Toe tu mai le oti— toe fo`i i le a`oga Maualuga mana`oga
Transcript
Mo’omo’oga alofa mo le Eseta OLA e fa’asoa fa’amatalaga mo a’oga i le gagana Samoa Lauga o le Eseta Laufatu a Samoa Saunia e Rev Setu Petaia O le Autapua’i, tusia Talanoaga ma Salā e Rev Nimarota Peteru Faasaulala o le SAASIA PULETINI A’OGA 25 Mati 2013 Vol 3 Issue 8 Lipoti o le Vaiaso Imeli feso’ota’i: [email protected] E le fa’atauina~Not for Sale Toe tu mai le oti— toe fo’i i le a’oga Ua toe fo’i Malala i le potu na mafua ai lona sauaina. O le potua’oga : Malala ua toe e pele ia Malala MALALAOLA faafoisia lona ola e faaauau na mafua ai lana mau ia avanoa potua’oga ona fana e ona mo teine i lona atunuu fili. Faapea ua oti, ae te’i ane ua toe tu mai e pei o Lasalo i le tala ofoofogia a le Tusi. Na te’a i tua mai le falema’i ia Fepuari na se’i tuana’i, ina ua mae’a lelei togafitiga a foma’i. Na tonu i ona matua e a’oga Malala i Birmingham i Peretania ae o le ‘a le toe fo’i atu i lona atunuu. Ua avea nei ma teine a’oga a Edgbaston High, o se a’oga a teine i le aai o Birmingham. O le tama’ita’i lototele o Malala Yousafzai na tete’e i le malosi o le Taliban ma la latou poloaiga e vaoia ai teine mai le o i le a’oga. O le mafua’aga lea na fana ai. Na ati le pulufana i lona ulu, ae na mafai i le poto o alii foma’i ona togafiti ma toe faaolaina mai ai. Tafu pea le afi O le lotoalofa i tagata e mafua ai ona avea nisi ma foma’i, ma tausima’i, faapea fo’i faiva o le faifeau, faia’oga. Ae fai mai Paul Gilbert, o le alii polofesa i le mafaufau, e le fai fai pea le malosi o lena alofa. O iai i latou e maua i ai le tumu, ae i’u lava ina osaosa le ‘ato alofa a o gasolo le taimi. La lea e mo’omia pea le faaolaola. Mo i latou fo’i e tau le maua i ai lea meaalofa taua, e tatau ona fesili pe o le a ni auala e saga faaolaola ai, aemaise pe afai o loo galulue i galuega e aafia tonu ai le fiafia ma le ola saogalemu o isi e faalagolago mai. E lagolagoina lea taofi e le tele o asosi lauiloa a foma’i i le lalolagi. Faapea mai latou o le lotoalofa poo le agalelei o se meaalofa e faalelagi toe faaletagata. E iai fo’i le pitolaau a le tagata e fai. E feagai pea ma tofotofoga masani, ma tauau e vaivai ai ma i’u ina mate. Na ta’ua e Gilbert le taua o le faafou a le tagata lava ia, faafiafia lona loto ma le mafaufau pea lava e ala i le faitau o tusi aogā, ma mafuta ma uo e tutusa mafaufau ma manatu. TAMA SISIVA: O tama nei a Sagato Peteru o le Kulupu Samoa sa tauva i le Polyfest a A’oga na se’i tuana’i. Na latou maua le tulaga lua i le tuufaatasiga o togi mo le Vaega a Tama, ae na sili la latou fuataimi, le alii o Austin Xavier Malietoa-Brown. Fai mai se tasi alii laitiiti o le ‘ausiva o ia e le i siva i lona olaga atoa, a o lea faato’ā a’o lana siva ina ua auai i le Kulupu Samoa. E to’atele isi e pei o ia e leai ni potomasani i le siva, o le taimi muamua lea ua faata’ita’i ai. E le taumate sa patipati le Aposetolo e ana le suafa a o maimoa ifo i le sisiva a ona tama’i soo. Maualuga mana’oga mo ni saienitisi komepiuta E 1300 ni avanoa faigaluega na faasalalau e se kamupani i Aukilani i le vaiaso na se’i tuana’i. O nei avanoa e faapito uma i le tomai i mataupu tau tekonolosi i faamatalaga ma fesoota’iga, ICT e pei ona lauiloa ai i le gagana Peretania. O nisi o nei avanoa e totogi ta’i $1500 i le aso. E le i iai ni laina uumi na molimauina i luma o le kamupani lea. O le tali ua e silafia ma tatou iloa. E tau leai ni e agavaa i lenei faiva, ma e atagia ai le tulaga lē ‘a’u o le maketi faigaluega i Niu Sila nei: o iai avanoa faigaluega, ae leai nisi e agavaa i ai. Afai e saili lea kamupani i fafo i nisi e agavaa ona misi lea o fanau a’oga a Niu Sila i nei avanoa e lē ‘aumaua. La lea e atagia tonu ai le tulaga o mataupu o loo ave e le fanau a’oga i kolisi, iunivesite ma le matata eseese. Tainane le naunau mai o le malo mo fanau e ave le saienisi ma le numera, ae o loo fiafia lava le to’atele e ave mataupu masani e iai le kuka, le gagana, laga fala, taaloga ma na e masani ona ave i ai le upu ‘faigofie.’ O le mea lea ua manatu ai le kamupani a le Orion Health e fai i ai se fuafuaga. Ua faailoa nei e lana pulega se fuafuaga fou e mafai ai ona galulue faatasi ma faamatua o le faiva, faia’oga o kolisi ma le fanau a’oga, e uuna’ia le fanau e ave le ICT. E talitonu le pule Dr Cathy Wylie faatonu o Ian McRae, a malamalama le fanau Ian McCrae i le faavae, ona latou iloa lea e le faigata. I lenei taulagalaga ua saunia ai e le Orion Health se polokalame ua faaigoa o le Codeworx, o le a tatala sa’oloto i fanau a’oga uma i luga o le laina (online), ma o le a ofoina atu fo’i ni taui a o faagasolo. E mafai ona fesoota’i i le igoa Codeworxs Challenge. Ua tatalaina nei le laina fesoota’i e aulia le faaiuga o Setema. Fai mai le Business Herald, ua avea le utiuti o tagata faigaluega i nei faiva ma mafua’aga o le aga’i o kamupani i fafo e faatutu ai. O se lu’i telē lea mo a’oga ma fanau a’oga Samoa ma le Pasefika. E tauia le tigaina i le mataupu e aumai le totogi e malie ai le loto. ITULAU 2 MA T I 2 0 1 3 LO M I G A 8 O LA Lipoti o le vaiaso: O le talanoaga ma Salã Faasaulala peresetene o le SAASIA i Niu Sila E faaleiloga le vaai atu i fafo o le lotoā a’oga a le Iunivesite AUT i Manukau, se’i vaganā ua e ulufale ona e iloa ai lea o le umī ma le lautele o lona fanua. E vave ona e iloaina mafua’aga i tua o afuaga. Muamua, o lona to’amalie Fuataimi, Kolisi Avondale tainane lotolotoi i le moa o se taulaga pisi e pei o Manukau. E le faatusaina i nisi lotoā a’oga i Aukilani o loo tauivi pea lava ma le pisa o taavale e feoa’i ane. E atagia ai le filifiliga poto a le pulega e faatau lenei ma le tulaga laalaa i luma o le faalapotopotoga. fanua mai se kamupani e le i mamao atu se Ua lata i le 70 le aofa’i o A’oga Amata i lalo o taimi. Se’i iloga la ua e ulufale ona e iloa lea e tele lana taupulega ma ua mana’omia ai se tino o pulega e atoa lona taimi i le faamaopoopoga. O se isi mea e le mafai ona e iloa atu i fafo. laasaga lea ua moomia mo le faalapotopotoga. E pei o le vaitaele simā aulelei e tu i le tasi I le taimi nei, o loo umia tofi e i latou o loo tulimanu. E taumafa sau ipu ti ma se sikoni galulue fo’i i o latou faiva mo le tausiga o aiga. E mai le fogafalealuga ma e tilotilo ane. iai le talitonuga a mautu se nofoaga ona mautu E te iloa atu ai Samoa i aso a o e laitiiti i fo’i lea o se fuafuaga i le faafaigaluegaina o le lona alitivai lanumoana. ofisa, e tusa ma tulaga masani faalegaluega. E maua fo’i i ai le peresetene o le SAASIA, E mautinoa o le tali fo’i lea i le faamautuina lelei o loo na faafailelea miti a le faalapotopotoga o ana sootaga galue i se fua maualuga, ma faigofie i totonu o lenei lotoā mālū ma le to’amalie. ai lona avea ma se suitauva numera muamua Mai luga o le fogafalealuga na ma faasoa i le tilivaina o polokalame faafou o loo ofoina e le sa’oloto ai ma le peresetene o le SAASIA, malo e ala i le matagaluega. Salā Faasaulala Tagoilelagi-Leota, miti ma I le taimi nei e tolu ni galuega konekarate o faanaunauga a le faalapotopotoga e tusa i ana loo galulue ai le SAASIA faatasi ma le Teuila fuafuaga mo le lumana’i. Consultants. Saunoa mai Salā o le miti a le SAASIA O se tasi o poroketi taua o loo galulue ai sui o le ia avea ma se tino o pulega e faamaopoopo SAASIA o sana tusi o loo taumafai e tuufaatasi. ma ofoina atu le tautua o le a’oa’oina o Faaalia e Salā e maua i ai le talafaasolo o le faia’oga mo le tapulaa Amata. E iai itu e SAASIA i lona afuaina mai ma le tauatina’e. faigofie ai. Faata’ita’iga, ua lava taoso le E iai fo’i i totonu pepa a le ‘ausu’esu’e i mataupu SAASIA i le itu i faia’oga latou te faatinoina. A’oga Amata, aofia ai ma pepa a ana failauga Ua lava sauni fo’i i le potomasani ma tomai lautogia o lana Fonotaga Faaletausaga ia Oketopa faapitoa auā le tapenaina o polokalame. Afai e tini le faamoemoe, e mafai ona ofoina 2013 o loo tālia. E tele ni vaega o le miti na talanoaina a o le atu le tusipasi faia’oga i le tikeri. E mafai ona ‘auga ia tula’i mai se SAASIA malosi tuto’atasi e faia o lea e ala i le galulue vaavaalua ma se iunivesite. Atonu o le pito māmā lea o le laau. tauaveina le matafaioi o A’oga Amata Samoa i lenei atunuu. A o le pito mamafa o se nofoaga e fai ai. Faapea mai le tala malie a Salā ina ua faai’ui’u E mana’omia e le SAASIA se nofoaga mautu, le talanoaga, ‘o si tama’i miti,’ o se faafitifiti e o lona uiga o se fanua i Aukilani e mafai ai masani ai a tatou failauga—e musu ne’i tuua’iina. ona fau se falea’oga ma auala ai le O le upu moni e le tuua’iina le peresetene ma le faamoemoe. faalapotopotoga i le fai o ni miti laiti—pe fai fo’i ni E iai se ofo na faatu mai i se sui o le miti so’ona silisili, ae faasalaina i le leai o se miti faalapotopotoga i Kalaiesetete, peita’i e e faia. mana’omia lava le avea o Aukilani ma Auā e muamua miti, ae te’i a’e i se aso ua nofoaga tutotonu e fua i le fuainumera taunuu i le tini. to’atele. O loo faafua se sāvali a le faalapotopotoga. i le malo o Samoa e talosagaina ai sana fesoasoani. O se talosaga e tuuina atu i le agaga malamalama o se mea e lelei mo le atina’e o alo ma fanau a Samoa i Niu Sila nei, saunoa mai Salā. E fesoota’i fo’i le naunauga mo se nofoaga mautu SAASIA: O se tasi o tauaofiaga a le faalapotopotoga i ana galuega faafou masani, i Aukilani Faaiuga aloa’ia o le tauvaga Polyfest 2013 A’oga a Teine: Sili i le taupou Hanalei Temese Auckland Girls’ Grammar Fuataimi Hatesa Esekia Auckland Girls’ Grammar Pese o le Aso Auckland Girls’ Grammar Tuufaatasiga Muamua Lua Tolu Auckland Girls’ Grammar Epsom Girls’ Grammar Kelston Girls’ College A’oga a Tama: Manaia Paul Niva St Paul’s College Fuataimi Austin-Xavier MalietoaBrown, St Peters College Pese o le Aso St Paul’s College Tuufaatasiga Muamua Lua Tolu St Paul’s College St Peter’s College Kelston Boys High School A’oga tuufaatasi: Taupou Nive Isaako Tamaki Fuataimi Raisedinland Iose, Manurewa High School Pese o le Aso Manurewa High School Tuufaatasiga Muamua Lua Tolu Manurewa High Tamaki Avondale College Tauvaga tautalaga: Tausaga 9 1. Cordillia Simi Tangaroa College 2. Vevesi Pasolo Sir Edmund Hillary 3. Maria Toleafoa Mangere College Tausaga 10 1. Tusitala Pasolo Sir Edmund Hillary 2. Tanumafili Faavaoga Otahuhu College 3. Georgina Ah Shew Tangaroa College Tausaga 11 1. Christopher Satuala Oleva St Peters College 2. Ivan Tauinaola Papatoetoe High School 3. Tala Ta’ala Sir Edmund Hillary Tausaga 12 1. Iakopo Vaifale Tangaroa College 2. Foga Autagavaia Papatoetoe High School 3. Theresa Faifua Salesa Mangere & Jireh Seiuli Southern Cross Campus Tausaga 13 1. Manuao Tiatia Mangere College 2. Steven Tafuna’i Waitakere College 3. Diana Malielegaoi Sir Edmund Hillary Tautalaga lē saunia 1. Faasega Matamu, Wesley 2. Soketi Afoa, Papatoetoe High 3. Salome Wright, Mangere MA T I 2 0 1 3 LO MI G A 8 ITULAU 3 O le lauga o le Eseta: Le Atua e, ia e alofa mai ia te a’u le tagata agasala Luka 18 : 13. O le telona foi, ua tu mamao atu, e le mafaia ona tepa a’e ona mata i le lagi, a ua pōpō lona fatafata, ua faapea atu, “Le Atua e, ia e alofa mai ia te a’u le tagata agasala.” O le mau a le poto o Solomona, O le tali filemu e liliueseina ai le ita. O ata ia o foliga vaaia o le tagata to’ilalo ua ia lagona, o ia lava o le tagata agasala. Ua fifilemu, ua leo mālū, ma ua tuuina atu atoa lona loto i le Atua. Fai mai Luka – “O le telona foi … (Lk. 18:13).” E lua ni vaega e faamalamalama ai le mǎtua nei: (I) “O le tagata loto maualalo, o le tagata tautala sa’o.” E manatu nisi, o le tagata loto maualalo, o le tagata filemu, e onosa’i, pe sa’o pe sesē, ‘aua le pisa fua. O lona uiga, pe iloa lelei lava le moni poo le sa’o – filemu! Ia ae manatua foi, o le fetalaiga a Iesu i ona soo - ‘Ia outou fifilemu e pei o lupe, ae atamai e pei o le gata.’ O lo o faaaoga e Iesu le natura filemu o le lupe, e tapena ai lona au soo, ae le o le natura faavalevalea o le lupe. E iai foi le uiga faapea, o le filemu faavalevalea o le lupe. E iai le mea e ta’ua o le ‘ulugā manu’. Afai la o le ulugā lupe, o lona uiga o le lupe po’a ma le lupe fafine. O le masani a manu nei i taimi o seuga poo ni fanafanaga, a lavea le tasi, e faaū faataamilomilo ai a le isi, e le mafai ona alu mamao ese atu. E toe foi mai lava i le mea na mua’i lavea ai le isi o le ūluga, se ia oo ina toe lavea atu ai ma ia. O le pogai lea o le faaaoga e Iesu o le mataala ma le atamai o le gata, auā a faaaoga na o le filemu o le lupe, e oti le galuega a le au soo. O le loto maualalo ua iai le faamaoni. O le faamaoni, e ta’utino atu ai. Vaai foi i le faataoto nei. Ua faailoa mai ai e Iesu le aloa’ia ma le talisapaia fiafia e le Atua o le tagata ua faamaualalo lona loto, ma ua le natia lana amioleaga i luma o le Atua. Ua mautinoa e le uso nei, o ia lava o le tagata agasala. O lana ta’utinoga i le malumalu, e puupuu lava ma le leo itiiti, ae ‘anoa ma faafofogaina e le Alii. Faitau lelei i le faataoto (Luka 18:9-14). Fai mai ‘ua tu mamao atu le telona.’ O le faailoga o le tagata ua fefe! Ua fefe e faalatalata i le paia o le Atua, ona o lona matagā. (Iosua 3:4) ‘Ua le mafai ona tepa a’e ona mata i le lagi,’ O le tagata agasala ua maua, e ‘alo ona mata i tagata; ua mā e fesāga’i ma tagata. O lagona foi ia sa faaalia e Esera, ina ua tagi atu i le Atua ma lona māasiasi ona o le agasala a tagata o le tafeaga (Esera 9:6). ‘a ua pōpō lona fatafata’, o le tagata ua loto e ta’u sa’o o ia lava; ua ioe i lona leaga. E ese le tāua o lenei faataoto. O le faamatalaina o taga, o amioga, o aga, o uiga, ma foliga o le tagata ua lagona lona sesē, ua salamō; ma ua faamaualalo o ia i le Atua. Tou te silafia Samoa, o le telona i lona tagata atoatoa, ua ioe faatasi lana amio, ma lona loto, ma lona gutu. Faamata la o ō tutusa au upu ma lau amio? O paleni lelei lou fofoga ma lou loto? E le o afaina se isi i lou loto maualalo gūgū? Vaai pe le o oti se isi agaga i lou saga filemu faavalevalea? Na ta’uleleia le telona, auā e loto maualalo, ma tautala sa’o. O le loto maualalo, na tatala ai e Iesu le folasaga o lana lauga i luga o le mauga. (Mtt. 5:3). O lona faasinomaga, o le malo o le lagi. O le faamoemoe lea o soo se tagata e fiafia e tatalo – e fia fai ma suli o le malo o le lagi. O le naunauta’iga lea o soo se tagata e alu ma le loto talitonu i le malumalu - e fia fai ma fanau a le Atua. O le to’alua lea sa ō i le malumalu e tatalo, e eseese lo la faamatalaina o le upu – O A’U (I am). O le faresaio, o le tagata e tausia tulafono o le lotu Iutaia. E mafai foi ona tatou tā’ua o le au failotu; poo faifeau. Ua masau a’e i luma o tagata ma lona ofu talaloa aga’i i le malumalu, ia iloa e tagata uma – o le faifeau e alu e tatalo. [Vaai ma mafaufau lelei i le tapenaga i fafo a le tagata lea.] O foliga o le tagata mapo tofi. E le’i tu mamao; na laa i le vaega ua masani ai le au fai pine. E le’i faano’uno’u foi ma punou i lalo, ae ua faasaga i lugā, ma faasolo loa ana A’U; - O a’u e telē lo’u alofa/peleti mo le faifeau, - O a’u na faia le falesa fou lea! - O a’u e lē pa’ū i se mea fai i le lotu & nuu! - Faafetai ua ou le pei o Pai, e laititi lana taulaga! - Faafetai ua ou le mativa e pei o Tui! - Faafetai ua ou le pei o Seve e siisii loloa lava le tau o ana penisini i masina uma! Ua fiu le Atua e tau faalogo poo afea e te alu ai i lalo ma faapea atu, - o a’u ua taapeape ai lo’u aiga! - o a’u ua malepe ai le nuu! - o a’u ua le toe omai ai tagata i le lotu! - o a’u ua oi ai le atunuu! E le mafai. Vaganā ua i lalo lou loto, ona mafai lea ona e tautala sa’o i le Atua mai lou loto. O le telona, o le tagata inosia. O le ao lafoga, na te gaoi le faasiliga o tupe a tagata. O le ala lea e inosia ai, auā o le tagata ua agasala i le gaoi. Ua fiu e fai lea amio, e le maua ai sona fiafia. Ua alu ia i le malumalu, ua fia saoloto. Ua momoli lana ta’utinoga, atoa ma lana faamaulaloga. “Le Atua e, ia e alofa mai ia te a’u le tagata agasala.” O le itū tāua lea. Ia e iloa e oe, oe lava. ‘A ua e sauni loa e te alu i le Atua, alu loa. ‘Aua e te toe faatali. ‘Aua e te alu ma taena’i atu fua le nasu o lenei olaga. Alu sa’o nei loa oe, ma tautino atu oe, auā na o oe lava o loo fia faalogo mai iai le Alii o Iesu Keriso. Ia e manatua, o loo valaau Iesu ia te oe i aso uma. Ta’u i le Atua lou OE. ‘Aua e te vaai fua i le isi. Fai mai Iesu ia Peteru – Sau oe (Ioane 21:22). Ioe, o oe! Le oe pepelo, le oe le alofa, faamaualuga. Le oe sauā, amio matagā, le oe matape’ape’a, le oe o loo su’e au mea i le ola o le lima vaivai, le oe ua mate ai agaga fia ola, le oe le faamaoni, le oe le alofa i le Atua… Samoa, o fea lou oe? ‘Aua le manatu faafaresaio. ‘Aua le vaai faatauvaa i isi tagata. E i’uvale le ola fauāluga. ‘A ia e maua le loto maualalo (Mtt.18:3-4; Mrk. 10:43-44), ma ia e manatu ua sili nisi uma ia te oe ( Filipi. 2:3) Fai mai Iesu – Na alu le telona i lona fale ua ta’uamiotonuina. Oka! Viia le Atua! Ua faaolaina le tagata agasala ua faamaualalo. Ua pale i le malo o le Atua. A’o fea le faresaio??? O le tagata loto maualalo, e fai mo ia le malo o le Atua. Amene. (II) “O le tagata loto maualalo, e fai mo ia le malo o le Atua” NIUPAC PUBLICATION Email: [email protected] Tel: (09) 269-6186 Postal Address: 4 Magic Way, Randwick Park, Manurewa All rights reserved. This bulletin and its content is protected by copyright laws of New Zealand and international convention. Except for educational purposes, any other activity pertaining to its use is prohibited. NIUPAC 2011 Editors: Levi Tavita Muliagatele Vavao Fetui Saili Aukuso MPS, BTheol, BA, Grad Dip Tchg MA, BA, Dip TESL, Dip Tchg MA, BEd, Dip TESL, Dip Tchg [email protected] [email protected] [email protected] Reverend Setu Petaia, o le faifeau faauuina o le Tala Lelei e pei ona galue ai i le Ekalesia Metotisi i Samoa, lausilafia fo’i i ana lauga faalevaiaso i le Nusipepa Samoa Observer Otootoga talamua vaiaso: Malosi le no upu ae le faailoaina Ua folafola e taiulu o iunivesite lo latou sauni e fai se fuafuaga i le faama’i ua pesi nei, o le nono e le ’aua’o’oga o upu o tusi e foliga o ni a latou upu, e aunoa ma le faailoaina o i latou e ana upu. I le tausaga talu ai na molia ai se 75 i le Iunivesite a Vitoria, 56 i Massey, 22 i Aukilani, 46 i Otago, 66 i le AUT, 20 i Lincoln ma le 17 i Canterbury. E faaopoopo i le nonō faagaoi o upu isi solitulafono e iai le fetufa’i sa’oloto o faamatalaga ma isi tamaiti i le tusiga o se pepa, toe faaulu se pepa na faaulu muamua, fa’aaoga se telefoni feavea’i i taimi o su’ega. O isi auala e aofia ai le nanā o ni fasipepa i totonu o se su’ega, tusitusi ni tali i lima ma vae, po o le agasala masani, o le tusi i lalo o le tali a le isi tagata o loo i ou autafa. I le 2011 na faasala ai se tasi i le iunivesite a Aukilani i lona fa’aaoga o se iPhone e saili ai tali i luga o upega tafailagi a o faia le su’ega. O faasalaga e aofia ai le sala tupe, lapata’iga e ala i se tusi, ave i ai se fuamoa, po o le faasalaga e gata ai, titina ese le igoa mai le lisi o le ’aua’o’oga. $6 miliona totogi i a’oga E $6 miliona se vaegatupe o le a tuuina atu e le malo e fesoasoani ai i a’oga ona o le faafitauli tau i totogi o loo feaga’i nei ma faia’oga. O le faafitauli e pei ona silafia o loo va ai nei le malo ma iuni a faia’oga, ma tuua’iina ai le Novopay poo le pulega o loo faagaoioiina. E faapenei lona vaevaega o le seleni e pei ona saunoa le minisita lagolago o A’oga, Steven Joyce, e faamalamalama. E $105 a le faia’oga e to’atasi, o lona uiga a 10 faia’oga i se a’oga latou te maua le $1050. A 100 faia’oga a se a’oga o lona uiga e fai si maualuga o le numera latou te maua. I le taimi nei ua faataoto se fuafuaga lavea’i a le matagaluega e iai ona tofia Cathy Magiannis o le Gareth Morgans Investments, e taiuluina le ofisa faitotogi a le matagaluega. Ta’utino Steven Joyce, e le faigofie le faafitauli. O le fesili pe aisea ua mafua ai, o le ‘auga lena o se su’esu’ega aloa’ia o le a togia e le kapeneta i se taimi lata mai. Faauluulumamau a’oga Maori E lua a’oga i Kalaiesetete o loo faauluulumamau e tusa i le faatonuga a le minisita e tapuni le tasi. O le Te Whanau Tahi ma le Maori O Waitaha o ni a’oga o loo faafoeina i le gagana Maori, ma ua faaalia lo la teena malosi o le faatonuga a le minisita. Na poloaiina a’oga e lua e filifili poo le fea o i laua e sii i se nofoaga fou i matu o Kalaiesetete. Peita’i e foliga e leai se tasi e fia alu ese mai nofoaga o loo iai. Ua faaalia ni finagalo o pulea’oga ma taiulu o a’oga e lua e puipui ai a latou faaiuga. E manatu i latou e leai ni faavae o le faaiuga a le minisita. Faata’ita’iga o loo malu puipuia falea’oga e le i satia i mafui’e. O lona uiga o se tupe maumau o le a toe fa’aalu e le malo e fausia ai se falea’oga fou. A o le mafua’aga pito taua, o le tulata i nofoaga o loo nonofo ai le fanau a’oga. Ua folafola e pulega e lua le sauni e ave le mataupu i le faamasinoga. “mafaufauga o le vaiaso” A ou manatu ifo nei i le satauro o Iesu E leai so’u toe faanaunau i mea sa ou mana’o i ai Pese lotu e masani ai Potopoto i totonu o Ierusalema; Ua fasia lo tatou paseka! Pese lotu e masani ai ITULAU 4 O LA MA T I 2 0 1 3 LO MI G A 8 Tala na tusia e Reverend Nimarota Lale Peteru Na vala’au le fafine o Sia i lana tama o Pene poo le a le taimi o le taaloga. Na tali mai Pene, “Ou te le iloa, faato’ā iloa lava i le malae.” Na geno atu nei i lana uo o Sami la te o loa. Na fesili Sami ia Pene pe aisea ua le ta’ua ai le taimi o le taaloga i lona tina ae tali le tama, “Leaga e alu atu fo’i faatiga ulu i le malae.” Sa malomaloa le ‘e’e o le faaili a le laufali, le toeaina papalagi ulutula ae faikalafa mo le amataina o le taaloga ae na folo patato e le vala’au leotele, “Go Blue!” Ua atili fo’i auā o le fafine e lapo’a tele. Ua tu mai nei la i luga o le maupu’epu’e ua pei lava o se kalone 44 e fai vae fai lima. Se’i faatasi fo’i pe faalua ae o lea faato’ā tolu ea minute talu ona amata le taaloga a ua toeitiiti sefulu “Go Blue” a le fafine. E le’i mate gata e le tama o Pene le leo lea e tauvalaau ane, o le leo o lona tina o Sia. E u mai tua o Pene ma lana uo latou ae tago atu Sia vili le tina o Sami e ui mai la te o pe a alu i le taaloga. O le fafine o Lili o le paga tutusa lelei lava lea a le fafine o Sia. E mata’utia fo’i si ona fulufululele. E toe ‘e’e a’e le faaili a le laufali ae ua tete’i le aumatamata i le maoga ae o le valaau ‘e’e fo’i a Sia, “Hey ref, Blue ball!” E sauni le sikalamu ae tilotilo atu Sia o ‘u’u mai e lana tama le polo ona pati lea o ona lima ma ‘ata ma toe valaau atu, “Lena laia, o le polo a Blue.” E matala a’e le sikalamu ua oo mai le tapua’iga a Sia i autafa o le ta fu’a; o le isi fo’i alii papalagi e fai lana avaaluga. O Lili le la lava e saofa’i i luga o le maupu’epu’e leaga e le mafai ona savali mai i lalo i le malae i lona vae le la na mapeva i le ooga i le housie i le po o le Aso Tofi talu ai. E a Sia la i autafa o le laina, ae a Lili ia e avau mai lava i luga o le maupu’epu’e. Na kiki faatusa’o nei i luga le polo ae tulivae e le laina i luma. O Pene la lea e ta’imua i le taufetuliga lea sosoo atu i ai ma Sami. O Pene e numera fitu a o Sami e numera valu. O faataumoa nei a le ‘au a le a’oga. E leai se avanoa na tuu e Pene i le fulupeki a le isi ‘au. E maopo le sapo a le alii i le polo ae masagi i luga vae i le pu’e malosi a Pene. O se pu’e mamā mata’ina tele. O le taugā tele o le pu’e na fiti ese ai le polo ae lagona lelei atu le ‘u’ū a si tama. Na palasi i lalo ma ausa’a ona vae. Na tu a’e Pene ua oso lona alofa i le tama, tago atu taufaanofo i luga. Na osooso le fafine o Sia ma valaau atu i lana tama, “Manaia le pu’e! Toe pu’e ma se isi!” E le iloa poo le feitai o isi tamaiti Samoa i le pu’e a Pene po’o le tiga i le valaau a Sia na vaovao mai ai le isi lapo’a puupuu ia Pene. Na oso atu nei Sami ma vaovao. Na fai atu fo’i, “Sole, ‘aua. E le o tatou o nisi. O tatou o uso.” Na iloa lelei mai e Sia si faavesivesi lea ma valaau mai loa ia Pene, “A fia fusu tago e moto le gutu.” E le’i galoma lelei atu le iuleo o le fōnō a Sia ae ua pei o le taalili o pati o se faaili le valaau saea a Lili ia Sami, “E te oso fua oe e vavao ae le se’i tuu e fai lima pe a fia fusu.” Na tatao atu nei le isi valaau, “Ai se’i iloga e vaai le isi Samoa ua sau le isu o le isi Samoa ona uma lea o le fia tofotofo.” Masalo o le atalii o le isi toeaina faamatuā tagata lea na tau vaovao mai lea na valaau atu i ai e tuu le fia mimisa ae taaalo i le polo. Na toe liliu mai ma faapea, “Se, se’i tau to’a mai le autapua’i.” E le’i aogā le fautua a si toeaina lea auā na fai ma mea na atili fai fai a’e ai i luga le ma’ema’ea o Sia ua pei ai lava na o ia ma le malae. E toe lima minute mae’a le taaloga ae sikoa loa Pene i le tulimanu. Na laulogo uma le malae i le valaau a le fafine, “Malo! That’s my son! Malo son!” Na ova le a’a i le pou ona sili ai lea o ‘ai o le ‘au a Pene e 18 i le 15. Na kiki faatopetope nei le polo mo le toe amataina o le taaloga. Na mamulu le polo i le sapo a Pene ona uma vave lava lea o le “Malo son!” a Sia ae ua laulauvavale nei ma fai mai o Pene e le soo ia ia ae soo i lona tamā le le talenia. O le faatamala lea o Pene na ‘ai atu ai le pasiga a le isi ‘au. E toe mimilo mai le pasiga ae feauga ma le taunuu atu o Pene i le ‘afa. Ai na iloa mai e si tama le faamalumalu atu o le tagata tinoese na ‘alo toele ai i lalo ae lave ai le pu’e a Pene i le ua ma faasala ai loa. Na valaau atu nei Sia, “Manaia le pu’e!” ae ua tilotilo mai Pene i lona tina ma le faanoanoa ma lulu lona ulu. Na laga mai nei tamaiti o le isi ‘au ua fia fufusu ia Pene ae vaovao e Fereti ma Sami. Na valaau atu nei fo’i Sia e fusu loa pe a fia fufusu. Na ova le a’a i le pou ma ua tutusa ai ‘ai o le taaloga, ae maoga ae fo’i le valaau a Lili, “Ia taaalo loa i mea e lua!” Na valaau atu nei ia Sami, “E a, e te pala’ai ae le fai loa lima?” Na fai mai fo’i e leaga le laufali e faa’au’au. O le faitatala o le savili i lea aso na atili lē manuia ai le tapuaiga. E ui ina fai si maomao o le mea o lo o fai ai le taumusumusuga a le isi au faatinoiti e to’alua ma le mea o tu ai Sia, ae na pu’e e taliga o le fafine a la tala na momoli ane e le matagi. “Ei, o le a le lua tala? Vaai, fuafua lelei lalo o le isu, e! E le o a’u o se tuā; o a’u o le teine o le town. Sa fai fo’i le ‘au a le matou nuu. O le la lava e fai e oo mai i le asō. Lale e tumu ai le Manu.” E tope lava le gutu o Sia ma sasau atu ma le ta i le faamalu. Na oso lea na pito mai ae maua ai le papatua o le la na pito atu. Na toe sasau atu le isi ta ae ua vave ona sapo e le isi tamaloa ma vavao ae ua alu le tuli a teineiti i le isi itu ma valaau mai o le a o nei e aumai o la uso matutua. E ta’ape atu si faavesivesi lea ae palasi mai i fafo Sami ma le laina na pu’e e le isi tamaitiiti e enaena mumu lona lauulu. Na ona faaofuofu lava o lima o Sia i lona gutu valaau atu loa, “Vaai le palagi lena e maka. A maua i le ruck matua’i soli ia molali.” Na tete’i le aumaimoa i le valaau mai o le papalagi, “A matua ea iloa matua. E enaena ā le ulu a o le Samoa.” Na ‘ata le tama o Fereti ma lulu lona ulu ma toe mo’emo’e a ua toē atu ai ma isi tamaiti Samoa i le palagi e iloa faasamoa, ATA: I LE A’OGA ae na siliASO ai leMUAMUA taliē ia Fereti ma lana aoa’iga o le fafine o Sia. O Fereti o le Samoa lona tina a o le Sikotilani lona tamā. Na mae’a le taaloga ma ua uma atu ai fo’i ma ni faaletonu na tutupu i luga o le malae. Na lulu lima ma faamalie atu le isi i le isi. Na savali atu Pene ma faamalie ia Fereti ona o le valaau a lona tina ae ‘ata Fereti ma fai mai, “Masalo e feoloolo lou tina i lo’u tina. O le mea lena ua le toe sau ai i ni taaloga ona ua vavao e lo’u tamā talutalu le tapua’i leaga.” Na taliē tama ma fai mai, “Ailoga lava na taaalo i ni ‘au a a la a’oga?” Na faasalavei atu Sami, “I, sa pine apamemea i le fa’ata pine, pine siliva i le ‘ati ae pine auro i le popo mano’o.” Na toē ai lava lea o tama ma taupisi i le paipa vaivevela. Laufatu a Samoa O LA MA T I 2 0 1 3 LO MI G A 8 ITULAU 5 Sponsored by Evaleon Books LOU TALAFA’ASOLO SAMOA IN HISTORY 24—31 MATI 2001 1942 24 Malo David Tua ia Daryl Nicholson, taamilosaga 6 1976 Malo Tupuola Efi tofi palemia a Samoa 1970 Malo Tupua Tamasese Lealofi IV tofi palemia, 25 i le 20 a Fiame Mata’afa 2010 Taunuu i Apia le USS President Garfield ma le Vaega’au lona 7 a Malini Meleke 28 Hong Kong. Toe malo Samoa Taito’afitu ia Niu Sila, 24-21 1993 Hong Kong. Malo Samoa Taito’afitu ia Fiti, 14-12 1979 1985 25 Tauto Tofilau Eti Alesana mo le tofi palemia Toe filifilia Tupuola Efi ma palemia, 24 i le 23 a Vaai Kolone 1903 2003 26 Tuumalo Kovana Tauese PF Sunia Taunuu ulua’i vasega o alii Saina e 289 galulue faato’aga Siamani 2003 1948 27 TNS. Ueligitone. Savalia le palemene e le potopotoga Sitiseni Samoa Tuumalo Mata’afa Fiame Faumuina Mulinuu 1 1966 1899 29 Faatau atu tusiupu a G.B. Milner Samoa-Peretania A’ea ma pulea Magiagi e ‘au a Malietoa Fai mai le upu e talatau Toga ae talatofi Samoa. A o nisi tofiga e le i faia e tua’ā a o le pule faamalosi a malo pule. Muamua, o tofiga sa faia e ala i le pule a faigamalo kolone. E iai tofiga i le 1881 na fai a konesula o malo e tolu na tofia ai Malietoa Laupepa o le tupu, suitupu Tamasese a o Mata’afa o le ta’ita’i o le malo. Ae ina ua sisi fa’amalosi le fu’a a Siamani i Mulinuu i le fa tausaga mulimuli ane, o ina na amata ai—pe fa’atetele ai fo’i—le fetuatuana’i i le va o tama ma aiga o Samoa—lagolagoina lava e malo e tolu e ala ia latou ’a’upega ma le fitafita. I le i’uga, e leai se tofiga na tu. Tainane le taua i le 1888 mo le ao o le tafa’ifa, lea na toe ina avea e se itu, ae na i’u uma lava i le fa’aaunu’ua ma isi fo’i masei. O le avea ai o Samoa i Sisifo ma se malo tuto’atasi temokarasi ua suia ai le alafua. Ua le toe sailia tofi e ala i ‘a’upega ma le toto masa’a a ua saili i le palota e leoleoina e le ava fatafata. Ua saili i le tofa loloto e fautuaina e lesona o le taimi ua sola. E pei ona molimau faamau o le Fono Faavae ma ta’utinoga a nisi sa auai, o le fesili sa laualuga i le fetofala’iga po’o le a tonu le tulaga o tamaaiga i le malo fou. Pe tumua ma topule, pe fa’amaepaepa ma faamamalu. O se fesili e le i maua sona tali manino i upu o le Fa’avae ma pepa o le Fono Fa’avae. E foliga o loo atagia i ulua’i tofiga le mea o i le agaga o le Fono Faavae lava ia, pe ‘a lē o lea fo’i, le le faigofie ona suia vave le mea tuai i se mea fou, ua loa tausaga o soifua mai ai. Talu le tuto’atasi, sa palemia Mata’afa, sa au fo’i sui o le aiga sa Tupuā. Peita’i o se mataupu sa felautoa’i ai sui o le palemene, o nisi e taofi o tama e au i le tofi o le Ao ma le Fono a Sui Tofia, a o aiga ma le mamalu lautele e au i le tofi palemia ma le pulega o le malo. Ua na o se taofi, auā o loo molimau le talafaasolo, e iai tofiga sa faia ma nofoia ai le nofoa o Sui Tofia e sui o le palemene e le ni tamaaiga. E manino fo’i le faavae, e avanoa soo se tasi sa faipule i le tofi o le Ao o le Malo. O loo sa’oloto fo’i tamaaiga ia latou filifiliga e ulufale ai i upufai o le malo pe a finagalo ai. E foliga e tuuavanoa le Faavae i mea e lua—tofiga anamua e mamafi ai le tu ma le aga, ae faapea fo’i le agavaa i tomai faata’ita’i e maopoopo ai Samoa. O i le malo le poto e fai ai se tofiga. Tulimanu EVALEON BOOKS & o Fesili & Tali NIUPAC PUBLISHING Telefoni (09) 269-6186. Tautua e ala i le gaosia o alaga’oa mo a’oga (tusi mo le a’oa’oina o le faitau i le gagana Samoa, tusi e a’oa’o ai gagana, kalena, posters, yearbooks, brochures. E tautua fo’i i le fa’aliliuga o gagana, ma le tapenaina o ni tusi e fia lomia i so’o se sionara o fatuga. (o se taaloga e fai i le vave; taumafai e tali ia le silia le afa minute) AUTU: Eseta 1. Ua ta’u le vaiaso na maliu ai Iesu o le Vaiaso Paia. Sa’o pe Sese? 2. Na taupulepule Iutaia e fasioti Iesu. Sa’o pe Sese? 3. O le po o le Aso Tofi na fai ai le ‘aiga faamavae a Iesu ma ona soo. Sa’o pe Sese? 4. Na faasatauro Iesu i le taeao o le Aso Faraile. Sa’o pe Sese? 5. Na faasatauro Iesu i tuāpa o Ierusalema. Sa’o pe Sese? Lau Amata: (i tusi e tolu) 2011, 2012 O se folasaga o vaegamea o le gagana, leo, upu ma uiga i sona aotelega. Fa’atasi ma galuega e su’esu’eina ai le fanau a’oga. ASK FOR OUR Latest publications TALI: 1. S 2. S 3. S 4. S 5. S 6. S All our books are distributed by the University Bookshop Ltd, Auckland City. Contact: www.ubsbooks.co.nz/ & Wheelers Books NZ. Contact: www.wheelersbooks.co.nz 6. Na toe tu manumalo Iesu i le taeao o le Aso Sa. Sa’o pe Sese? ITULAU 6 O LA MA T I 2 0 1 3 LO MI G A 8 PASO SAMOA GAGANA E LUA UILI FAU UPU a Saili tali o fesili o lo’o i lalo. Pule oe pe sipela i luma (clockwise) po’o tua (anticlockwise). E sa le feosoosofa’i. 1. 2. 3. Fa’atumu le paso i upu Samoa. Fill the crossword with Samoan words only—unless directed otherwise. f g a 1 a s 9 Tusi uma upu/ fuiupu e ta’i 5, 6 mata’itusi, Saili le upu (7 mt) o lona uiga o le style/make/ construction i le Igilisi: Igilisi (English). ___________________________ ___________________________ ________________________ Su’e le upu fausa, ma tusi sona fa’amatalaga: ________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ 18 ma o latou soa i le 16 19 22 27 28 33 7 Samoan for Emma (3) 8 neck (2) 9 challenge (3) 10 Super 15: Motu Who (5) 13 Maori for meeting (3) 14 now (3) 15 to cross (3) 17 develop leaves (5) 18 May month (2) 20 night (2) 21 Super 15 Ben Who (5) 22 list (4) 24 fence(2) 25 call out names (8) 26 Jews (6) 29 rat (4) 33 out there (1,1) 34 Beatrice Who (8) I A A L O P E V A O L A U I A I N O A I A T A O O I T U A O I U T U L L U P E T A U F A A I E A T A T A U E A A F E I A A S F A L E L O G O © PasoSamoa, 2013 A L A U M E E M U M U A E M E L E 31 Lalo~Down 1 Super 15: Peter Who (5) 2 accepted (5) 3 sent (5) 5 flyhalf (3) 6 your (3) 10 twist (4) 11 unwrap (5) 12 first (4) 16 pour (5) 19 Bible place name—Luka 24.13 (4) 20 as if (2,2) 22 Lolo Who (3) 23 straight (3) 24 Ken Who (3) 27 hit (2) 28 nine (3) 30 Uale Who (3) 31 wake (3) 32 Leitio: 1593 __ (2) TA’U MAI LE IGOA O LE AAI MA LE ATUNUU E IAI Papa, o le a ea lenei mea e ta’u o le agasala? TALI PASO LONA 7 A 30 34 Fa’alava~Across 2 Cricket: bowl (3) 4 Manu: Tii Who (5): TA’U MAI: Olo o le Uati (clock tower) o lona igoa o Big Ben i le taulaga o Lonetona A 29 32 Fa’atumu pusa numera (tama’i sikuea) i fuainumera 1 i le 9. Ia uma ane le galuega ua maua atulaina ta’itasi (tu, fa’alava) o iai le 1 i le 9. E tofu le atulaina ma lona fa’atulagaga e ese mai le isi M A L 23 25 POLE ma PAPA TALI SUDOKU 7 12 20 24 26 11 17 21 SUDOKU #8 (TAALOGA I NUMERA) gata—snake, end, afua— begin, originate; ua taga—it is lifted; the clock struck (hour) 6 14 15 4. 5 10 13 © Sudokuessentials.com 4 8 u _________________________ _________________________ _________________________ UILI FAU’UPU 1. fuata—breadfruit season; gafua—be free from a restriction, taufa—pool; ‘ataga—long form of ‘ata 2. measurement —fuataga 3. aufaga: o se meafaigaluega e fesoasoani e ‘a’e ai se tagata i se niu poo se pou. 4. faga– bay, feed; taga— pocket, back, style, movements, removed, lifted; 3 7 Saili upu e lima (ta’i 4 mata’itusi) i le uili, ma ni o latou soa i le Igilisi: _________________________ 2 O le soli o tulafono a le Alii o loo ta’u mai i lana afioga paia . . Se mea faapena . . . O lona uiga a matua lava le tagata ma mamafa fo’i lana soli? . . E laki la tamaiti !
Documenti analoghi
Tulaga 44 fanau Pasefika faatulagaga OECD
I Amerika e le i mamao atu na faailoa ai ni
faaiuga a se fono o ni alii foma’i failotu, o ni
OFISA O LE PALEMIA
fa’avaeina aloa’ia i le aso 1 Iulai 2003 i lalo o le Tulafono o Fa’atulagaga Fa’aminisita ma
Matagaluega 2003 (ua taua nei“o le Tulafono”).
Ua tu’ufa’atasia e le Tulafono le Matagaluega o le Va-i-F...
international companies amendment bill 2015 tulafono tau faaofi o
le Tamaoaiga ma Atinae (OECD), lea na faataunuuina ia Setema 2012 ma, a o faagasolo ai le Iloiloga o le Laasaga 2 a Samoa lea
na faatautaia ia Tesema 2014. O le a faamautinoaina e teuteuga nei le t...
Ne ‟i Solo le falute! - Tala o le Vavau o Samoan Mythology
aua o ia o se tagata e le faia ia tulaga. Na
(Chris Lafoa’i)
amata ai fo‟i ona ou matauina ni isi ona
uiga lelei a ‟o faasolosolo aso o le ma
O le tolu tausaga talu ai, na
faiga uo. Sa tele ina fau...
Faaiuga su`ega sikolasipi 2012
E to’a 8 ua filifilia mo le faailoga i le gagana
Samoa, lea ua sili ai Mose Tanielu o le
Kolisi a Magele i le faaopoopoga o togi.