isini uzrunvelyofilni iqnebian marketingis, gayidvebis da biznesis dagegmarebis treningebiT; saeqsporto bazrebis moZiebiT. aseve miiReben daxmarebas samewarmeo unarebis, warmoebaSi xarisxis menejmentis da sxva Sesabamisi standartebis danergvis procesSi, ucxouri da qarTuli inovaciebis da teqnologiebis moZiebaSi. programis beneficiarebi isargebleben cxeli xaziTa da momsaxurebis centriT, romelic ganTavsdeba saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros SenobaSi. aRniSnuli komponentis gamoyeneba SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu beneficiari ukve sargeblobs programis finansuri an infrastruqturuli komponentiT. „awarmoe saqarTveloSi“ — programis Sesaxeb detaluri informacia ganTavsebulia vebgverdze: www. qartuli.ge. programasTan dakavSirebuli informaciis misaRebad dainteresebul pirebs SeuZliaT darekon cxeli xazis nomrebze: 2 99 10 44/2 99 11 28 (ekonomikisa da ივლისი, 2014 აწარმოე საქართველ საქართველოში ოში mdgradi ganviTarebis saministro); 2 47 01 01 (soflis meurneobis proeqtebis marTvis saagento). P.S. 26 ivnisis mdgomareobiT saqarTvelos mTavrobam programis farglebSi sami proeqti daamtkica, rac imas niSnavs, rom saqarTveloSi uaxloes momavalSi sami axali sawarmo Seiqmneba. TbilisSi, aRmaSeneblis xeivanSi qaRaldisa da aramoqsovili masalisgan SesafuTi da erTjeradi moxmarebis produqciis sawarmo aSendeba, saprivatizebo pirobebis Sesrulebis mizniT gansaxorcielebeli investiciis moculoba aranakleb 1 416 000 laria; goris municipalitetis sofel karaleTSi ki xilis, kenkrovnebis da bostneulis gadamamuSavebeli sawarmo aSendeba. saprivatizebo pirobebis Sesrulebis mizniT aranakleb 332 000 laris investicia unda ganxorcieldes. TbilisSi, orxevis dasaxlebaSi plastmasis mwarmoebeli sawarmo aSendeba. saprivatizebo pirobebis Sesrulebis mizniT aranakleb 2 622 000 laris investicia unda ganxorcieldes. merab qvarcxava, saqarTvelos soflis meurneobis saministros martvilis municipalitetis sainformaciosakonsultacio samsaxuris ufrosi, agroinJineriis doqtori giorgi xargelia, saqarTvelos soflis meurneobis saministros senakis municipalitetis sainformaciosakonsultacio samsaxuris ufrosi, akademiuri doqtori აგრო ტე ქ ნოლ ოგ იებ ი აგროტექნოლოგიები viwyebT saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis mier momzadebul „sakvebi kulturebis agrowesebis“ gamoqveynebas. agrowesebis axali gamocema moamzades: saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademikosma, soflis meurneobis mecnierebaTa doqtorma, profesorma g. caguriSvilma da soflis meurneobis akademiurma doqtorebma q. niaurma da n. Jvaniam. gamocemis redaqtoria saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis wevrkorespondenti, teqnikis mecnierebaTa doqtori, profesori elguja SafaqiZe. sakvebi kulturebis movla-moyvanis agrowesebi soflis meurneobis erT-erTi ZiriTadi dargis - mecxoveleobis ganviTarebisaTvis gadamwyveti mniSvneloba aqvs mindvris sakvebwarmoebis moculobis gadidebas da misi xarisxis gaumjobesebas. am problematuri sakiTxis ganxorcielebisaTvis udidesi RonisZiebaa saqarTvelos bunebriv-klimaturi pirobebisaTvis uxvmosavliani sakvebi kulturebis SerCeva-gadaadgileba da maTi Tesva-moyvanis teqnologiis dacva. Cveni qveynis gansxvavebul regionebSi Catarebulma mravalmxrivma gamokvlevebma da warmoebis pirobebSi SedarebiTi gamocdebis Sedegebma araerTxel daadastura, rom saqarTveloSi agroteqnikur RonisZiebaTa sworad gamoyenebis gziT sakvebi kulturebis saSualo saheqtaro mosavlianoba SeiZleba 3-4-jer gaizardos. SemoTavazebul agrowesebSi mocemuli Tanmimdevruli agroteqnikuri RonisZiebebis Tanmimdevrobis ganuxreli dacva am miznis miRwevis mtkice garantias iZleva. mravalwlovani balaxebi mravalwlovan balaxebs mindvrad sakvebwarmoebis gadidebisa da misi xarisxis gaumjobesebis saqmeSi gadamwyveti mniSvneloba aqvs. pirutyvis sakvebad misi gamoyenebis forma mravalgvaria: mwvane sakvebad, Tivad, maRali xarisxis senaJis da silosis dasamzadeblad, saZovrad da sxva. gaივლისი, 2014 nuzomlad didia maTi roli aseve niadagis struqturis aRdgenisa da misi nayofierebis amaRlebis TvalsazrisiT. metad sayuradRebo da TiTqmis Seucvlelia maTi mniSvneloba aseve niadagis wylismieri da qarismieri eroziisagan dacvis saqmeSi. mravalwlovani balaxebi umjobesia daiTesos balaxnarevis sa- xiT, dasaSvebia maTi Tesva aseve sufTa saxiTac; mravalwlovani balaxebi iTeseba martivi da rTuli balaxnarevis saxiT. martivi balaxnarevebi unda Sedgebodes ori biologiuri jgufis — parkosani da meCxerbuCqiani balaxebisagan; rTuli balaxnarevi Sedgeba sami biologiuri jgufisagan: parkosani, meCxerbuCqiani da fesuriani balaxebisagan; moklevadiani saTib-saZovrebis mosawyobad balaxnarevi martivi unda iyos, xolo grZelvadiani saTib-saZovrebisaTvis da eroziis sawinaaRmdego daniSnulebisaTvis — rTuli. martiv balaxnarevSi dasaSvebia erTi parkosani da erTi meCxerbuCqiani marcvlovani an ori meCxerbuCqiani da erTi parkosani komponenti an piriqiT. rTuli balaxnarevi unda Sedgebodes sami da meti komponentisagan. masSi unda iyos maRalmozardi — saTibad da dabalmozardi — saZovrad vargisi; axali agraruli saqarTvelo 21 აგრო ტე ქ ნოლ ოგიე ბი აგროტექნოლოგიები mravalwlovan mr ni b balax xeb bis s Tes sva saqarTvelos bunebriv-klimatur pirobebSi unda warmoebdes Semdegi daraionebis mixedviT: mindvrad Teslbrunvisa da moklevadiani saTib-saZovrebisaTvis: aRmosavleT saqarTvelos sarwyavSi da dasavleT saqarTvelos aluviur da karbonatul niadagebze zRvis donidan 600-800 m-is simaRlemde — lurji ionja, samyura, mravalsaTibi koindari, saTiTuri an maTi narevebi; aRmosavleT saqarTvelos urwyav dablobebsa da vakeze — lurji ionja, mravalsaTibi koindari, saTiTura an maTi narevi; g) mTis mdelosa da velebze, tramalebze da tye-velebze zRvis donidan 600-800 metris zeviT yvelgan ukarbonato niadagebis garda ionja, esparceti, samyura, mdelos timoTela, saTiTura an maTi narevebi; dasavleT saqarTvelos dablobis wiTel da yviTel miwebze, ewer da gaewerebul niadagebze — samyura, kurdRlis frCxila, saZovris koindari, mravalsaTibi koindari an maTi narevebi. grZelvadiani saTib-saZovrebisaTvis: aRmosavleT saqarTvelos sarwyavebSi da dasavleT saqarTvelos aluviur da karbonatul niadagebze zRvis donidan 600-800 m-is simaRlemde — lurji ionja, TeTri samyura, saZovris koindari, saTiTura, mdelos wivana narevebSi; aRmosavleT saqarTvelos urwyav dablobebsa da vakeze, iq sadac axloa gruntis wylebi — lur- 22 axali agraruli saqarTvelo nja, es sp rceti, sa s TiTura, r ji ion par ufxo Svriela narevebSi; g) tyis sartylis yomral, gaewerebul da tyis yavisfer niadagebze — wiTeli an vardisferi samyura, kurdRlis frCxila, mdelos timoTela an saTiTura narevebSi; d) aRmosavleT saqarTvelos mSrali raionebis mTis kalTebis da qedebis Camorecxil xirxatian niadagebze — kurdRlis frCxila, TeTri samyura, ufxo Svriela narevebSi an esparceti da yviTeli ionja da ufxo Svriela narevebSi; aRniSnuli balaxnarevebidan, romelime komponentis Teslis uqonlobis SemTxvevaSi dasaSvebia misi amoReba an Secvla im pirobiT, rom balaxnarevSi darCes erT-erTi warmomadgeneli im biologiuri jgufisa, romelsac is ekuTvnis. mravalwlovani balaxebi Cveulebriv ori an meti wlis sargeblobiT iTeseba, magram tenian da sarwyav raionebSi, sadac mravalwlovani balaxebi erT weliwadSi orsa da met gaTibvas iZleva, SeiZleba erTi wliTac daiTesos. mravalwlovani balaxebis msgavsad, romelic grZeli vadiT saTib-saZovrebad iTeseba, balaxnarevi parkosani, meCxerbuCqiani da fesuriani marcvlovani balaxisagan unda iqnas Sedgenili. niadagis damuSaveba winamorbedi kulturebis aRebisTanave nakveTi unda gaiwmindos mcenareuli narCenebisagan da moixnas winmxvneliani guTniT 22-25 sm siRrmeze. Tu niadagis nayofieri fena mcirea, maSin xvnis siRrme Sesabamisad unda Semcirdes. gazafxulze Tesvis pirobebSi SemodgomiT moxnuli niadagi rCeba mzralad adre gazafxulamde. adre gazafxulze tenis SenarCunebis mizniT niadagi unda daifarcxos xnulis gardigardmo mimarTulebiT. Tesvamde 3-4 dRiT adre tardeba niadagis kultivacia-dafarcxva. Tu niadagis zedapiri zedmetad fxvieria, kultivacia-dafarcxvis Semdeg saWiroa misi motkepvna sagoravebiT. Tu Tesvamde nakveTs sarevelebi moeria, saWiroa Catardes kultivacia 6-8 sm siRrmeze da TanmimdevrobiT daifarcxos. TavTaviani pureulis Semdeg gvian zafxulSi da adre SemodgomiT Tesvisas am winamorbedis dros moxnuli niadagi Tu beltiania, unda daifarcxos saWiroebis mixedviT diskoebiani farcxiT beltebis srul daSlamde. niadagis uswormasworo zedapiri, rac iwvevs Cavardnil adgilebSi wylis Cadgomas, gansakuTrebiT sarwyavebSi, erT-erTi mTvari mizezTagania mravalwlovani balaxebis cudi aRmocenebisa da simeCxerisa, amitom nakveTis zedapiris mosworeba-moSandakeba aucilebel RonisZiebas warmoadgens. niadagis ganoyiereba balaxebisaTvis umjobesia ZiriTadi sasuqebi Setanili iqnes winamorbedi kulturis qveS, magram maTi Setana uSualod balaxebis qveSac SeiZleba. balaxebis ganoyiereba unda warmoebdes kartogramebis mixedviT. iq, sadac kartogramebi ar aris, organuli da mineraluri sasuqebi ZiriTadi xvnis dros unda iqnes Setanili, heqtarze Semdegi raodenobiT: 20 t nakeli, 2-3 centneri superfosfati da 0,5-1,0 centneri kaliumis marili. Tu wina wlebSi nakveTi ar iyo ganoyierebuli, maSin 20 t nakels daemateba 3-4 centneri superfosfati da 1-2 centneri kaliumis marili. nakelis naklebobisas marto mineraluri sasuqebic Seitaneba, am SemTxvevaSi aiReba 4-5 centneri superfosfati, 1,5-2,0 centneri kaliumis marili da aRniSnul sasuqebs unda daematos azoti, umTavresad amoniumis sulfatis saxiT. magram Tu marto ივლისი, 2014 აგროტე ქნ ოლოგიე ბი აგროტექნოლოგიები mravalwlovani balaxebis mineraluri sasuqebiT gamokveba niadagis tipebis mixedviT c/ha cxrili 1. eweri tipis niadagebze naTesebis dasaxeleba parkosnebis sufTa naTesi wabla da yavisfer niadagebze aluviur (danaleq niadagebze) sulfat- super- kaliumis sulfat- super- kaliumis sulfat- super- kaliumis amoniumi fosfati marili amoniumi fosfati marili amoniumi fosfati marili _ 2,50 0,75 _ 1,50 marcvlovnebis sufTa naTesi 1,50 2,50 1,00 2,00 1,25 martivi balaxnarevebi 0,50 2,50 1,50 0,50 1,50 rTuli balaxnarevebi 0,51 2,50 1,00 0,50 2,00 0,50 parkosnebi iTeseba, am sasuqebis damateba saWiro aRar iqneba; mJave niadagebze, rogoricaa eweri da gaewerebuli niadagebi, savaldebuloa kiris Setana. ZiriTadi xvnis dros Seitaneba 1 ha-ze: kiri 5-6 tona an defekaciuri talaxi 8-10 tona, an 20-30 tona tkili. mineraluri sasuqebidan fosforitis fqvili Seicavs kirs, amitom am sasuqebis gamoyenebas ewer niadagebze upiratesoba unda mieniWos; garda ZiriTadi sasuqebisa, romlebic Seitaneba ZiriTadi xvnis dros, an Setanili iyo winamorbedi kulturebisaTvis, saWiroa balaxebis naTesebis gamokveba mineraluri da organuli sasuqebiT. mineraluri sasuqebiT gamokvebas metad didi mniSvneloba aqvs mravalwlovani balaxebis mosavlis gadidebisaTvis. wesierad da droulad Catarebuli gamokveba xels uwyobs susti aRmonacenis gaZlierebas da naTesebis ukeT gamozamTrebas. naTesebi naklebad ziandeba mavneblebisa da avadmyofobebisagan. saqarTveloSi gavrcelebuli niadagebis ZiriTadi tipebis mixedviT balaxebis gamosakvebad Se- iZleba gamoyenebuli iqnes sasuqebis Semdegi dozebi centnerobiT heqtarze ( cxrili 1). SeniSvna: amoniumis gvarjiliT gamokvebis SemTxvevaSi doza 1`3iT mcirdeba. es dozebi miaxloebiTia da yovel calkeul SemTxvevaSi SeiZleba Secvlili iqnes adgilobrivi pirobebis mixedviT. Tu balaxebis Tesvamde ZiriTadi sasuqebi Setanili ar yofila, saWiroa aRniSnuli normebis 10-20 procentiT gazrda. mravalwlovani balaxebis naTesebis gamokveba sasurvelia Catardes gaTibvis Semdeg, amitom aRniSnu- 0,50 _ 2,00 0,50 0,75 1,50 2,00 0,50 0,50 0,50 1,50 0,50 0,50 2,00 0,50 li sasuqebis dozebi iyofa imden nawilad, ramdenjerac balaxebi iqneba gaTibuli. Tu balaxebi 4-5jer iTibeba, maSin sasuqebi marto pirveli da mesame gaTibvis Semdeg Seitaneba; Tu balaxi erTxel iTibeba, maSin gamokveba orjer tardeba — gaTibvis Semdeg da Semodgomaze. Setanis win sasuqebi kargad u da daqucmacdes, erTmaneTun S airios da Tanabrad mimoiSi f tos mindorze. narevi unfan d momzaddes im raodenobiT, da r denic Seitaneba erT dReSi. ram a amis Semdeg naTesi kargad unda d ifarcxos mwkrivebis gardida g dmo da Tu mosarwyavia, daugar y nebliv moirwyas. aseve xdeyov b im SemTxvevaSic, roca naTesi ba s Zovrad gamoiyeneba, mxolod sa s suqebis Setanidan pirutyvis sa n veTze ganmeorebiT Zovebamnak d 3-4 kviraze naklebi dro ar dis u da darCes. un gamokveba tardeba balaxebis gaTibvisTanave, wamozrdis dawyebamde, amitom mosavlis gamozidva nakveTidan dauyovnebliv unda moxdes. Tu gamokveba saWiroa adre gazafxulze, maSin sasuqebis CakeTeba Zvel naTesebSi saWiroa msubuqi farcxiT, xolo axali aRmonaceni daufarcxavad unda darCes. SOS! zinobianSi karantinia gamocxadebuli yvarlis municipalitetis sofel zinobianSi orTviani karantini gamocxadda. sofelSi saqonlis cofis SemTxveva dafiqsirda. virusis matarebeli xbo aRmoCnda. akrZalulia saqonlis gadaadgileba da produqciis realizacia. sursaTis erovnuli saaივლისი, 2014 gento zinobianSi cxovelebis sadgomebs specialuri xsnariT amuSavebs, dawyebulia vaqcinaciac. adgilobrivebi cofis virusis gavrcelebas gareul cxovels ukavSireben. maTi TqmiT, mglis da turis sofelSi gamoCena xSiri SemTxvevaa. axali agraruli saqarTvelo 23 აქტუ ალუ რი თ აქტუალური თემა ემა sak veb war mo e bis dar gis gan vi Ta re ba ren ta be lu ri mecxo ve le o bis sa fuZ ve lia „pirutyvze fiqrisas arasodes ar unda daviviwyoT balaxis moTxovnebi. balaxebis kvlevisas Cven yovelTvismxedvelobaSi unda gvqondes pirutyvis moTxovnebi” _ safrangeTis veterinaruli kolejis pedagogis, cnobili mdelosanis da fermeris a. vuazienis sityvebi saqarTvelos mravalprofilian soflis meurneobis dargebs Soris mecxoveleobas erT-erTi wamyvani da umniSvnelovanesi adgili uWiravs. igi soflis meurneobis uZvelesi da tradiciuli dargia, romelic istoriulad sargeblobda qveynis mosaxleobis yuradRebiT da yovelTvis iyo xalxis interesebis centrSi. es dasturdeba mravali istoriuli, arqeologiuri, eTnografiuli, kraniologiuri da sxva monacemebiT. amasve mowmobs aseve xalxuri seleqciis Sedegad Seqmnili sasoflo-sameurneo cxovelisa da frinvelis mravali adgilobrivi, maT Soris endemuri jiSi, romelTa didi nawili, sabednierod, SemorCa dRevandelobas (TuSuri da imeruli cxvari, mTis saqoneli, m.S. xevsuruli Zroxa, megruli wiTeli saqoneli, megruli, TuSuri da javaxuri cxeni, kaxuri Rori, qarTuli ruxi futkari, megruli Txa, qaTmis, indauris, batis mravali populacia da sxv.). faqtobrivad ar aris sasoflo-sameurneo cxovelis saqarTveloSi moSenebuli arc erTi saxeoba, romelic ar iyos warmodgenili erTi an ramdenime adgilobrivi jiSiT. yvela es jiSi kargad iyo Seguebuli maTi Camoyalibebis da Semdgom periodSi arsebul bunebriv-ekonomikur pirobebs, xasiaTdeba produqciis (rZis, xorcis, Taflis da a.S.) maRali xarisxiT, ekologiuri sisufTaviT, eqstremaluri faqtorebisadmi gamZleobiT, ar aris momTxovni Senaxvis, movlisa da kvebis pirobebisaTvis da sxv. xazgasasmelia agreTve maTi mniSvnelovani roli axali jiSebis Seqmnisa da arsebulis ga- 24 axali agraruli saqarTvelo umjobesebis mizniT mimdinare da momavalSi gasaTvaliswinebel saseleqcio muSaobaSi. mecxoveleobis ganviTarebis mTavar winapirobas, masSi Semavali yvela qvedargis maRali rentabelobis safuZvels warmoadgens saWiro raodenobiT, saTanado xarisxis da iafi sakvebis warmoeba, romelsac emsaxureba soflis meurneobis erT-erTi msxvili dargi da sasoflo-sameurneo ekonomikis urTulesi seqtori sakvebwarmoeba. saqarTvelos mecxoveleobisaTvis saWiro sakvebi baza ori ZiriTadi Semadgeneli nawilisagan Sedgeba: mindvrad sakvebwarmoeba, e.i. sakvebis warmoeba saxnav miwebze da mdeloTa sakvebwarmoeba e.i. sakvebis warmoeba bunebriv saTibebze da saZovrebze. amas garda mxedvelobaSia misaRebi soflis meurneobisa da mrewvelobis sxvadasxva anarCenis gamoyeneba cxovelis sakvebad da, rac mTavaria, kombinirebuli sakvebis mrewveloba, romlis daniSnulebaa sxvadasxva saxeobis cxovelis ZiriTadi asakobrivi da sqesobrivi jgufebisaTvis saTanado receptebis mixedviT kombinirebuli sakvebis damzadeba. sakvebwarmoeba, rogorc organizaciul-sameurneo RonisZiebaTa kompleqsi, aerTianebs sasoflo-sameurneo cxovelebisa da frinvelebisaTvis aucilebeli sxvadasxva sakvebi saSualebebis warmoebisaTvis sakvebi kulturebis movla-moyvanas saxnav miwebze (mindvrad sakvebwarmoeba) da saZovruli, mwvane da uxeSi sakvebis miRebas bunebriv sakveb savargulebze (mdeloTa sakvebwarmoeba). sakvebis warmoeba bunebriv da naTes saTib-saZovrebze moicavs sxvadasxva sakvebis — saZovruli sakvebis, Tivis, mwvane sakvebis, silosis, senaJis, balaxis fqvilis dasamzadeblad saWiro mcenareuli mwvane masis warmoebis praqtikul xerxebs, mdelo-saZovruli meurneobis gaZRolis sistemebs, bunebrivi mdeloebis gaumjobesebis da naTesi mdeloebis Seqmnis xerxebs, sxvadasxva balaxnaris movlas da maT racionalurad gamoyenebas, am savargulebze balaxovani sakvebis damzadebis teqnologiebis srulyofas, agreTve mdelos mcenareebis meTesleobas. gaangariSebebi adasturebs, rom sasoflo-sameurneo cxovelebis sakvebTa balansSi mcenareuli warmoSobis sakvebis wili saSualod 95%-s aRwevs. mecxoveleobis yvela saxis produqciis TviTRirebulebis struqturaSi saSualod 60-75% sakvebis wilze modis. sakvebwarmoebas, rogorc soflis meurneobis erT-erT tradiciul, prioritetul dargs da agronomiuli mecnierebis erTerT mniSvnelovan nawils, metad maRali roli miekuTvneba saqarTvelos soflis meurneobis sasursaTo, ekonomikuri, ekologiuri da socialuri mravali problemis warmatebiT gadawyvetaSi. upirveles yovlisa sakvebwarmoeba warmoadgens mecxoveleobis ganviTarebis da misi TiToeuli qvedargis mier warmoebuli sasicocxlo mniSvnelobis sasursaTo produqtebis (rZe, xorci, kvercxi, matyli, Tafli) warmoebis gadidebis, agreTve am produqtebis xarisxis gaumjobesebis erT-erT ივლისი, 2014 აქტუალური თემა gadamwyvet faqtors da safuZvels. sakvebwarmoebis ekologiur funqcias ganapirobebs am dargis bunebisdacviTi, eroziis sawinaaRmdego mniSvneloba, misi roli ekosistemebis mdgradobis da mcenareulobis mravalferovnebis SenarCunebaSi. sakvebwarmoebis dargis, rogorc mecnieruli disciplinis amocanaa saxnav miwebze sakvebi kulturebis, agreTve bunebriv sakveb savargulebze balaxnaris mwvane da saZovruli masis maRali, stabiluri, srulfasovani da iafi sakvebis warmoebis Teoriuli safuZvlebis Camoyalibeba, maTi realizaciisaTvis saWiro praqtikuli xerxebis da ileTebis SemuSaveba da efeqtianobis dadgena, amasTan, bunebriv-ekonomikuri zonebis mixedviT mecxoveleobisaTvis saWiro myari sakvebi bazis Seqmnis organizaciul-sameurneo da agroteqnikuri sakiTxebisa da RonisZiebebis damuSaveba. sakvebwarmoeba mWidrodaa dakavSirebuli soflis meurneobis iseT dargebTan, rogoricaa memcenareoba, zogadi miwaTmoqmedeba, agroqimia, niadagmcodneoba, sasoflo-sameurneo cxovelTa kveba, mcenareTa biologia da ekologia, geobotanika, agrometeorologia. aqedan gamomdinare. sakvebwarmoebaSi farTod gamoiyeneba(zogierTi specifikurobis gaTvaliswinebiT) CamoTvlili dargebis praqtikaSi gavrcelebuli agroteqnikuri RonisZiebebi, kvlevis meTodebi, mcenareTa da mcenareuli Tanasazogadoebebis kvebiTi Rirebulebisa da yuaTianobis Sefasebis, maTi bioekologiuri Taviseburebebis dadgenis meTodebi da xerxebi, saTibsaZovrebis ukeT gamoyenebis ileTebi da a.S. mdelosnobis specifikur sakiTxTa jgufs miekuTvneba sakvebi cilis warmoebis gadidebis problema, kulturuli saTib-saZovrebis Seqmnis meTodebi, sakvebi savargulebis morwyva da sxva. mecxoveleobis ganviTarebis safuZvels upirvelesad warmoadgens saWiro sakvebi bazis Seqmna. mecxoveleobaSi rentabelobis maCveneblebis mateba da produqciis TviTRirebulebis Semcireba pirdapirproporciulia srulივლისი, 2014 fasovani sakvebi bazis SeqmnasTan. fermerTa upirvelesi zrunva, sanam cxovelTa jiSobriv gaumjobesebaze daviwyebT fiqrs, mimarTuli unda iqnes mecxoveleobisaTvis gaTvaliswinebuli farTobis srulyofaze da iaffasiani bunebrivi sakvebi savargulebis racionalur gamoyenebaze anu sakvebis miRebaze rogorc saxnavi miwebidan, aseve bunebrivi saTibsaZovrebidan. am savargulebis kanonzomieri Serwyma mniSvnelovanwilad gansazRvravs fermerTa Semosavlis moculobas mecxoveleobaSi. gasuli saukunis oTxmocdaaTiani wlebidan dawyebuli, Zireuli gardaqmnebis da sabazro ekonomikaze gadasvlis procesSi, mniSvnelovnad Seicvala sakvebi bazis da sakvebTa balansis struqtura, mkveTrad Semcirda sakvebis warmoeba saxnav miwebze, mniSvnelovnad gadidda bunebriv sakveb savargulebze warmoebuli sakvebis xvedriTi wili mTlian sakveb balansSi. bunebrivi sakvebi savargulebis movla-patronoba, maTi gaumjobe- seba da racionaluri gamoyenebis aucilebloba mniSvnelovanwilad ganpirobebulia maTi geografiuli mdebareobidanac. es savargulebi sazRvris pira regionSia ganlagebuli da amdenad maT gonivrul gamoyenebas mosaxleobis mTaSi damagrebisa da iafi produqciis warmoebis TvalsazrisiT saxelmwifoebrivi mniSvneloba unda mieniWos. udidesi mniSvneloba aqvs bunebriv an xangrZlivi sargeblobis saTib-saZovrebis balaxnars, rogorc niadagis nayofierebis SenarCunebis, neSompalis dagrovebis, ferdobebsa da sarek mdeloebze niadagis Camorecxvis sawinaaRmdego faqtors. saWiroa aRiniSnos, rom alpuri da subalpuri saZovrebis araswori gamoyeneba, gadatvirTva da mouvleloba ganapirobebs kordis daSlas da eroziuli procesebis Casaxvas. bunebrivi balaxnaris saZovrad an saTibad gamoyeneba dReisaTvis erTaderTi saSualebaa saxnavad gamousadegari bunebrivi sakvebi savargulebis mravali aTeuli aTasi heqtaridan miRebuli iqnes uxvi mosavali, es ki gansakuTrebiT mniSvnelovania saqarTvelosTvis, sadac saxnavi miwebis simciris pirobebSi swored bunebrivi saTib-saZovrebi warmoadgens bevr regionSi maRalxarisxovani sakvebis warmoebis TiTqmis erTaderT saimedo da iaf wyaros. sakvebwarmoebis RonisZiebaTa gansazRvrisas unda gaviTvaliswinoT konkretuli fermeruli meurneobis zonaluri pirobeb bi da maTi specializacia. ekon nomikur da sabazro faqtorebT Tan erTad gaTvaliswinebuli u unda iqnes bunebrivi pirobebi, aagreTve umTavresad sasoflos sameurneo savargulebis Sedg geniloba da struqtura, sameu urneo gamoyenebis xasiaTi. mecxoveleobis rentabelob bis maCveneblebis matebis ganmsazRvrel erT-erT mTavar w winapirobas warmoadgens zamTris periodSi sakvebis asort timentis SerCeva im angariSiT, r rom kvebis tipi miaxloebuli iiqnas cxovelTa zafxulSi kveb bis racionTan. Zireuli cvlilebebi sofl lis meurneobis marTvis sak kiTxebSi, sakuTrebis formebs sa da gaZRolis sistemebSi moiiTxovs, mTel rig SemTxvevebSi, axleburad iqnes ganxiluli, Seswavlili da gadawyvetili mindvrad da mdeloTa sakvebwarmoebis praqtikuli sakiTxebi, dakonkretdes da dazustdes savargulebis calkeuli masivebis gaumjobesebis saWiroeba, adgili, masStabi, bunebrivi saTib-saZovrebis Zireuli da zedapiruli gaumjobesebis sistemebi da maTi Semadgeneli RonisZiebebi. yovelive zemoaRaxali agraruli saqarTvelo 25 აქტუ ალუ რი თ აქტუალური თემა ემა n Sn niS nuli mo m iTxovs x s sak s veb bw war rm moebis dargSi soflis meurneobis specialistebis da biologebis mier saTanado gamokvlevebis gaRrmavebas da efeqtianobis gadidebas, rac Tavis mxriv Teoriuli da praqtikuli sakiTxebis safuZvlian codnas emyareba. mizanSewonilad migvaCnia avRniSnoT, rom mdeloTa da mindvrad sakvebwarmoebas sakmaod Rrma mecnieruli gamokvlevebi udevs safuZvlad, Tumca am bolo 20 wlis manZilze, iseve rogorc agraruli mecnierebis umravlesobam, sakvebwarmoebamac ganicada gauazrebeli saxelmwifo politikis Sedegebi. sanam agrarul mecnierebas kidev SemorCa SemoqmedebiTi SesaZleblobebis mqone mecnierTa Tundac umniSvnelo raodenoba, saWiroa qmediTi RonisZiebebis ganxorcieleba, meti yuradRebis miqceva unikaluri bazebisa da adgilobrivi maRalkvalificiuri kadrebis moZiebasa da maT CarTvaze samecniero Tu kvleviT samuSaoebSi. gamocdil kadrebTan erTad, SemorCenil mecnierTa meTvalyureobiT umokles periodSi SesaZlebeli iqneba uaxloes teqnologiebs dauflebuli kadrebiT davakompleqtoT agraruli sferos zogierTi mimarTuleba. sakvebwarmoebis dargis ganviTarebis mokle istoria SesaniSnavi magaliTia imisa, Tu rogor mizanmimarTulad viTardeboda esa Tu is dargi da yalibdeboda saWiro kadrebiT. sakvebwarmoebis, rogorc soflis meurneobis dargis Camoyalibebis pirveli etapi ukavSirdeba adamianis mier cxovelebis moSina- 26 axali agraruli saqarTvelo ure cxo r bis b s dawye w bas, b s ro r desac s x veli mTeli wlis manZilze saZovarze imyofeboda da adamianis roli Semoifargleboda xangrZlivi dakvirvebebis Sedegad gamomuSavebuli unaris gamoyenebiT SeerCia saZovris monacvleobis procesSi ukeTesi nakveTi. am procesSi adamiani cxadia akvirdeboda da kvebiTi TvalsazrisiT swavlobda (afasebda) ara marto mTlianad saZovris balaxnars, aramed calkeul mcenareebsac, gamoyofda maT Soris kargi Wamadobis, sakvebad uvargis, mavnesa da Sxamians. ramdenadme gvian iwyeba zamTrisaTvis sakvebis (Tivisa da nekeris) damzadeba, pirvel rigSi mTian da CrdiloeT regionebSi, sadac Tovlis safari aferxebda bunebrivi balaxnaris gaZovebas. SedarebiT ufro gvian, daaxloebiT 25003000 wlebSi Cvens welTaRricxvamde iwyeba mindvris sakvebi kulturebis Tesva-moyvana (mindvrad sakvebwarmoeba).am periodSi ukve cnobili iyo fetvi, sorgo, soia, lobio, lurji ionja, culispira da sxva kulturebi, romelTa movla-moyvanas eweodnen pirveladi civilizaciis qveynebSi. 1500-2000 wlebSi Cv. w.a. cnobili gaxda ugrexeli, aleqsandriuli samyura, saSemodgomi Wvavi, amierkavkasiis esparceti, Svria da sxv.SedarebiT gvian (XIII-XVII saukuneebSi) daiwyes wiTeli (mdelos) samyuras, mdelos timoTelas, saTiTuras, saTibi esparcetis da sxvaTa movla-moyvana. saqarTveloSi sakvebwarmoebis, rogorc ramdenadme gamokveTili da gamocalkevebuli soflis meurneobis dargad Camoyalibeba daiwyo XIX saukuneSi, kapitaliz- mis Semosvlisa da sasaqonlo meurneobebis ganviTarebis paralelurad. magram bunebrivi sakvebi savargulebis aRwera da kvebiTi TvalsazrisiT daxasiaTeba, agreTve maTi umartivesi xerxebiT gamoyeneba da gaumjobeseba ukve Zveli droidan xdeboda. im faqtis WeSmaritebaze, rom fazisis, gelaTis, iyalTos akademiebis damaarsebeli qarTveli xalxi met-naklebad kargad icnobda saqarTvelos floras, bunebriv saTib-saZovrebze gavrcelebul balaxebs, maT samkurnalo da kvebiT Tvisebebs, metyveleben uZvelesi xelnawerebi, SesaniSnavi samedicino Zeglebi — „usworo karabadini”, „wigni saaqimo” da sxv. saqarTveloSi SemorCenil veterinarul karabadinebSi aRwerilia cxovelTa sxvadasxva daavadeba, maTi mkurnalobis meTodebi, mravali samkurnalo balaxi, veterinaruli receptura. 1818 wels bagrat batoniSvilma peterburgSi gamosca mis mier qarTuli wyaroebidan, agreTve qarTulad gadmokeTebuli sxvadasxva masalidan Sekrebili da momzadebuli wigni „samkurnalo cxenTa da sxvaTa pirutyvTa”. yvela CamoTvlil da sxva wyaroSi aRwerilia velurad mozardi mravali balaxis Tu mcenaris samkurnali Tvisebebi, rac cxadia am mcenareebis mravalmxrivi Tvisebebis xangrZlivi drois manZilze Seswavlas da maTi gamoyenebis codnas efuZneboda. saqarTvelos sxvadasxva mxaris bunebriv pirobebs, maT Soris mcenareul safars saukuneTa manZilze swavlobdnen da aRwerdnen qarTveli ganswavluli moRvaweni. giorgi mTawmindelis, grigol xanZTelis, daviT garejelis da sxvaTa cxovrebis aRweris xelTnawerebSi saqarTvelos calkeuli mxaris fiziko-geografiuli mimoxilvis dros xSiradaa motanili sakmaod detaluri monacemebi mcenareuli safaris Sesaxeb. saqarTvelos mcenareulobis brwyinvale daxasiaTebas iZleva vaxuSti batoniSvili Tavis ukvdav naSromSi „aRwera samefoisa saqarTvelosi”, romelic man 1742 wels daasrula. rogorc kulturuli, aseve veluri mcenareuli safaris SesaniSnavma codnam, rac, cxadia, saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi mravali mogzaurobis Sedegebis garda, wina Taobebis gamocdilebisa da memkvidreobis gaTviTcnoივლისი, 2014 აქტუალური თემა bierebis nayofi unda yofiliyo, vaxuSti batoniSvilma, pirvelad msoflioSi, gacilebiT ufro adre, vidre Sveicarielma mecnierma o. dekandolma da germanelma a. humboldtma, Camoayaliba mosazrebebi veluri da kulturuli mcenareulobis zonalobis Sesaxeb (i. javaxiSvili, n. kecxoveli). akad. n. kecxovels naSromSi „saqarTvelos mcenareuli safari” mravali magaliTi mohyavs imisa, Tu ra Rrma mecnierul safuZvlebs, saukunovan tradiciebs da samSoblos bunebrivi pirobebis mravalmxriv codnas efuZneba vaxuSti batoniSvilis mier saqarTvelos mcenareuli safaris aRwera. saqarTvelos floris, maT Soris bunebrivi sakvebi savargulebis mcenareulobis evropel mkvlevarTa mier Seswavlis dasawyisi, rogorc akad. n. kecxoveli aRniSnavs, XVI saukunis damleviT da XVII saukunis damdegiT TariRdeba (J.turneforis mogzauroba). mdidari floristuli masala Seagroves botanikosebma — marSalma bibirSteinma, k. koxma da sxv. momdevno wlebSi saqarTvelos floris Seswavla ucxoel mecnierebs ukavSirdeba — e. rade, n. kuznecovi, n. buSi, s. medvedevi, a. grosheimi, n. troicki da sxv. me-20 saukunis pirvel meoTxedSi asparezze gamodis saqarTveloSi momuSave mecnierTa mTeli kohorta: z. yanCaveli, n. kecxoveli, d. sosnovski, a. sanaZe, g. rcxilaZe, a. mayaSvili, m. timofeevi, m. saxokia, S. naxucriSvili da sxv. aRniSnul mecnierTa gamokvlevebma Seuwyo xeli gafarToebuliyo samecniero-kvleviTi samuSaoebi bunebrivi sakvebi savargulebis gaumjobesebisa da racionaluri gamoyenebis Sesaxeb. samuSaoebi am mimarTulebiT dawyebuli iqna 1928 wels Seqmnili mdeloTmcodneobisa da mdelosnobis sadguris mier. 1929-1930 wlebSi sacdel sadgurTan Seiqmna oTxi sacdeli punqti, sadac iswavleboda balaxnaris mosavlianoba da mosavlis dinamika, bunebrivi savargulebis zedapiruli gaumjobesebis zogierTi RonisZieba da sxva.sacdel punqtebze samecniero-kvleviT samuSaoebs xelmZRvanelobdnen: n. kecxoveli (borCalos mTaze, dmanisi), a. mayaSvili (sofel tambovkaSi, javaxeTi), l. yavriSvili (sofel gorelovkaSi, javaxeTi) da ივლისი, 2014 m. timofeevi (sofel bakurianSi). 1932 wels sadguri reorganizebuli iqna sakvebmopovebis ganyofilebad amierkavkasiis mecxoveleobis samecniero-kvleviT institutSi. sakuTari gamokvlevebis da Catarebuli samuSaoebis Sedegebis damuSavebis safuZvelze n. kecxovelma moamzada da gamoaqveyna monografiebi „saqarTvelos mcenareulobis ZiriTadi tipebi” (1935) da „saqarTvelos mcenareuli safari” (1960). am naSromebSi ganxiluli da gadmocemulia saqarTvelos mcenareuli safaris daxasiaTeba da warmodgenilia misi klasifikacia. saqarTvelos bunebrivi saTibsaZovrebis gaumjobesebis da ukeT gamoyenebis mecnieruli Seswavlis dawyebis saTaveebSi gasuli saukunis 20-30-iani wlebidan moRvaweobdnen a. sanaZe, a. sanikiZe, S. naxucriSvili, a javaxiSvili, l. yavriSvili, SemdgomSi a. kakulia, m. soxaZe, g. baxSiniani, v. maWaraSvili. m. mesxi, b. ugrexeliZe, g. zamTaraZe da sxv. mindvrad sakvebwarmoebis sakiTxebSi nayofier muSaobas eweodnen g. rcxilaZe, m. WiWinaZe, a. jafariZe, m. dalaqiSvili, d. calqalamaniZe da sxv. saqarTvelos maRalmTis mcenareulobis da mcenareTa ekologiis sxvadasxva sakiTxebis Seswavlis Sedegebi gamoaqveynes g. naxucriSvilma da sxvebma. me-20 saukunis 50-60-ian wlebSi bunebrivi saTib-saZovrebis produqtiulobis gadidebisaken mimarTuli da mindvrad sakvebwarmoebis mwarmoeblobis amaRlebis farTo masStabis gamokvlevebi iqna dawyebuli saqarTvelos zooteqnikur-saveterinaro sas wav lo-kvle viT institutSi gogoTur aglaZis xelmZRvanelobiT. nayofieri mecnieruli gamokvlevebi iqna Catarebuli g. lekboraSvilis, v. lobJaniZis, p. Citaias, k. beriZis, z. kucenkos, v. xoStarias, j. jangavaZis da sxvaTa mier. amave wlebSi saqarTvelos miwaTmoqmedebis s/k institutSi grZeldeba sakvebi kulturebis asortimentis gafarToebis, maTi movla-moyvanis da mosavlianobis gadidebis mizniT warmoebuli cdebi qveynis sxvadasxva regionSi (m. dalaqiSvili, o. leJava, g. caguriSvili, v. kobeSaviZe, g. yruaSvili da sxv.). 75-80-iani wlebidan sakvebwarmoebis aqtualuri sakiTxebis Seswavlas iwyebs mecnierTa axali Taoba zoovetinstitutSi i. sarjvelaZe, n. xozrevaniZe, n. WiWinaZe, n. Todua, n. gorozia,n. iaSvili, j. jinWaraZe. samecniero-kvleviTi samuSaoebi tardeboda dedofliswyaros (xelmZRvaneli i. inaSvili), ianeTis (samtrediis r-oni, xelmZRvaneli b. kaxiani), gulrifSis (xelmZRvaneli m.Wabukiani) sayrden punqtebze da saqarTvelos sxvadasxva regionebSi ganlagebul (qcia-narianis masivze, dmanisissof. mTisZiri, yazbegis, javis, xixamTis-onis da ambrolauris r-ni, avadxaras) stacionarebze. Zireuli cvlilebebi soflis meurneobis marTvis sakiTxebSi, sakuTrebis formebsa da gaZRolis sistemebSi moiTxovs, mTel rig SemTxvevebSi, axleburad iqnes ganxiluli, Seswavlili da gadawyvetili mindvrad da mdeloTa sakvebwarmoebis praqtikuli sakiTxebi, dakonkretdes da dazustdes savargulebis calkeuli masivebis gaumjobesebis saWiroeba, adgili, masStabi, bunebrivi saTib-saZovrebis Zireuli da zedapiruli gaumjobesebis sistemebi da maTi Semadgeneli RonisZiebebi. es moiTxovs sakvebwarmoebis dargSi soflis meurneobis specialistebis da biologebis mier saTanado gamokvlevebis gaRrmavebas da efeqtianobis gadidebas, rac Tavis mxriv am disciplinis Teoriuli da prqtikuli sakiTxebis safuZvlian codnas emyareba. ioseb sarjvelaZe, soflis meurneobis mecnierebaTa doqtori, profesori. axali agraruli saqarTvelo 27 გამო ხმაუ რე ბა გამოხმაურება somxuri sindromi qarTul sinamdvileSi anu meRvineobis sferoSi gamarTuli yvaryvareobis aRlumis Sesaxeb berZnuli sityva „sindromi” samedicino enaze erTiani warmoSobis niSan-Tvisebebs niSnavs, romlebic adamianis organizmis garkveuli avadmyofuri mdgomareobisTvisaa damaxasiaTebeli. ase s Ti daavadebis b s ma m tare r be b li erT-er r rTi so s me m xi x kolega cdilobda daemtkicebina, rom Rvino somxuri warmoSobis produqtia da qarTvelebi tyuilad iCemeben pirvelobas mevenaxeoba-meRvineobis sferoSio. somxuri gamoxdomebi mecnierebisa da zogadad WeSmaritebisagan Sors mdgari zogierTi „specialistebisagan” araxalia, Zvelia, da vcdilobT sakadrisi pasuxic gavceT msgavs public-kaciebs (qvemoT ix. amonaridi interviudan), magram verc qarTveli naxevrad ganaTlebuli „mecnierebis” nabodvarsac davtovebT pasuxgaucemels im ubralo mizezis gamo, rom saqarTvelos kvebis mrewvelobis sferoSi damkvidrebuli sruli ukontrolobis periodSi, bevri vai mecnierebis doqtori moevlina saqarTvelos da yvaryvareobis es aRlumi dResac grZeldeba da Zalas ikrebs. amasTan, zogierTma maTganma, arc meti, arc naklebi, kanonSemoqmedebiT saqmianobasac ki mohkida xeli; zogma ise moirgo jer mecnierebaTa doqtoris, Semdeg ki akademikosis mantia, rom mis dReSi arc cda Cautarebia da, Sesabamisad, statiac ki ar dauweria Rvinis qimiis an teqnologiebis sferoSi. winsvladawinaurebis saqmes ZiriTadad xinkliTa da qababiT gawyobil qarTul sufrebze agvarebdnen da dResac warmatebiT agrZeleben aseT „moRvaweobas”. msgavsi moRvaweobis Sedegia, magaliTad, saqarTvelos kanonis „vazisa da Rvinis Sesaxeb” is nawili, romelic Rvinis teqnologiebsa da yurZniseuli warmoSobis sasmelebs exeba, da sadac 21 (!) uxeSi Secdoma iqna Cvens mier dafiqsirebuli (ix. Cveni statia JurnalSi „agrarul-ekonomikuri mecniereba da teqnologiebi”, 2013, #3. gv.64-69). JurnalSi „agraruli saqarTvelo”, #5, 2014w axlaxan gomoqveynda vinme Jora gabriWiZis statia saTauriT „naturaluri Rvinis damzadebis sxva teqnologia ar arsebobs, garda qarTulisa”. „Cvenma winaprebma saukuneebis ganmavlobaSi Rvinis damzadebis 28 axali agraruli saqarTvelo 13 teqnologia Seqmnes... roca vazi sxva xalxebmac gaaSenes da Rvinis warmoeba daiwyes, gamosagonebeli da Sesaqmneli aRaraferi iyo, amitom naturaluri Rvinis damzadebis yvela teqnologia qarTuliao”, mogvaxara Joram. imis dasamtkiceblad, rom evropelebsa da mTel msoflios Rvinis teqnologiebi ki ara aqvT, aramed mxolod „teqnologiis erT-erTi operaciis” mflobelebi arian, meti damajereblobisaTvis Jora rusulenovan wigns — «Энцикдопедия виноградарства» iSveliebs da gvirCevs movZebnoT termin „meRvineobis teqnologiis” ganmarteba. movZebneT da vkiTxulobT Semdegs: «Технология виноделия, научная дисциплина, изучающая способы и приёмы переработки винограда на виноматериалы, а также обработки, выдержки и розлива вин». am ganmartebis Joraseuli Targmani aseTia: ”Rvinis teqnologia samecniero disciplinaa, romelic Seiswavlis yurZnis Rvinod gadamuSavebis xerxebs da meTodebs, agreTve mis davargebas, daZvelebas da Camosxmas” (?!). e.i. Joram xeli ki aRmarTa evropisa da mTeli msoflios meRvineobaze, magram maSinve daxeuli sacvlebi gamouCnda — wakiTxuli ver gaigo (!). imave donis, oRond doqtoris mantiaSi gamowyobil qarTuli meRvineobis kidev erT mebairaxtreze, romelsac wakiTxulis gagebis unari ar gaaCnia, qvemoT gveqneba saubari. erT adgilas Jora acxadebs, rom, Turme, „naturaluri Rvino mxolod yurZnis wvenis daduRebiT miiReba da masSi ucxo araferi unda iyos Camatebuli, ra keTilSobili mizniTac ar unda iyos es nakarnaxevio”. imave gverdze ki gvamcnobs, rom vazis yvavils nazi suni aqvs, Rvinos karg suns aZlevs da amitom, qarTuli teqnologiis Sesabamisad, yurZnis mtevani yvavilobis dros unda gavaxmoT(!) da is maduRar qvevrs mivceT. aseTnairad damzadebul Rvinos Jora naturalur sasmelad miiCnevas, magram Tu evropelebma naturaluri Rvino yovelgvari ucxo danamatis gareSe muxis kasrSi daaZveles — es ukve falsificirebuli produqtiao, radganac evropuli tipis Rvinoebis warmoebisas „daiSveba Rvinis muxis taninebiT Sekmazmva” (aq Jora Rvinisa da lobios damzadebis teqnologiebSi gamoyenebul terminebs aigivebs erTmaneTTan). amitom, askvnis Jora, evropelebi da mTeli msoflio falsificirebul Rvinos amzadebeno: ”es ase unda vicodeT Cven da vuTxraT evropas, mTel msoflios, rom maT mier warmoebuli ივლისი, 2014 გამოხმაურე ბა გამოხმაურება Rvino falsificirebulia da araa naturalurio”. kidev erTi amonaridi statiidan: „Cemi mtkicebuleba, rom naturaluri Rvinis warmoebis yvela teqnologia qarTulia, vfiqrob, sadavo aRar ariso”. ai, ase. arc meti, arc naklebi: Joram raxan Tqva, sadavo aq araferia. yoCaR, Jora. ai, namdvili patrioti! ai, zezvas da lelas pirdapiri STamomavali qarTveli meRvine! Joraseul „logikas” Tu mivyvebiT, raxan yurZnis wvenic pirvelad qarTvelebma daamzades (Joras aRmoCena), bunebrivia, am wvenis misaRebi yurZnis dasawuri wnexic qarTul gamogonebad unda CaiTvalos, oRond dasazustebelia — perioduli Tu uwyveti qmedebis wnexiT sargeblobdnen lela da zezva... marto Rvino ki ara, Joras mtkicebiT, „evropis kontinenti qarTvelTa tomebma daasaxles da yvelafris saTaveebTan, riTac amayobs kacobrioba, isini idgneno“. evropis siamayis qarTul saTaveebs albaT Semdeg statiaSi gagvacnobs Jora, amjerad ki iqneb agvixsnas, romeli qarTuli 13 teqnologia aqvs mxedvelobaSi, romelTa Sesaxeb CvenTvis misawvdom literaturaSi araferia naTqvami... Tumca es is Joraa, romelmac damwvari xis kvamlis boliT gaamdidra spirtwyalxsnari da teqnikuri universitetis eqspertTa sabWos miadga gancxadebiT — damifinanseT,axla, am kancerogenuli sasmelis warmoebis arnaxuli me-14 qarTuli teqnologiao (?!). sainteresoa, rogor moevlina es Jora teqnikur universitets ufrosi mecnier-muSakis rangSi maSin, rodesac mas advilad mosapovebeli akademiuri doqtoris xarisxic ki ara aqvs miniWebuli. arafers vambob mecnierebaTa kandidatis da miT ufro mecnierebaTa doqtoris xarisxze. sityvam moitana da isic unda iTqvas, rom damoukidebeli saqarTvelos pirobebSi doqtoris samecniero xarisxic uxvad darigda am qveyanaSi. bevrma sabWoTa periodSi dacul sakandidato disertacias saTauri Seucvala da ise gaxdnen doqtorebi. zogma saqarTveloSi moRvawe rusi mecnieris naSromebi gadaaqarTula da jer mecnierebaTa doqtoris da Semdeg akademikosis rangSi moevlina bedkrul saqarTvelos… Sedegmac ar daayovna: Tu sabWoTa saqarTveloSi sul 500-ze cota meti mecnierebis doqtori moRvaweobda, damoukideblobis sul raRac 5-6 weliwadSi maTma ricxva 2000-s miaRwia. hoda, amaTgan erTi aseTi mecnierebaTa doqtori meRvineobaSi - Temur Rlonti lanZRva-ginebiT gamoexmaura Cvens SeniSvnebs kanonSi „vazisa da Rvinis Sesaxeb”. ra salanZRavi sityvebi ar ikadra Cveni, profesorebis Tengiz nanitaSvilis, nana begiaSvilisa da cisana SilakaZis misamarTiT. Cven vwerdiT, rom termini „reducirebuli Saqrebi” ar arsebobs; rom aseve Secdomaa kanonSi moyvanili termini „daSlili Saqrebi” da is unda Seicvalos terminiT „martivi Saqrebi” an meRvineobaSi aseve miRebuli terminiT - „mareducirebeli Saqrebi” (s. durmiSiZe, 1968). am Cvens moTxovnaze b-ma T. Rlontma aRSfoTeba ver damala: ივლისი, 2014 „SeniSvnebis avtorebi dabejiTebiT amtkiceben, rom gamoTqma „reducirebuli Saqrebi” meRvineobaSi ar arsebobs, rac maT mxriv sakiTxis arcodnas moaswavebs. amas adasturebs cnobili saxelmZRvanelo wigni: Химия коньячного производства, И.М.Скурихин, 1968, romlis 173-e gverdze vkiTxulobT: «Содержание редуцирующих сахаров...». „rogorc ityvian komentarebi zedmetiao”, kmayofilebis grZnobiT askvnis batoni Temuri... komentarebi marTlac rom zedmetia, da TviTonac sasacilod gamoiyureba batoni T. Rlonti, radganac meRvineobaSi mecnierebis doqtorma ar icis yurZnis ZiriTadi komponentebis - Saqrebis swori dasaxeleba. wakiTxviT ki waikiTxa i.m.skurixinis saxelmZRvanelo, magram erTmaneTisagan ver ganasxvava rusuli sityvebi «редуцированный» da «редуцирующий». batoni Rlontis mier enoqimiis safuZvlebis arcodniT nakarnaxev terminze dayrdnobiT Semdegi Taobis „mecnierma” parlamentarebma saqarTvelos kanonSi „vazisa da Rvinis Sesaxeb” daamkvidres maT mier axladaRmoCenili, organuli qimiisaTvis ucnobi termini „daSlili Saqrebi”. Cven rom imis axsna-ganmarteba daviwyoT, Tu ratom hqvia yurZenSi arsebul Saqrebs ara reducirebuli, aramed mareducirebeli anu aRmdgeneli Saqrebi, amas doqtori Temuri ver gaigebs, radganac Cven rom studentobisas enoqimiis safuZvlebs vecnobodiT teqnologiur fakultetze, is filologiur fakultetze „SuSanikis wamebas” izuTxavda. Semdeg, ganukiTxaobis Jams, moisurva da meRvineobis dargSi doqtoric ki gaxda da Coxa-axaluxSi gamowyobili qarTuli meRvineobis simbolod gamogvecxadeba xolme meRvineobis sferoSi gamarTul Sexvedrebze. amboben, postsabWoTa sivrceSi daiwyes areulobis periodSi daumsaxureblad miniWebuli samecniero xarisxebis CamorTmevao. RmerTo, RmerTo es xma tkbili gamagone Cems mamulSic. nugzar baRaTuria, kvebis mrewvelobis s/k s k institutis direqtori, saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademikosi axali agraruli saqarTvelo 29 ჩვ ენი სიმდიდრე ჩვენი სიმდი დრე vis ekuTvnis sulguni osebi da afxazebi sulgunis Seqmnas iTviseben, xolo somxebi davoben, rom es yveli mxolod qarTvelebs ar ekuTvniT(!) mravalferovani da originaluri kvebiTi kulturis Semqmneli qarTuli eTnikuri erToba Tavis TavSi Caketili da izolirebuli ar yofila. qarTvelebi SemoqmedebiTad iziarebdnen sxvaTa miRwevebsac. Sors rom ar wavideT, -ma-ze daboloebuli kerZebis saxelwodebebi (yaurma, CixirTma, tolma, basturma...) TurqTagan gvaqvs SeTvisebuli, magram mxolod qarTveli xalxis wiaRSia warmoqmnili bevri „gastronomiuli movlena”, maT Soris yvelis nairsaxeobani: TuSuri gudis yveli, imeruli yveli, samcxuri yveli, CeCili, tenili da sulguni... magaliTad, SavSeTimerxevSi ZiriTadad ori saxeobis yvels amzadebdnen, romelTagan erT-erTs fSvnilai erqva. mas xis vedroebSi inaxavdnen. yvelis xangrZlivad Senaxvis tradicia saqarTvelos TiTqmis yvela istoriuleTnografiul mxareSi gvxvdeba. eTnografiuli monacemebiT, sulguns dasavleT saqarTvelos mxareebSi (samegrelo, svaneTi, imereTi, leCxumi, raWa) amzadebdnen. samegreloSi selegini, seleguni, siogini erqva, zemo imereTSi, raWasa da leCxumSi — gvajila/ gvajili. saqarTveloSi sulguns amzadebdnen afxazebic. maT saxelwodeba (aSelaguan) megrelTa metyvelebidan hqondaT nasesxebi. sulxan-saba orbelianis ganmartebiT, „suluguni [aris] gardazelili brtyeli yveli”. gadazelils uwodebdnen sulguns guriaSic. SegaxsenebT, sulguni aris Cveulebrivi „imeruli yveli”, gadaxarSul-gadazelili. Sebolili da gamxmari sulguni didxans inaxeboda. sulgunis kultura Tavis droze eTnologma nino Tofuriam Seiswavla. werda, rom „megruli suluguni saukeTeso da gaumjo- 30 axali agraruli saqarTvelo besebuli xarisxis produqtia yvelis im uamrav nairsaxeobas Soris, romelic cnobilia Cedarizebuldamwifebuli yvelis saxiT (aseT jgufs miekuTvneba italiuri kaCokavalo)”. samwuxarod, qarTuli eTnikuri kulturis am miRwevas karga xania sxvebi gvedavebian. osi da afxazi avtorebi saqarTvelos istorias qurdaven da axla jeri qarTul kulturazec midga: I. 1987 wels baTumSi Catarebul eTnologTa respublikur konferenciaze afxazma mkvlevarma galina kobeSaviZem (axla Tarjiman-oRli) waikiTxa moxseneba imis Sesaxeb, rom sulgunis kultura afxazTa Semonaqmedia da rom dasavleT saqarTvelos mosaxleobam, megrelebma, misi damzadeba afxazTagan SeiTvises. II. osi avtorebi (boris kaloevi da sxvebi) weren, rom sulguni qarTvelebma osTagan SeiTvises. sayovelTaod cnobilia, rom osebma sulgunis damzadeba saerTod ar icodnen, miuxedavad amisa, b. kaloevi mkiTxvels atyuebs, rom mas dasavleT oseTSi (digorSi) amzadebdnen. is gauTviTcnobierebel mkiTxvels auwyebs, rom dasavleT osebma daiviwyes sulgunis damzadeba monRolTa Semosevebisas, roca alan-osebis meurneoba dakninda. sxvagan ki sulgunis dasavleT saqarTveloSi Semotanas Zvel iranelebs miawers, romlebic Turme kolxeTSi dasaxlebulan da sabolood qarTvelTa SemadgenlobaSi Sesulan. halucinaciebi argumentebad kategoriulad unda iTqvas, rom Zveli istoriis verc erTi specialisti kolxeTSi iranelTa dasax- lebas ver daasabuTebs. mdidari iranuli kulturisgan qarTveli xalxi didad davalebulia, bevri ram iswavles civilizebuli mezoblebisgan, magram sulgunis damzadeba qarTvelebs aravisgan uswavliaT. os avtorebs mohyavT maTi Tanamemamulis vasil abaevis naSromi, Tumca igi mxolod sityva sulugunis etimologias ukavSirebs osuri enis digorul dialeqts. vasil abaevma mxolod is aRniSna, rom leqsikuri erTeulis pirveli Semadgeneli sityva sulu osuri enis digorul dialeqtze Sratia. am sityvebis avtors aviwydeba, rom sulguni/suluguni saliteraturo qarTul enaze gamoiTqmis, xolo megrul metyvelebaSi is gamoiTqmis rogorc selegini/ seleguni/siogini. xolo Tu leqsikuri erTeulis meore komponenti aris gini, maSin pirveli komponentia ara sulu, aramed sio/silo/ sele da mas digoruli dialeqtis sulusTan kavSiri ar aqvs. metic, sulguni ar mzaddeba Sratisgan, es siTxe mxolod yvelis damzadebis Semdeg rCeba. sinamdvileSi siogini/silogini/selegini megruli metyvelebis wiaRSia warmoqmnili — sirsoua niSnavs Wyletas, sresas, xolo gini/gino — aqeT-iqiT, gaRmagamoRmas. amdenad, megruli sityva siogini/silogini/selegini pirdapir niSnavs dasresil da aqeT-iqiT gadadebul Wyint moxarSul yvels. sainteresoa, sulgunis raWaSi, leCxumsa da zemo imereTSi gavrcelebuli saxelwodeba — gvajilac osTagan hqondaT qarTvelebs SeTvisebuli? rac mTavaria, osebma saerTod ar icodnen yvelis aseTi saxeobis (moxarSuli da gadazelili) damzadeba. gamodis, qarTvelebma miივლისი, 2014 ჩვენ ი სი ჩვენი სიმდიდრე მდ იდრე si damzadeba osebisgan iswavles, osebma ki dakarges... magram axla osma avtorebma ukve imis werac daiwyes, rom sulgunis damzadeba arasdros SeuwyvetiaT da qarTvelTa mier osTagan sulgunis SeTvisebis axali TariRic SemogvTavazes, rom es XX saukunis dasawyisSi moxda. teqstis am monakveTis avtors sulgunis damzadebis teqnologiazec ar aqvs warmodgena. Turme sulguni Sratisgan mzaddeba. sxvisi istoria, sxvisi rZe da sxvisi yveli afxazTa Soris sulguni samegrelodan rom gavrcelda, amas misi saxelwodebac amtkicebs: aSelaguan megruli seleginis fonetikuri variantia. sulguni Tu afxazTa mieraa Seqmnili, ratom ar icodnen misi damzadeba maTma enobrivad da eTnikurad monaTesave adiRe-Cerqez-yabardoelebma da ubixebma? sulguni scodnia mxolod abazebis aSxarelTa eTnografiul jgufs, romlebic Savi zRvis sanapirodan CrdiloeT kavkasiaSi XVII saukuneebSi gadasaxldnen. samecniero literaturaSi SeniSnulia, rom aSxareli abazebi sulgunis tipis yvels sakuTrad ar miiCneven. aSxarel abazebSi sulguni Seitana 1864 wels fsxudan gadasaxlebulma afxazTa jgufma (105 ojaxi, 736 suli). xarisxiani sulguni mxolod Zroxisa da kameCis rZisgan mzaddeba. afxazebSi ki mesaqonleoba meorexarisxovani iyo. isini ZiriTadad meTxeobas misdevdnen da Tivis damzadebis tradiciac ki ar gaaCndaT. mTavari ki isaa, rom adamianebsa da adamianTa jgufebs (eTnosebs) bunebrivgeografiuli garemo, klimati karnaxobda kulturis ama Tu im formis Seqmnas. am mxriv sulguni anu gadaxarSul-gadazelili yveli mxolod kolxuri kulturaa. kolxeTSi mTeli istoriis ganmavlobaSi tenianobis siWarbe iyo. gadaxarSuli da gadazelili Cveulebrivi yveli an kvamlSi da mzeze gamoyvanili da gamomSrali didxans, Cveulebriv, erTi wlis ganmavlobaSi Zlebda da kvebiT Tvisebebs ar kargavda. ივლისი, 2014 meurneobis ra yaidis mimdevar xalxs unda Seeqmna sulgunis kultura? — ra Tqma unda, miwaTmoqmeds da ara im xalxs, romlis saqmianobis mTavar sferos mecxoveleoba Seadgenda. qarTvelebi uZvelesi miwaTmoqmedi xalxia, saqarTveloSi miwaTmoqmedeba da mesaqonleoba simbiozurad iyo warmodgenili. maRali donis miwaTmoqmedeba mesaqonleobis gareSe warmoudgenelia, radgan gamwevi Zalis gareSe miwaTmoqmedebas mxolod primitiuli xasiaTi eqneboda. momTabare da naxevrad momTabare mesaqonle xalxebs ar sWirdebodaT mecxoveleobis produqtebis didi raodenobiT damzadeba da xangrZlivad Senaxva, xolo miwaTmoqmed xalxebSi, romlebsac pirutyvi SezRuduli raodenobiT hyavdaT, amgvari problema idga, miT umetes, kolxeTis dablobSi — aq sineste mecxoveleobis produqtebis xangrZlivad Senaxvis saSualebas ar iZleoda. SezRuduli mesaqonleobis pirobebSi ki xalxs gvian Semodgomidan, laqtaciis Sewyvetis Tu Semcirebis gamo, adre gazafxulamde, rZisa da rZis produqtebis deficitic hqonda. am deficitis Sevsebis wyaro ki iyo swored rZis produqtebis, am SemTxvevaSi, yvelis damzadebis axali teqnologiebis Zebna, rasac qarTvelma meurnem xangrZlivi dakvirvebisa da SemoqmedebiTi Ziebis procesSi miagno da Seqmna yvelis iseTi nairsaxeoba, rogoricaa sulguni. afxazur-adiReuri modgmis xalxebi da osebis winapari alanebi istoriulad xelSesaxeb periodSi binadari cxovrebisa da amasTan erTad miwaTmoqmedebis mimdevari ar yofilan. Crdilo-dasavleT kavkasiaSi adiReuri tomebi naxevrad momTabare cxovrebas eweodnen, rac niSnavs, rom maT Soris prioritetuli mecxoveleoba iyo, mecxoveleobis produqtebi ki sakmarisi raodenobiT hqondaT da maT winaSe rZis produqtis — yvelis xangrZlivad Senaxvis problema ar idga; arc iseT bunebriv-geografiul, klimatur pirobebSi cxovrobdnen, rom misi xangrZlivad Senaxvis teqnologiis SemoRebaze efiqraT. ase rom, sulguni dasavlurqarTuli kulturaa/produqtia, kolxeTis dablobSi Seqmnili da ara afxazuri da osuri. sabWouri Zaladoba _ mezobluri „argumenti”?! 2013 wlis bolos cnobili gaxda, rom sulgunze oficialuri pretenzia aqvT somxebs. isini evrokavSiris Sesabamis struqt raSi sulgunis qarTuli tu k kul turisadmi mikuTvnebas eWvqveS ayeneben da saCivarSi aRn naven, rom „sulguni ar warniS m adgens qarTuli warmoSobis mo y yvels, radgan is iwarmoeboda m mTel sabWoTa kavSirSi”(!) da m uTiTeben, rom „sabWoTa kavmi S ris periodSi produqciis Si s warmoeblad sa gamoiyeneboda s xelmwifo standartebi, e.w. sa „ „gost”, romelic mTeli qveyn Tvis saerTo iyo”. anu, imis nis g mo, rom sabWoTa dros proga d ciaze saqarTvelos calke duq „ „gos ti” ar hqonia, sulguni qarT li eTnikuri kulturis nawiTu l ar unda miiCnion! lad sabWoTa periodSi Tu qarTveli xalxis daukiTxavad sulguns somxeTisa da ruseTis yvelis qarxnebi awarmoebdnen, amiT dasturdeba, rom is mxolod qarTuli eTnikuri kulturis elements ar warmoadgenda? gana qarTveli xalxisgan vinme nebarTvas aiRebda maSin mis warmoebaze?! samarTlian axali agraruli saqarTvelo 31 ჩვ ენი სიმდიდრე ჩვენი სიმდი დრე s er sa rTaSo S ri r so s ar rb bitraJs r s ki un nda vurCioT, sulgunis damzadebas dasavleT saqarTveloSi (samegrelo, svaneTi, imereTi), qarTvel glexTa saxlebSi daeswros. saamisod somxeTis soflebic moiaron, moinaxulon Tbilisisa da erevnis, zugdidisa da kirovakanis, quTaisisa da leninakanis bazrebic, sadac glexebi, bunebrivia, Sin damzadebul yvels hyidian. 1890-iani wlebidan saqarTveloSi damzadebuli sulguni foTidan dasavleT evropaSi didi raodenobiT gadioda gasayidad. iqneb somexma mecnierebma somxeTidan eqsportad gasuli sulgunis damadasturebeli raime saarqivo dokumentic gviCvenon. aSkaraa, somxebi evrokavSirSi rusebis miTiTebiT Civian. daaxloebiT erTi wlis winaT НТВ-ze gadaica siuJeti msgavsi teqstiT, romelSic naCvenebi iyo soWis bazari, romlis daxlebsac sulguni amSvenebda. siuJetis avtori kiTxvas svamda: naxeT, ramdeni sulguni iyideba soWis bazarSi, ratomaa is qarTuli produqti da ratom unda daaregistriros evrokavSirmao? samwuxarod, es faqti yuradRebis miRma darCa, Torem gairkveoda, rom soWis bazarze sulguni samegrelodan iyo Setanili. sainteresoa, sulgunis, CurCxelis, CeCili yvelisa da gudis yvelis Semdeg qarTuli kulturis kidev romeli miRwevis miTvisebas Seecdebian Cveni dauZinebeli megobrebi? `mokiTxva” beiruTidan 1990 wlidan aSS-is bazarze, kaliforniaSi moqmedi libanuri firma Karoun Dairies-i mravali dasaxelebis rZis produqts uSvebs. brendebis safirmo CamonaTvalSi kompaniis saitze mravali dasaxelebaa CamoTvlili produqtis tipisa da misi warmoSobis regionis mixedviT, romelTa Soris saqarTvelo saerTod ar aris naxsenebi, sulguni ki Setanilia rusuli warmoSobis produqciaSi. saTavo kompaniis sxva saitze ganmartebulia, rom, magaliTad, xmelTaSuazRvispiruli yvelis sagangebo asortimenti realurad aris tradiciuli somxuri yveli, romlebic baRdasarianebis ojaxis „karunis yvelis” maRali xarisxis receptebiT aris damzadebuli. ohanes baRdasarianma axlandeli firmis winamorbedi Laiterie Karoun-i beiruTSi 1931 wels daafuZna. roland TofCiSvili istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori. Jurnali ”istoriani” რეგიო ნში ნშ ი `mefutkre~ Taflis qarxnis da sakuTari mini-hesis agebas gegmavs Taflis mwarmoebeli kompania „mefutkre” SeRavaTiani agrokreditebis samTavrobo proeqtis daxmarebiT Taflis qarxnis aSenebas da axal saeqsporto bazrebze gasvlas gegmavs. rogorc kompaniaSi commersant.ge-s ganucxades, proeqti ukve damuSavebulia da axlo momavalSi erT-erT bankSi Seitanen. qarxnis aSenebidan momdevno wels kompania warmoebis gaoTxmagebas gegmavs, 2-3 wlis perspeqtivaSi ki weliwadSi daaxloebiT 100 tona Taflis gadamuSavebaa. 2012-2013 wlebSi kompaniam jamSi daaxloebiT 6 tona Taflis realizacia moaxdina. amJamad „mefutkre“ 4 saxeobis Tafls awarmoebs. esenia: gazafxulis Tafli, romelic miRebulia akaciisa da sxva yvavilebis neqtrisgan, Semodgomis Tafli oqrowkeplas yvavilis neqtrisgan, wablis Tafli da cacxvis Tafli. dafasoebis mixedviT bazarze „mefutkris“ 16 produqti iyideba, erTi kilogramis fasi ki saxeobis mixedviT 11-dan 18 laramde meryeobs. misi produqcia warmodgenilia supermarketebSi: „gudvili”, „smarti”, „karfuri”, „peska” da axladgax- 32 axali agraruli saqarTvelo sn m idan-ba n b za z ri,” r ” sa s dac mowyo m w bi b lia qar q rTuli s nili „me produqciis gamofena-gayidva. qarxnis gaxsnisa da warmoebis gafarToebis Semdeg kompania gegmavs produqciis Setanas mcire Tu msxvil savaWro obieqtebSi, kerZod: „nikora”, „fudmarti”, „nugeSi”, „fresko”, saafTiaqo qseli „farmasaxli” da sxv, romlebTanac winaswari molaparakebebi ukve dawyebulia. ივლისი, 2014 რეგიონშ ი რეგიონში sawarmos aseve hyavs biznes-partniorebi bulgareTSi, samxreT koreis respublikasa da CineTis saxalxo respublikaSi, sadac „mefutkris“ Taflis gatana igegmeba. samxreT koreaSi pirveli sacdeli partia mcire raodenobiT ramdenime dRis winaT gaigzavna, xolo CineTis bazarze, kerZod hong-kongSi, Taflis eqsporti uaxloes momavalSi igegmeba. rac Seexeba evropas, rogorc kompaniaSi acxadeben, am mxriv laboratoriuli Semowmebis problema dgas, rac did xarjebs ukavSirdeba, amitom „mefutkris“ warmomadgenlebi saxelmwifos mxridan gadadgmul nabijebs elodebian. kompania 2012 wels dafuZnda da senakis raionis sofel zanaSi funqcionirebs. sameurneo bazis gafarToebas sawarmo imave sofelSi gegmavs. „SeRavaTiani agrokreditis“ farglebSi sesxis aRebis SemTxvevaSi „mefutkres“ aseve dagegmili aqvs 5-6 heqtari sasoflo-sameurneo miwis SeZena erTwliani Taflovani naTesebis mosayvanad, mdinare civze minihesis (50 kvt/saaTamde) mowyoba, romlis mier gamomuSavebuli energiis ZiriTadi nawili meurneobas moxmardeba. aseve igegmeba TbilisSi „mefutkris“ brendirebuli savaWro obieqtebis Seqmna. ოქ რო ს პ ოქროს პრ როდუქტი ოდუ ქტ ი si min dis ze Ti indielebi siminds RvTis wyalobas uwodebdnen, legendebsa da simRerebs uZRvnidnen. inkebs is wminda mcenared miaCndaT da mis pativsacemad rogorc xvna-Tesvis periodSi, ise sxva dReebSi sagangebo ritualebs marTavdnen. mas Semdeg aseulobiT weli gavida da simindi mTelma msofliom gaicno. misi marcvlebisgan adamianma uamravi produqti miiRo: saxamebeli, spirti, glukoza, xelovnuri qsovilebi, foto da kinofirebi. simindis zogierTi saxeoba saukeTeso qaRaldisa da plastmasis warmoebaSi dResac warmatebiT gamoiyeneba, Tumca yvelaze faseuli ram, rasac simindisgan iReben, zeTia. mas xSirad oqros adareben. bevr qveyanaSi Tavad simindsac oqros uwodeben. simindis zeTi marTlac „oqros produqtia”. is uxvad Seicavs metad Rirebul komponentebs — biologiurad aqtiur nivTierebebs, romlebic organizmze gamaaxalgazrdavebel da gamajansaRebel gavlenas axdens. rogorc amboben, simindis zeTi kurnavs garedan da Signidan, aqtiurad ebrZvis siberis gamomwvev Tavisufal radikalebs, sijansaRes unarCunebs Tmas, kansa da frCxilebs, universaluria kulinariaSi. simindis zeTi mcenaris Rivisgan miiReba. iyideba mxolod rafinirebuli — baci yviTeli, gamWvirvale, usuno, neitraluri gemos mqone produqti. am Tvisebebis gamo is farTod gamoiyeneba Tevzis, xorcis, bostneulis Sesawvavad, sxvadasxva kerZis mosamzadeblad. simindis zeTs iyeneben sakonditro warmoebaSic. is ar qafdeba, ar ივლისი, 2014 iwvis, ar warmoqmnis kancerogenul nivTierebebs, ris gamoc dietur da sabavSvo kvebaSi didad fasobs. Semadgenloba da sasargeblo Tvisebebi simindis zeTi gansakuTrebiT mdidaria A provitaminiT. bevria masSi B jgufis, C da K vitaminebi, zogierTi mineraluri nivTiereba, lecitini, fitosterinebi. yvelaze meti ki simindis zeTSi E vitaminia (zeiTunis zeTic ki orjer nakleb E vitamins Seicavs). moipoveba F vitaminic, romelic ujeri cximovani mJavebis kompleqsis saxiT aris warmodgenili. 100 gram simindis zeTSi E vitaminis odenoba 10 sadReRamiso normaze metia, amitom dReSi sul ori sadilis kovzi sakmarisia janmrTelobis SesanarCuneblad da gansamtkiceblad (ra Tqma unda, sxva sakveb nivTierebebTan erTad). yvelaze sasargebloa is zeTi, romelic simindis Rivisgan civi gamoxdiT (gawurviT) miiReba. aseT zeTSi uxvadaa lecitini, romelic Trombozebis profilaqtikisa da aTerosklerozis mkurnalobisTvis Seucvlelia. simindis zeTSi Semavali E vitamini aaqtiurebs alfa-tokoferolebs, romlebic bunebrivi antioqsidantebia da romelTa wyalobiTac vinarCunebT axalgazrdobasa da silamazes. simindis zeTi Seicavs ujeri cximovani mJavebis sagangebo kompleqss, ris wyalobiTac is organizmSi cximovan balanss saukeTesod aregulirebs, sisxlZarRvebs aniWebs elastikurobas, aqveiTebs sisxlSi mavne qolesterinis dones. simindis zeTi kargia axali agraruli saqarTvelo 33 ოქ რო ს პ ოქროს პრო როდუქტი დუ ქტ ი Tirkmel-kenWovani paTologiis, RviZlisa da sanaRvle gzebis daavadebebis, Saqriani diabetisa da simsuqnis dros. mis regularul gamoyenebas tonusSi mohyavs naRvlis buSti, awesrigebs mis gamomyof funqcias (amisTvis erTi sadilis kovzi zeTi unda miiRoT dReSi orjer, Wamamde naxevari saaTiT adre). simindis zeTSi linolis mJavas rekorduli Semcvelobaa (56%). aRniSnuli mJava aregulirebs sisxlis Sededebas, aZlierebs imunitets. meore adgilzea oleinis mJava (49%). zeTi mdidaria agreTve stearinisa da palmitinis mJavebiT. aromatul-cximovani mJavebidan aRsaniSnavia ferulis mJava, romelsac antioqsidanturi Tvisebebi aqvs. is aferxebs simsivnis ganviTarebas, icavs organoebs stresis damazianebeli moqmedebisgan, aferxebs lipidebis Jangvas, xels uSlis aTerosklerozuli procesebis mimdinareobas, simsivnuri warmonaqmnebis zrdas, astimulirebs imunur sistemas, xels uwyobs simsivnuri ujredebis TviTganadgurebas. igive Tvisebebi axasiaTebs fitosterinebs, romlebic aseve uxvadaa simindis zeTSi. cnobisaTvis: adamianis organizms, Cveulebriv, am nivTierebaTa qronikuli deficiti aReniSneba. simindis zeTi rekomendebulia dietis dros, radgan dadebiTad moqmedebs nawlavTa funqciaze, nivTierebaTa cvlaze, amagrebs kapilarebs, amcirebs maT ganvladobas da xels uwobs maTi kedlis ganmtkicebas. medikosebi da dietologebi gvirCeven, simindis zeTi mivirTvaT gul-sisxlZarRvTa daavadebebis saprofilaqtikod, garemos mavne, agresiuli, damazianebeli faqtorebisgan organizmis dasacavad, guneba-ganwyobilebis asamaRleblad, Zilisa da saerTo mdgomareobis gasaumjobeseblad (uZilobis dros zeTi 5-7 wuTis ganmavlobaSi nazad unda SeiziloT kefis fosoSi, terfebze, xelisgulebze, muxlebze, idayvisa da koW-wvivis saxsrebis areSi). am zeTs SeuZlia gaaxangrZlivos axalgazrdoba, Seamciros alergiuli reaqciebi da kanis aqercvla, daicvas organizmi nervuli daavadebebisa da Sakikisgan (rekomendebulia TiTo sadilis kovzi dReSi orjer). sasargebloa patara bavSvebis, orsulebisa da meZuZuri dedebisaTvis, radgan masSi aris fosfatidebi — ujreduli membranis nawilebi, romlebsac tvinis funqciis regulireba SeuZlia. xalxuri medicina simindis zeTiT mkurnalobs damwvrobas, alergiul rinits, saxis, tanisa da tuCebis kanze arsebul naxeTqebs. misi energetikuli Rirebuleba 100 gramze 899 k/kalorias Seadgens. აგრო ვო რდი აგროვორდი horizontalurad: 1. saqarTveloSi gavrcelebuli niadagis tipi; 2. cxvris mogebis periodi; 5. saqarTvelos tyeebSi gavrcelebuli; soko; 6. dasavleT saqarTveloSi gavrcelebuli lobios erT-erTi jiSi; 11. mravalwliani parkosani, romelic gamoiyeneba sakvebwarmoebaSi; 12. Rvinis daZmareba, anu? 13. mTaSi gavrcelebuli saqonlis jiSi; 14. vaSlis jiSis saxeli nodar dumbaZis moTxrobaSi; 16. komSis qarTuli (kaxuri) jiSi; 18. xorblis endemuri saxeoba; 19. vazis mavnebeli; 21. mindvris kulturebis paraziti; mcenare; 22. qaTmis qarTuli populacia; 23. yurZnis kurka. vertikalurad: 1. xmeli xe vaJas mixedviT; 3. paraziti mcenare, romelic ZiriTadad izrdeba msxalze da alvaze; 4. meqvevreobiT ganTqmuli sofeli kaxeTSi; 7. erTgvari Rvedi, romliTac guTani mibmulia uRelze; 8. kombostos mavnebeli; 9. soflis meurneobaSi gamoyenebadi miwis zogadi saxeli; 10. Txilis qarTuli jiSi; 15. vaSlis qarTuli jiSi; 17. alpursa da subalpur zonaSi; gavrcelebuli maradmwvane buCqi. 20. Sromis iaraRi. 34 axali agraruli saqarTvelo Semdgeneli: giorgi barisaSvili wina nomerSi gamoqveynebuli krosvordis pasuxebi horizontalurad: 3. Savfxa; 7. avenisuri; 9. culispira; 13. warafi; 14. bicobi; 16. cercvi; 18. adanasuri; 21. xidisTauri; 22. rqa; 23. kaxambali; 24. seli. vertikalurad: 1. maJalo; 2. turnefsi; 4. vake; 5. melioracia; 6. pikaso; 8. broweuli; 10. tviSi; 11. brucelozi; 12. guldedava; 15. premiqsi; 17. haCia; 19. nadi; 20. rafsi. ივლისი, 2014 ვალტრას ტრაქტორები A სერიის კომპაქტური მოდელები ინდივიდუალურად თქვენთვის oficialuri dileri www.worldtechnic.ge E-mail: [email protected] ℡ 2 90 50 00; 2 18 18 81 isargebleT agro lizingiT da gadaixadeT teqnikis Rirebuleba etapobrivad metkuperi sf. f un gi gic ci idi di moqmedi nivTiereba: metalaqsili 8% + spilenZis qlorJangi 42% _ vazis Wraqis, pomidvris da kartofilis fitoftoras, kitrisa da xaxvis Wraqis winaaRmdeg e l R a m i s i ! ! l ! i S axa a cv a d a eT r a n e mc
Documenti analoghi
2010 seqtemberi.indd
humanitaruli miznebi da is gamokveTilad politikur xasiaTs atarebs, rac
saqarTvelos moklevadian gaTvlebs
efuZneba. ruseTma aseve ganacxada,
rom rezoluciis teqsti ararealisturia, kerZod im nawilSi, s...
gonivruli skolebi
liTad, ver gaigeT, rodis unda gamoiyenoT naswavli ariTmetika an
algebra, maTi codna araferSi gamogadgebaT. Tu ar gesmiT, rogor
ifurcleba istoria, Znelad CaswvdebiT Tanamedroveobis majiscemas, ver S...
agraruli saq-14a.indd
Agraruli
საქართველოსasociacia
რეგიონული
ეკონომიკური
Companiebis
(ASCA);
პრიორიტეტების
კვლევითი
ცენტრი. “რეგიონიკა”;
(Association
of Agrarian
Sector Companies)
Regionica
Georgian
რე
დაქციის- მი
სამა...
kidavitsi
vitamini D da kalciumi aucilebelia raqitis ganviTarebis profilaqtikisaTvis,
agreTve Zvlebis da kbilebis CamoyalibebisaTvis.
vitamini C astimulirebs SemaerTebeli qsovilebis Camoyalibebas da funqcion...
samigracio informaciuli saxelmZRvanelo – germania
Raurebis gamomuSavebis SesaZleblobebi metia. Tu
mca, maSinac ki, rodesac jamagiri SesaZloa bevrad
meti mogeCvenoT germaniaSi, vidre saqarTveloSi,
unda gaxsovdeT, rom germaniaSi cxovrebis Rireb
ul...
cvlilebas miiCnevs. rogorc `sabWos~ liderebi
zviad ZiZiguri da koba daviTaSvili acxadeben, `erovnuli sabWos~ azriT,
qarTul-aafxazuri da qarTul-o
osuri urTierTobis aRdgenis erTaderTi SesaZlebloba qa...
erovnul umciresobaTa marTvis institutebi saqarTveloSi:
erovnul umciresobaTa sabWo ......................................................................................................................... 28
4. ganaTlebisa da mecnierebis saministro .......
likhauri gasification project
am informaciis mopoveba SesaZlebeli gaxda saerTaSoriso ganviTarebis aSS samTavrobo
saagentos mier uzrunvelyofili mxardaWeriT, erToblivi SeTanxmebis # 114-A-00-05-00106-00
safuZvelze. aq motanili mo...
saqarTvelos ekonomikis mimarTulebebi
potenciali, gansakuTrebiT arsebuli da momavali qarTuli saeqsporto
produqciisaTvis, sakmaod didia, aRmosavleTi TurqeTis bazari ki naklebad
da am mimarTulebiT, ZviradRirebul infrastruqturaSi investic...