qalTa saerTaSoriso dRe
Transcript
qalTa saerTaSoriso dRe msoflioSi pirvelad qalTa saerTaSoriso dRe aRiniSna 1909 wlis 28 Tebervals amerikis socialisturi partiis iniciativiT. mogvianebiT, es dRe aRiniSneboda xolme Traienglis tansacmlis qarxanaSi 1911 wels momxdari cnobili xanZris dros daRupuli 146 qalis pativsacemad. am movlenis mizezad saxeldeba qarxanaSi usafrTxoebis araadekvaturi zomebi da aseve isic, rom fabrikis mflobelebi xSirad ketavdnen avariul gasasvlelebs muSebis mimarT undoblobis gamo. am movlenis Semdeg fabrikebsa da qarxnebSi momuSave qalebis saprotesto gamosvlebi daiwyo, romelTa mTavari moTxovna iyo ukeTesi da usafrTxo samuSao pirobebi. maT Soris erT-erTi yvelaze aqtiuri iyo qalis tansacmlis mkeravTa mier Seqmnili saerTaSoriso profesiuli kavSiri. qalTa yvelaze mniSvnelovani saprotesto demonstraciebic swored 8 marts ewyoboda. 1910 wels, kopenhagenSi gamarTul msoflioSi pirvel qalTa saerTaSoriso konferencize germaneli socialistis, klara cetkinis, iniciativiT gadawyda qalTa saerTaSoriso dRis daweseba, zusti TariRis miTiTebis gareSe. Tumca, Traienglis xanZrisa da amerikasa Tu evropaSi 8 marts qalTa masobrivi gamosvlebis Semdeg, msoflios bevrma qveyanam qalTa saerTaSoriso dRis aRniSvna 8 marts daiwyo. qalTa saerTaSoriso dRe mniSvnelovan movlenad iqca sabWoTa kavSiris respublikebSi mas Semdeg, rac revolucioneri feministis, aleqsandra kolontais lobirebiT 8 marti oficialur dResaswaulad dawesda. 1965 wels qalTa saerTaSoriso dRe sabWoTa kavSirSi uqmed gamocxadda. 1975 wels gaerom “qalTa saerTaSoriso weli” aRniSna, oficialurad gamoacxada 8 marti qalTa saerTaSoriso dRed da am dRis finansuri mxardaWeris gadawyvetileb miiRo. dReisaTvis, mTel msoflioSi qalTa saerTaSoriso dRe yovelwliurad 8 marts aRiniSneba. am dRes msoflios qalebi zeimoben TavianT ekonomikur, politikur, socialur Tu sxva miRwevebs mraval sferoSi. qalTa fondi saqarTveloSi gilocavT qalTa saerTaSoriso dRes da gTavazobT qalTa miRwevebis CamonaTvals, kerZod, maT 100 miRwevas. am siis gagrZeleba ki usasrulod SeiZleba... • qalebma saarCevno xmis ufleba pirvelad moipoves 1893 wels axal zelandiaSi; avstralia 1902 w., fineTi 1905 w. • mari skladovska-kiuri - nobelis pirveli laureati qali da erTaderTi qali, romelmac orjer miiRo nobelis jildo • 1902 wels CineTSi oficialurad aikrZala gogonebisTvis fexebis akvris 100 wliani sastiki praqtika • “genderuli kvlevebisa” da “qalTa Sesaxeb kvlevebis” akademiuri disciplina dainerga me-20 saukunis 70-ian wlebSi • parlamentSi arCeuli pirveli qali iyo konstans markieviCi (1918 w.), irlandieli politikosi, revolucioneri nacionalisti da sufraJisti, Tumca man uari Tqva britaneTis TemTa palatis wevrobaze. 1 • 2007 wlis monacemebiT saqarTveloSi registrirebulia 200-ze meti qalTa uflebebis damcveli arasamTavrobo organizacia • ekofeminizmi aris filosofia da moZraoba, romelic wina planze wamowevs qalis rols garemos dacvisa da konservaciis programebSi • pirveli qali, Wadrakis saerTaSoriso didostatis titulis mflobeli _ nona gafrinaSvili, 1978 w. • “Guerilla Girls” – feministi mxatvrebisa da aqtivistebis cnobili jgufi, romelic iumoriT savse posterebisa da teqstebis saSualebiT 1985 wlidan ebrZvis xelovnebis sferoSi qalTa diskriminacias • aleqsandra kolontai _ diplomati, pirveli qali elCi, qalTa uflebebis damcveli, sabWoTa administraciaSi ”qalTa ganyofilebis” damfuZnebeli • margarit iursenari, mwerali – pirveli qali, romelic airCies “safrangeTis akademiis” wevrad akademiis oTxsaukunovani arsebobis manZilze, 1980 w. • msoflioSi pirveli Casaxvis sawinaaRmdego abi – 1960 w., aSS _ xelmisawvdomi gaxda 1972 wels • yvelaze meti nobelis premia qalebs miRebuli aqvT mSvidobis dargSi (12 premia) • 1979 w. - gaerom miiRo “konvencia qalTa mimarT diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb” (CEDAW), saqarTvelo miuerTda 1994 wels • saqarTveloSi qalebma arCevnebSi monawileobis ufleba miiRes 1918 wels • islandiis premier ministri iohana sigurdardotiri _ msoflioSi pirveli qali mTavrobis xelmZRvaneli, romelic Riad homoseqsualia • V-Day aris 90-ian wlebSi dawyebuli globaluri moZraoba qalTa da gogonaTa mimarT Zaladobis winaaRmdeg, romlis sulisCamdgmelic aris iv ensleris gaxmaurebuli piesa ”vagina monologebi” • elizabet hazelofsi – me-20 saukunis pirveli qali pastori, germania, 1958 w. • me-20 saukunis saqarTveloSi qalTa moZraobas safuZveli Caeyara erovnulganmanTavisuflebel moZraobasTan erTad, romelSic mravali sazogado moRvawe qali aqtiurad monawileobda • koko Sanelma pirvelma Secvala qalis stili mokle varcxnilobis, mamakacis samosis elementebisa da aqsesuarebis gamoyenebiT • msoflioSi qveynis pirveli qali sirimavoBandaranaike, 1960 w., Srilanka arCeuli premier-ministri – 2 • Roe vs. Wade-is gaxmaurebul saqme – 1973 w. aSS, uzenaesi sasamarTolos gadawyvetilebiT abortis sawinaaRmdego kanonebi arRveven adamianis fundamentur uflebebs, rac safuZvlad daedo qalTa reproduqciul uflebebs msoflioSi • “genderis” samagistro programa, saqarTveloSi 2005 wels dafuZnebuli socialur mecnierebaTa centris mier Tsu-s bazaze, am dargSi erTaderTi samagistro programaa samxreT kavkasiaSi • edit uartoni – puliceris premiis laureati pirveli mwerali qali, 1921 w. • qalTa sufraJistuli moZraoba - qalebisaTvis saarCevno xmisa da arCevnebSi monawileobis uflebis mopoveba, me-18 saukune, safrangeTi • umoja – qalTa sofeli CrdiloeT keniaSi, dafuZnebuli rebeka lolosolis mier _ usafrTxo sivrce qalebisa da gogonebisTvis, romlebmac gamoscades ojaxuri Zaladoba da gaupatiureba, gaeqcnen iZulebiT qorwinebas, an surT Tavidan aicilon “genitaluri dasaxiCreba” • amina vadudi - axali drois erT-erTi pirveli qali imami. 2005 wels man niuiorkSi waikiTxa paraskevis locva orive sqesis morwmuneTaTvis • pirveli damoukidebeli qalTa fondebi _ ”mama qeSi”, holandia, 1983 w. ”qalTa globaluri fondi”, amerika, 1987 w., ”filia”, germania, 2001 w. _ daxmarebas uweven qalTa organizaciebs mTels msoflioSi • “qalis Senoba” – art-centri, romelmac didi wvlili Seitana xelovnebis globaluri popularizaciis saqmeSi, 1973-91 ww. aSS • 2000 wels gaerom SeimuSava “mileniumis ganviTarebis miznebi”, romlis #3 mizania gaeros wevr qveynebSi 2015 wlisTvis qalTa gaZliereba da genderuli Tanasworobis miRweva • msoflios pirveli qali prezidenti - isabel peroni, argentina, 1974 w. • pirveli mogebuli sasamarTlo saqme aRZruli sakuTari colis gaupatiurebis braldebiT jeims kretienis winaaRmdeg – aSS, 1979 w. • qalTa moZraobis pirveli talRa msoflios bevr qveyanaSi dakavSirebuli iyo socialur Tu politikur moZraobasTan; mag. monobis sawinaaRmdego moZraobasTan aSS-Si da erovnul-ganmanTavisuflebel moZraobasTan saqarTveloSi, romlebSic qalebma udidesi wvlili Seitanes • gvendolin bruqsi – puliceris premiis laureati pirveli afro-amerikeli poeti qali, 1950w. • 2007 wlis monacemebiT SvedeTSi moRvawe pastorTa 30% qalia (5500 pastori) qalTa 3 • 6 Tebervali aris ”qalTa genitaluri dasaxiCrebis mimarT tolerantobis saerTaSoriso dRe”, romelic 2003 wlidan aRiniSneba • “amierkavkasiis qalTa instituti” _ saqarTveloSi qalebis filanTropiuli da saganmanaTleblo saqmianobis mniSvnelovani miRweva, 1841 w., Tbilisi • gaeros ganviTarebis qalTa fondi (UNIFEM) dafuZnda 1976 wels, finansuri da teqnikuri daxmarebiT gziT xels uwyobs qalTa gaZlierebas da genderul Tanasworobas msoflios 100-ze met qveyanaSi • saerTaSoriso olimpiur komitetSi Seiqmna komisia “qali da sporti”, .2003 w. • qalTa nacionaluri organizacia (NOW) - 1966 w. aSS-s erT-erT yvelaze Zveli da didi feministuri organizacia, romelsac 500 000-ze meti wevri hyavs • afrikis kontinentis pirveli qali prezidenti - ellen jonson-sirlifi, 2005 w., liberia • 1975 w. – gaerom aRniSna “qalTa saerTaSoriso weli” da 8 marti oficialurad gamoacxada ”qalTa saerTaSoriso dRed” • “wminda ninos saxelobis qalTa saqvelmoqmedo umaRlesi ganaTlebis misaRebad - 1846 w. Tbilisi • jein qempioni - pirveli qali reJisori, romelmac moigo kanis kinofestivalis mTavari premia – oqros palmis rto, 1993 w. • 1975 wels qalebma abortis ufleba moipoves SvedeTSi, aSS-sa da samxreT afrikis respublikaSi • saqarTveloSi funqcionirebs ori adgilobrivi qalTa fondi – ”fondi taso” da ”qalTa fondi saqarTveloSi” • qalTa qalaqi – qalebis mier aSenebuli qalaqi turbakos regionSi, kolumbiaSi, sadac omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebuli qalebi cxovroben • Savi feministebis nacionaluri organizacia (NBFO) – 1973 w. aSS-Si Savi feministebis moZraobis gamomxatveli, romelmac yuradReba gaamaxvila rasizmisa da seqsizmis Tanaarsebobaze • olimpiur TamaSebSi pirveli oqros medlis mflobeli qalebi iyvnen helen de portalesi da Sarlot kuperi, xolo pirveli jgufuri medali moipoves britanelma qalebma • konstans markieviCi iyo mTavrobis wevri pirveli qali evropaSi – irlandiis respublikis Sromis ministri • msoflios pirveli qali parlamentarebi – 19 qali, fineTi, 1907 w. sazogadoeba” nulovani qalebisTvis 4 • ingliseli mwerali qali, virjinia vulfi aRiarebulia literaturuli moZraobis modernizmis fuZemdebelad • anastasia TumaniSvili – me-19 saukunis saqarvelos qalTa moZraobis erT-erTi mniSvnelovani figura, “maswavlebel qalTa sazogadoebis”, “wignebis gamomcemelTa wris”, skolis, pirveli sabavSvo Jurnal “jejilis” damaarsebeli • gaeros 1989 wlis konvencia krZalavs gogonebis “genitaluri dasaxiCrebis” praqtikas, gavrcelebuls afrikis bevr qveyanaSi • ilona staleri, cnobili rogorc CiColina, ungruli warmoSobis italieli porno varskvlavi, 1987 wels airCies italiis parlamentis wevrad • 2002 wlidan olimpiuri TamaSebis programas pirvelad daemata bobsleist qalTa wyvili. Aaqamde sportis es saxeobaAxelmisawvdomi mxolod kacebisaTvis iyo • pekini, 1995 w. – qalTa meoTxe msoflio konferencia, Sedegad SemuSavda ori umniSvnelovanesi dokumenti, pekinis deklaracia da moqmedebis platforma • me-20 saukunis dasawyisi – saerTaSoriso statistikis mixedviT, xuTidan mxolod erTi qali muSaobs saxlis gareT; me-20 saukunis bolo – 1999 wlis monacemebiT msoflios srulwlovan qalTa 60% dasaqmebulia ojaxis gareT • “qalebi SavebSi” qalTa globaluri samSvidobo moZraobaa, romelic ewinaaRmdegeba oms. Seiqmna ierusalimSi 1988 wels, dRes am moZraobas daaxloebiT 10 000 aqtivisti hyavs mTels msoflioSi • janmrTelobis Sesaxeb kanonis mixedviT “saqarTvelos yvela moqalaqes ufleba aqvs damoukideblad gadawyvitos Svilebis raodenoba da maTi dabadebis dro” • qalebma saarCevno xmis ufleba moipoves 1918–1919 ww. sabWoTa kavSiris qveynebSi, 1920 w. - germaniaSi, avstriaSi, ungreTSi, holandiaSi, kanadaSi, poloneTSi, SvedeTSi, luqsemburgSi, CexeTSi, belgiaSi; aSS-Si • ekaterine gabaSvili – me-19 saukunis qalTa saganmanaTleblo moZraobis TvalsaCino warmomadgeneli, mwerali, romelic ibrZoda qalebis Tanabari ganaTlebisaTvis • Jurnalistma gloria steinemma daafuZna Jurnali Ms. (1972 w.), romelic dRemde erT-erTi yvelaze cnobili feministuri Jurnalia msoflioSi • 2007 wels egvipteSi kanoniT aikrZala gogonebis “genitaluri dasaxiCrebis” yvela SesaZlo forma • saqarTvelos janmrTelobis Sesaxeb kanonis mixedviT, orsulobis nebayoflobiT Sewyveta nebadarTulia – “arCevani qalis prerogativaa” me-20 saukunis 5 • 17 dekemberi aris “seqs-muSakebis mimarT Zaladobis aRmofxvris saerTaSoriso dRe” da 2003 wlidan aRiniSneba • politikaSi genderuli balansis misaRwevad msoflios 41 qveyanaze meti iyenebs genderul kvotirebas • 1969 wlidan aSS-Si daiwyo qalTa moZraoba janmrTelobisTvis, romlis mizani iyo qalze orientirebuli da mis biologiur gamocdilebaze dafuZnebuli jandacvis sistemis Seqmna • sara Snireri – me-20 saukunis dasawyisSi safuZveli Cauyara ”bet iakobis” moZraobas, centralur da aRmosavleT evropaSi gaxsna asobiT skola ebraeli gogonebisTvis • qeTrin maqkinonis gavlenianma kvlevam “momuSave qalebze seqsualuri zewola da Seviwroveba” safuZveli daudo am movlenis ganxilvas, rogorc sqesis niSniT diskriminaciis formas dasaqmebisa da ganaTlebis sferoebSi, 1979 w. • “qalTa uflebebi adamianis uflebebia!” – cnobili slogani, romelic pirvelad qalTa jgufebma gamoiyenes gaeros adamianis uflebebis msoflio konferenciaze, 1993 w. • ekaterine gabaSvili _ damaarsebeli da xelmZRvaneli qalTa xelsaqmis xuTwliani skolis, sadac zogadsaganmanaTleblo sagnebic iswavleboda, 18951910 ww. • sabWoTa kavSiris qveynebSi msoflioSi yvelaze adre • gendruli Zaladobis winaaRmdeg aqtivizmis 16-dRian globaluri kampania - 25 noemberi - 10 dekemberi, safuZveli Caeyara 1991 wels • politikaSi genderuli kvotireba xorcieldeba konstituciis da saarCevno kanonmdeblobis gziT (ruanda, uganda, argentina, indoeTi, a.S.), an politikuri partiebis meSveobiT (skandinaviis qveynebi) • astrea – erTaderTi saerTaSoriso fondi, sagangebod lesboseli da biseqsuali qalebisa da transgenderi adamianebis iniciativebis mxardamWeri • feministuri xelovnebis moZraoba daiwyo me-20 saukunis 60-ian wlebSi da misi uTvalsaCinoesi warmomadgenlebi arian judi Cikago, miriam Sapiro, suzan leisi, nensi spero, marTa rosleri da mravali sxva • “meore sqesi” _ udidesi frangi egzistencilisti filosofosisa da mwerlis, simona de bovuaris, revoluciuri naSromi qalTa Cagvrisa da ganTavisuflebis Sesaxeb • hana nanikaSvili – pirveli xaxami (Toras mcodne da maswavlebeli) qali saqarTveloSi, me-20 saukunis dasawyisi abortis legalizacia moxda 1920 wels – 6 • margaret Oolivia seiji _ pirveli filanTropi qali, “rasel seijis fondis” damfuZnebeli, romelic qalTa socialur keTiTildReobaze zrunavs • golda meieri – israelis pirveli qali premier-ministri da msoflioSi mesame qali premier-ministri • “qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis” muSaobaSi CarTuli iyo 35-ze meti qali da aqtiurad eweoda saganmanaTleblo Tu saqvelmoqmedo saqmianobas • 25 noembers aRiniSneba saerTaSoriso dRe qalTa mimarT Zaladobis winaaRmdeg • msoflioSi yvelaze didi procenti parlamentSi qalTa warmomadgenlobisa aris ruandaSi - 48,8 % • Meritor Savings Bank vs Vinson, seqsualur zewolisa da Seviwrovebis pirveli gaxmaurebuli saqme, romelic qalis sasargeblod gadawyvita uzenaesma sasamarTlom, 1986 w. aSS • “feministuri xelovnebis proeqti” popularizacias uwevs qalTa feministuri xelovnebis gavlenas, tendenciebsa da miRwevebs vizualur xelovnebaSi, Tanamedrove Tu warsuli xelovnebis istoriasa da praqtikaSi • aiSa abd al-rahmani – pirveli mahmadiani mkvlevari qali, romelmac yuranis miseul interpretaciaSi feministuri Sexedulebebi gamoxata, 1959 w. • “kanoni adamianTa vaWrobis (trefikingis) winaaRmdeg” – saqarTveloSi 2006 wlidan arsebobs • “simona de bovuaris premia” – saerTaSoriso premia qalTa TavisuflebisTvis, romelic 2008 wlidan ajildovebs genderuli TanasworobisTvis merZol adamianebsa da jgufebs. premiis damaarsebelia iulia kristeva – cnobili feministi fsiqoanalitikosi • anita defranci – prezidenti, 2001 w. • pekini, 1995 w. – qalTa meoTxe msoflio konferenciaze SemuSavebuli moqmedebis platforma gulisxmobda qalTa gaZlierebis xuTwliani gegmis ganxorcielebas nacionalur, regionalur da saerTaSoriso doneebze. • iudaisturi feminizmis umTavresi miRwevebia – pirveli qali rabinis ordinacia reformistul iudaizmSi, 1972 w.; pirveli qali rabinis ordinacia rekonstruqcionistul iudaizmSi, 1974 w.; pirveli qali rabinis ordinacia konservatorul iudaizmSi, 1985 w. saerTaSoriso olimpiuri komitetis pirveli vice- 7 • “The Dinner Party” – feministi mxatvris, judi Cikagos, gaxmaurebuli instalacia, romelic eZRvneba msoflios 1000-ze met miTologiuri Tu istoriuli mniSvnelobis qals, inaxeba niu-iorkSi, bruklinis muzeumSi • “kanoni ojaxSi Zaladobis aRmofxvris, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da daxmarebis Sesaxeb” – saqarTveloSi 2006 wlidan arsebobs • seqs-muSakTa moZraobas safuZveli Caeyara 70-ian wlebSi, roca safrangeTSi 150 maTganma protesti gamoxata seqs-muSakebis masobrivi mkvlelobisa da maT mimarT Zaladobis winaaRmdeg. 90-ian wlebSi moZraoba gafarTovda da globaluri saxe miiRo • antuaneta braun blekueli - msoflioSi pirveli pastori qali, • pirveli parlamentari qali iyo nensi astori, romelmac 1919 wels daikava adgili britaneTis TemTa palataSi • aSS, 1853 w. 29 noembers aRiniSneba qalTa uflebebis damcvelTa saerTaSoriso dRe • mari uolstonkraftis “qalis uflebebis dacva: kritikuli SeniSvna politikuri da moraluri subieqtebis Sesaxeb” erT-erTi yvelaze adreuli feministuri naSromi, 1792 w. • islamuri feminizmi – ibrZvis yvela mahmadianis TanasworuflebianobisTvis, qalTa uflbebebisa da genderuli TanasworobisTvis ojaxSi, sazogadoebaSi da religiaSi gaixseneT da daamateT sxva miRwevebic: 8
Documenti analoghi
samigracio informaciuli saxelmZRvanelo – germania
realuri arsis sajarod gacxadebas.
ufrTxildiT mraval farul xarjebs, rac magaliTad,
ukavSirdeba samuSao pirobebs da riskebs, romelTa wi
naSec dgebian ucxoeli daqiravebuli mosamsaxureebi sxva
qvey...
agraruli saq-yda-39.indd
aqedan gamomdinare, ukve axla navaraudevia, rom socialur-ekonomikuri ganviTarebis strategiis „saqarTvelo 2020“-is Tanaxmad
„energetikis sferos Tanamedrove
evropuli standartebis Sesabamisad, ganxorc...
sakrebulos respublikeli deputatis TqmiT,
dRes ukev naTeli xdeba, rom es gegma, iseve rogorc saakaSvilis mier gamocxadebuli bevri sxva
revoluciuri proeqti CaiSala.
SegaxsenebT, rom dRes eleqtro manq...
media da bavSvTa uflebebi
ganxorcielebuli saqmianobis Sesaxeb. ukanasknel xans bevrma qveyanam gadawyvita, mierTeboda gaeros transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg mimarTuli konvenciis 2000 wels xelmoweril `pal...
na wi li pirveli samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibebis istoria da
sakiTxavi masala SemuSavebulia saarCevno sistemebis saerTaSoriso fondis mier proeqtis `ndobis gazrda saarCevno procesebisadmi~ (ITEP) farglebSi.
am sakiTxavi masalis gamocema SesaZlebeli gaxda amer...