Il participio - WordPress.com
Transcript
Il participio - WordPress.com
Il participio I daremo a Fabio, 5. I suoi occhi tempi del participio 359. Prima di tradurre, ripeti SrNrAssr, pag. 319 e segg.). il capitolo Nozioni preliminari sul verbo (vedi 1. Hanníbal ab Druentia campestri maxime itinère ad Alpes cum bona pace incolentium ea loca Gallorum peruénit. Liv. - 2. Ego Antonium collegam, multa in rem publicam molientem, patientia mea mitigaui. Cic. - 3. Custos uirtutum omnium, dedécus fugiens laudemque maxime conséquens, Derecundia est. Cic. - 4. Soti ratione utentes iure ac lege uiuunt. Cic. - 5. Cognoscíte nunc populi Romani iudicium multis rebus inlerposítum atque in maximis cctusis re ipsa atque usu comprobatum. cic. - 6. sabinus, suos hortatus, (iis pugnam) cupientibus signum dat. Ces. - 7. Profecti ab urbe Sutrium Furius et Valerius partem oppídi iam captam ab Etruscis inuenère. Liv. - 8. Poètarum more locútus, hoc intellègi uolui. Cic. - 9. Vitellius suasit senatoribus, ut legatos mittérent pacem petituros. Svet. - I0. Tunc nemo parcit morituro nec cuiquam moriturus. Ctrz. - ll. Num in hac cotídiana urbanaque uita operam tuam forensem, consilium, auctoritatem nobis es antelaturus? Cic. - 12. M. Cato in iisdem (historiarum librisi) exposuit quae in ltalia Hispaniisque aut fierent aut uiderentur arlmiranrla. Nep. - 13. Omnia, quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis. Cic. Apparent rari nantes in gurgíte uasto, 14. arma uirum labulaeque et Troi'a gaza per undas. Yirg. dei participi dell'esercizio n. 359 ìndica: l) se ha valore attivo o passivo; 2) se esprime azione contemporanea, o anteriore, o posteriore relativamente a 360. Di ognuno quella del verbo reggente. 361. Traduci con ognuno dei verbi suggeriti fra parentesi, facendo attenzione che ne sono proposti degli attivi e dei deponenti, dei transitivi e degli intransitivi. adulo; adulor). - 2. (plaudo; gratùlor) andò incontro plaudenti Una grande moltitudine di cittadini al console che si awicinava (appropinquo; adeo; aggredior) alla città. - 3. Nessuno mi udirà mai lamentarmi (lugeo; doleo; queror). - 4. Questa lettera la l. Non ti fidare di quelli che adùlano (assentor; t66 c o cesellate (caelo) o mani a chi era cac moneo; excíto) da, armi usate (adhibe (ineo; ingredior; ue presentino tutti aj procinto di assalirr dei nemici che sta. poco, o soldati, v imbarcheranno e la (inuídeo; in inuidia minor) da spietati habeo) da nessun c< quelli che erano o alícuí impingo; uap, suadeo) di sopportz (redeo; reDertor; rept generale. Osservazioni sull,ur 362. 7. Caesar, inr - 2. Caesar, arbitrqi adduxit. Ces. - 3. tr4 confrcí, nostros milit Alexander, secùtus cL ab s t Ìnuí t, dep opu latus saepe Denerunt, ut sua Leuiora sunt quae r( inferuntur. Cic. _ B. , domum celebritate /aet mari, comitati eos, ex propter suspícionem pr tiam pransí, poti, osc epistùla illa est reddítc ad Caesarem, iuraÍo r Iuratum seruandum es 1 l.\ J t) daremo a Fabio, che domani partirà (proficiscor; abeo; discédo) per palermo. 5. I suoi occhi osservano infiniti particolari (: cose) nelle figure (/'orma) cesellate (caelo) o dipinte (coloribus efftnso). - 6. So che hai r.-p.. teso le mani a chi era caduto (cado; collabor; prosterno). - 7. Esortàti (horior; sua*eo; moneo; excíto) da voi, ora esporremo tutta la questione. - g. Siano maledette le armi usate (.adhibeo; utor; .fero) contro la patria. - 9. Sia quelli che entreranno (ineo; ingredior; uenio) in città, sia quelli che partiranno (abeo; proJiciscor), si presentino tutti al censore. - 10. Aveva detto queste parole ai soldati in procinto di assalire (aggredior; peto; incurro; oppugno) quel drapp ello (manus) dei nemici che stavano depredando Qtraedor; despotio) il villaggio. - ll. Fra poco, o soldati, vi saranno rivelati i nomi di quelli di voi che domani si imbarcheranno e lasceranno (linquo; cedo; proJiscor) quest'isola. - 12. Invidiàti (inuideo; in inuidia sum; inuidia premo) dai più, minacciati di morte (necem minor) da spietati avversari, non favoriti (faueo; adiùuo; aliquem fautorem habeo) da nessun concittadino, di qui ce ne andremo via al più presto. - 13. A quelli che erano o erano stati bastonati (/ustibus aliquem contundo; fustem alicui impingo; uapulo) da quei facinorosi (scelestus), raccomandasti (iubeo; suadeo) di sopportare con rassegnazione Qterpetior). - 14. I soldati, ritornati (redeo; reuertor; repèto) in patria, ebbero l'onore del trionfo insieme con il loro generale. i-i -i. it t11 Osservazioni sull'uso del participio passato o' :il o a :. :o _i, 1a 362. 1. Caesar, inopiamfrumenti uerítus, rcnstituit non progrérÌi longius. Ces" - 2. caesar, arbitratus bellum celeríter confici posse, exercitum in Morínos adduxit. Ces. - 3. Massilienses, et celeritate nauium et scíentia gubernatorum confni, nostros mílites eludebant impetusque eorum decipiebant ces. - 4. Alexander, secutus consilii auctorem, castra mouit. Curz. - 5. Antiochus urbi abstinuit, depopulatus agros. Liv. - 6. siculi, populati atque uexati, cuncti a4me saepe uenerunt, ut suarumfortunarum omnium defensÌonem suscipérem. Cic. _ j. Leuiora sunt quae repentino aliquo motu accídunt quam ea quae medítata inferuntur. cic. - 8. Me populus Romanus, a porta in capftotlum atque inde domum celebritate laetitiaque comitatum, honestauit. Cic. - 9. Propinqui Indutiomari, comitati eos, ex ciuitate excessere. Ces. - 10. Tanta inuiclia sunt consules propter suspicionem pactorum a candidatis praemiorum. Cic" - ll. Adcle inscitiam pransi, poti, oscitantis ducis. Cic. - 12. Cenato mihi et iam dormitantí epistùla illa est reddíta, in qua de agro campano scribís. cic. - 13. De epistùla ad Caesarem, iuraro mihí crede, non possum dicere quid sentiam. cic. - 14. Iuratum seruandum est. Cic. t67 1. Labieno, temendo un assalto dei nemici, chiese truppe ausiliarie a Cesare. - 2. Credendo che fosse inutile ogni resistenza, isoldati si arresero. - 3. Gli Elvezi persuadono i Tulingi a partire con loro attuando (utor) 1o stesso loro piano (consilium). - 4. Servendosi di zattere e di tronchi connessi (iungo), t 365. l. De soldati segnale stabilito. - 5. 11 in Asia, chiese al senato il trionfo. - 6. Essi allora decisero di difendere la libertà acquistata (.adipiscor) con tanti combattimenti. - 7. Si narra che Sifàce, accompagnato da una piccola schiera Qnanus) di Nrìmidi, fidandosi completamente dei Romani, si recò a colloquio col console romano. - 8. I Galli, saccheggiata la regione, ben presto se ne allontanarono, perché i campi devastati non producevano più messi. - 9. Non fidandosi della pace pattuita con i nemici e pensando che i luoghi non fossero sicuri, i generali fecero muovele l'accampamento. - 10. Dovete credere a me che ho giurato. - I l. Ero ritornato a casa tardi e dopo aver pranzato e bevuto abbondantemente; tuttavia scrissi una lettera al nostro amico. - 12. Alcuni muoiono per I'ebbrezza;lacolpa pero è da attribuirsi non al vino bevuto, ma a chi l'ha bevuto. - 13. Dici che le cose giurate solamente dalla lingua non obbligano il cuore; ma, avendo tu giurato pubblicamente, devi mantenere la loco, Curio cct appellatur Bell sed armali cu'r monstra, cur11 consularis et occisi sunl. Ett torum, praeset ante Romant t Urbe dídicérat Repens alia nr nio) propraeto pugnam ad Tr parola (fident seruo). Tac. 363. di notte passarono il fiume e attesero il generale, ottenuta una grande vittoria lur Oeconomíc suam'sím erer esse Romulunt r Liv. - 12. Ct Occisus dictnt - 14. potuerunt SL qLtLil 1. I fr (Laèrttt Laerte tempio dipint uccidere i pril fervida esorta; della città, ved poema intitole trattaglia a1 grr nei vizi. - 10. I 366. Uso nominale del participio 364. 1. Thras-vbùlus sequenti tempóre a barbaris in tahernacùlo interfectus esl. Nep. - 2. Rem public'um ex faucibus .t'ati ereptam el uobis conserlatant ac restiltrtctm uidelis. Cic. - 3. E,cl lex recta ratio ímpérans honesta, prohíbens contraria. Cic. - 4. Iugw1ha, poslquam Rama egressus est, J'ertur saepe eo tcrcitus respit:iens, poslrémo dixisse: <Urbem uenalem et msture perituram, si emptorem inuenérit>" Sall. - 5. Domitíanus, cum ob sceléra uniuersis exosus esse coepisset, ínterJ'ectus est suorum coniuratione in Palatio. Eutr. - 6. Polyphémum Hornerus cum ariéle c:olloquentem .facit eiusque laudare .fortunas. Cic. - 7. Signum oliquod Potyctlti le stupidum detínet. Intuentem te, admirantem, clamores Íollentem cum uideo, (.te) seruum esse ineplíarum iudíco. Cic. - 8. Epaminontlos imperantem putriant Lac'edaem.oniis relinquebat, quam accepèrat seruientem. Cic. - 9. Tiresiam, quem sapientemfingunt, poèlae numqunm inclucunt deplorantem caecitaten't suam. Cic. - 10. Marcum Caíonem tidi in hibliotheca sedentem, multis circumfusum Stoicorum libris. Cic. - ll.lilotus esÍ nobis Ciceronis liber, qui Brulus inscríbítur. Tac. - 12. Lrrbem, quam dicunt Romam, putaui ego stultus huic nostrae similem. Yirg. Apes liquentia mella 13. stipant et clulci distentlunt nectòu'e cellas. Yirg. o sul presente comanderà (nr trattenne dali I'elezione dei È un grave et < Participio co 367. 1. Ctui eum ,sedentent Xenóphon Socratictts scripsíi it: t'' ":''' :-' cotìiiiiiilit'ti.:de cluo primutn in-filio, Fortuna 2. Cic. tur Oeconomícus. jj:rri: suam Dim exercuit. Cic" - 3. Procùlus Iulius in contione dixísse l-et'ttti',; -ii' I esse Romulum in eo colle qui nunc uocatur QuirinaLis. Cic. - 4. Hoc explortii''' 365. l. De re.familiari loco, Curio castra Vari conspícit muro oppidòc1ue coniuncta, ad portarn qutte appellatur Bellíca, admórÍum munlfít naturA loci. Ces. - 5. Nort nTuru'\ nec t;allunt' serl armali armatis oltstant. Liv. - 6. Naufrago tnanum porríge, erranti uiam '7 monsÍra, cum esuriente panem tuum cliuíde. Sen. - ' A Dacis Oppius Sctbinus consularis et Cornelius Fuscus, praefectus praetorio, cum magrtis exercilibus occisi sunt. Eutr. - 8. Seuocatus animtn a contagione corpóris memínit praeteri' torum, praesentia cernít,.futura praeuídet. cic. - 9. Homerus fuit et Hesiódus ante Ròmam condítam. Cic. - 10. Maiores nostri regihus pcrére iam a cctndíta Urbe rliclicèrant, nos post reges exa(:tos seruítutis obliuio cepérat' Cic' - li' (CenteRepens alia nuntiafur clades; quattuor milia equitum cl4m C. Centenio post quo in umbria, consule, nio) propraetore, missa ad collegam ab seruilio circumuenta' Hannibale pugro* a.d Trasuntennum audttam auertérant iter, ab Liv. - 12. Curam cliligentiamque in ualetudíne tuenda aclhibui. Nep. - 13' Occisus diclator Caesar aliis pes,simum, aliis pulcherrimunt .facínus uidebatur' Tac. - 14. Sulta, Cinna, Cctesar, post ciuítatem a L. Bruto liberalam, plus potuerunt quant uniuersa res publica. Cic. 1. I frutti dell'albero potato sono migliori. - 2. Omero fa zappate a Laerte (Laèrtu. ae), plincipe di Itaca, il campo. - 3. Ammirammo la parete dei tempio dipinta meravigliosamente. - 4. Li ho visti io stesso (nell'atto di) uccidere i prigionieri. - 5. Nel libro di Cicerone intitolato Ortensio c'è una lervida esoitazione allo studio della filosofia. - 6. Appena usciti dalla porta della città, vedemmo tre uomini condotti al supplizio' - 7. Cesare ha scritto un poema intitolato lter. - 8. Il console, per i motivi suddetti, preferì rinviare la ùattaglia al giorno dopo. - 9. Pitagora richiamo alla frugalità il popolo caduto nei viii. - 10. È evidente che ci recammo a consultare l'oracolo non sui passato o sul presente, ma sul futuro. - 11. Debbono sceglierlo tutti quello che li comanàerà (.ùnpéroi). - 12. La vrsta (conspicio) delle legioni atterrì i nemici e ii trattenne dall'assedio (obsideo) della città. - 13. Spero che i comizi per l'elezione dei consoli saranno giii stati indetti prima della fine dell'anno. - 14. È un grave errore governare i sudditi (pareo) con la forza. 366. Participio congiunto o appositiYo 367. l. Cum ad C. Cottam, familiu'em meum, ipsTus rogatu uenissem, o./fendi eum serlentent in exétlra et cunl C. Velleio senalore disputantem. Cic. - 2. Pulstts 169 aris,.focis, dis penatibus, distractus a meis, carui patria, quam certe texèram. Cic. - 3. Ut ocùlus, sic animus, se non uidens, alia cernit. Cic. - 4. Mendaci homini ne uerum quidem dicenti credére solemus. Cic. - 5. Antéquam consules in Etruriam peruenirent, Galli multitudine ingenti ad Clusium Denerunt, legionem Romanam castraque oppugnaturi. Liv. - 6. Consiliis diligentiaque nostra celeríter de manibus audacissimorum ciuium delapsa arma ipsa ceciderunt. Cic. - J. Pompeius respondit se contra armatum tribunum plebis sine publico consilio (deliberazione) decertare nolle; consulibus ex senatus consulto rem.publicam defendentibus, se arma sumpturum. Cic. - 8. Hanníbal, ad prima ac dubia signa ueris profectus ex hibernis, in Etruriam ducit, eam quoque gentem, sicut Gallos Liguresque, aut ui aut uoluntate adiuncturus. Liv. - 9. Mytilénae, quae sola utbs post uictum regem arma retínebat, expugnatae dirùtae sunt.Liv. - 10. Mithridates .fugiens maximam uim auri et argenti pulcherrimarumque rerum omnium, quas ipse ex tota Asia direptas in suum regnum congessérat, in Ponlo rellquit. Cic. - ll . T. Manlium accepimus torquem ex auro, ex hoste, quem occidérat, detractam, induisse. Gell. - 12. Octauianus Augustus et M. Antonius inJinitam nobilitatent, quae cum Bruto et Cassio bellum gessérat, uictam interfecerunt. Eutr. - 13. Persae omnes Eretriae ciues abreptos in Asiam miserunt. Nep. 1. Cesare, (dopo avere) esortati i suoi, attaccò battaglia. - 2. Si narra che Demòcrito rinunciasse alle sue ricchezze, poiché riteneva (: ritenendo) 368. che non fossero utili a un uomo saggio. - 3. Ricordate che io, pur non vedendovi, saprò sempre tutto quello che fate. - 4. I nemici ponevano ogni speranza nella celerità e confidavano che, (se avessero) ottenuta questa vittoria, sarebbero stati sempre vincitori. - 5. Si racconta che il re Pirro, per portare aiuto ai Tarentini contro i Romani, chiedesse delle navi ad Antìgono, re della Macedonia. - 6. L'ala destra dello schieramento, circondata dai nemici, era in grande pericolo. - 7. Pompeo, benché fosse nato di umili origini, conseguì altissime cariche. - B. Vennero ambasciatori a Roma per riferire sulla guerra contro 1a Macedonia. - 9. Il lupo azzaîîa (corripio) l'agnello e lo sbrana (lanio). - 10. Il console comandò che si liberassero i prigionieri e si rimandassero nella loro città. - ll. Cesare, assediata Alesia, I'espugnò. - 12. Alessandro, re dell'Èpiro, desiderando vendicarsi dell'uccisione del padre Pirro, occupò e devastò le regioni della Macedonia. - 13. I1 comandante condusse le truppe fuori dell'accampamento e le schierò in ordine di battaglia. bellum in SicilÌo Cassiique, ad etu, necesse est uohtptt L. Torquatus, rtt, appellatus. Cic. imitata ratio res a perspicuum est, L'€ Simonídes pugili c su'ipsit. Quint. consectatis), mag ciuitctem recépit. ( ab equitibus, dextt Sall. - Il. Scipio, non agros modo p 12. In nostris con comitia populi ho Jines (e non: ingi improuíso impetu uenissent (e non: incolumes redure hostíbus (costrutt, uallum. Liv. 370. r. Nihíl d natura. Cic. - 2. receptacúlum u-etè legum omnium ac gestum est, ante(' magnam uim lign senatus decreuit, Thrasyllus (Trasil serpentibus quant In quem illud elog consentientibus gt Ablativo assoluto 369. l. Mihi L. Gellius, uir clarissimus, patribus audientibus, ciuìcam coronam debéri a re publica dixit. Cic. - 2. Ipsae ferae, nullo insequente, saepe in plagas incídunt. Cic. - 3. A Sex. Pompeio, Cn. Pompei Magni filio, ingens 170 audlto Q. Marcíu edicto ut, quicuntt, hoste haberétur, li - 10. Romae, noÍl incusare Tiheriunt aciem. Liv. - 12. fines nostros; ant in Sicilia commótum est, his, qui superfuèrant ex partibus Bruti Cassiique, ad eum confluentibus. Eutr. - 4. Maxímas uirtules iacere omnes necesse est uoluptate dominante. Cic. - 5. Modo uir omni dignitate ornatissimus, L. Torquatus, magnis rebus gestis, me referente, ab senatu imperator est appellatus, Cic. - 6. Artes innumerabíles repertae sunt, docenÍe nalura: quom imitata ratio res ad uitam necessarias sollerter consecuta est. Cic. - 7. In corpóre perspicuum est, uel extincto animo uel elapsa, nullum residere sensum. Cic. - 8. bellum :arra ndo) Símonídes pugili coronato carmen, mercede pacta (ma anche: mercedem pactus), scripsit. Quint. - 9. Labienus equitatu hostes consectatus (e non: hostibus consectatis), magno numero interfecto, compluribus captis, paucis post diebus ciuitatem recepit. Ces. - 10. Iugurthd, circumuentzs (e non: Iugurlha circumuento) ab equitibus, dextra sinistraque omnibus occisis, solus inter tela hostium erumpít. Sall. - ll. Scipio, cum exercitu profectus, non agris modo populalzs (ma anche: non agros modo populatusÌ1, sed urbibus etiam expugnatis, in casfra rediit. Liv. 12. In nostris commentariis scriptum habemus: <Ioue tonante, Ioue fulgurante, comitia populi habére nefas>. Cic. - 13. Ampius (Ampio), ingressus hostium fines (e non: ingressis hostium finibus) neque stationibus satis Jirmis posítis, improoiso impetu Gallorum est circumuentus. Liv. - 14. Ii cum ad castra uenissent (e non: iis uentis), nostri, eruptione Jacta, multis interfectis, suos incolumes reduxerunt. Ces. - 15. Carthcginienses prima luce, oppugnaturis hostibus (costrutto raro e postclassico) castra, saxis undíque congestis augent uallum. Liv. non ogni resta per ùno, dai gini, iulia eio esi - )./.. adre ante s1ia. :oro- rcin gens 370. l. Nihil decet inulta Minerua, ut aiunt, id est aduersante et repugnante - 2. Templum Castóris fuit, le consule, arx ciuium perdítorum, natura. Cic. receptacùlum uetèrum Catilinae militum, castellum forensis latrocinii, bustum legum omnium ac religionum. Cic. - 3. Bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummòdo repulsum. Cic. - 4. Addítur dolus, missis qui magnam uim lignorum ardenÍem in flumen conicèrent. Liv. - 5. De me haec senatus decreuit, Cn. Pompeio auctore et eius sententíae principe. Cic. - 6. Thrasyllus (Trasillo) auctor esl (e non: auctore Thrasyllo) nihil aeque aduersari serpentibus cluam cancros. Plin. -7. Quantafuit auctorítas in A. Atilio Calatlno! In quem illud elogium: < Hunc unum plurímae consentiunt gentes (e non: plurímis consentientibus gentibus) popùli primarium Juisse uirum>. Cic. - 8. Lucullus, audlto Q. Marcium in Cilicíam tendère, auxílium ab eo petit. Sall. - 9. Consui edicto ut, quicumque aduallum tendéret, siue ille Romanus siue Samnis esset, pro hoste haberétur, haec ipse minítans obstítit eJfuse tendentibus suis in castra.Liv. - 10. Romae, nondum cogníto qui Juisset bellí exítus in lllyríco, trepida ciuítas incusare Tiberium. Tac. - 11. Tribuni militum, non auspicato nec litato, instruunÍ aciem. Liv. - 12. Bini consules cum binis consularibus exercitibus ingrediebantur fines nostros; anle explorato et subsidíÌs posítis, ad pabulandum ducebant. Liv. 171 371. 1. Esortandolo (.cohortor; moneo; allóquor; suadeo) gli amici a luggire dal carcere, Socrate rifiuto. - 2. Per consiglio dei tribuni militari, trl gerundit L:rbieno, dopo aver esoltato (cohortor; tnoneo, ullóquor; suadeo) i soldati a fammentafe (menroriam retineoi) le tante battaglie vittoriose (secundus), diede il segnale di combattimento. - 3. I Galli, giunti presso le mura, devastati i campi, incendiati i villaggi e pattuita la pace, dopo aver indugiato (moror) alcuni giorni, chiesero che si aprissero le porte della città. - 4. Sotto il consolato di Gneo Pompeo e di Marco Crasso fu ripristinalo (restituo) il potere dei tribuni della plebe. - 5. Si dice che gli Ateniesi riedificassero le mura per istigazione (usa: auctor) di Temìstocle, contro il volere degli Spartani. - 6. Secondo la testimonianza (usa: auctor) di Tito Livio, molti senatori affermarono che Romolo, oscuratosi all'improvviso il sole, era stato assunto in cielo. - '7. Per consenso di tutti i dotti della nostra epoca, Platone fu grandissimo filosofo ed elegantissimo scrittore. - 8. Gli ambasciatori, avendo ottenuto dal Senato che i consoli difendessero la loro città, partirono. - 9. Non essendosi ancora conosciuto quale losse stato 1'esito della battaglia, a Roma c'era una grande trepidazione. - 10. Cesare era adirato con Cicerone; ma per intercessione di Pompeo si riconcilio con lui. - 11. Tiberio Gracco partì, dopo aver scritto al collegio degli àuguri di avere appreso che i consoli erano stati eletti (pur) non (essendo stati) presi gli auspìci. - 12.I due cavalieri, per ordine del tribuno, avendo cavalcato fino all'accampamento dei nemici, compiuta l'esplorazione, ritornalono a spron battuto per lare rapporto (reféro) al comandante il più presto possibile. Uso del gerun Si e già I'espressione cor: italiano corrisptr un gerundivo. r,r traducendo sia 372. l. c .\-oii opitulandae ret afffiot,L0Tt €t'01 ; ProJ'ecti slutt c Antoniu,s; rerttrt Italium) Leltii!1, persequendo) t,i Gallos us(lLre (td hominttm intnt,, uastanclis ctgris t 7. Legato clatur dos curern ; .llt Artaxerxis regi Orctlor utetur t' non: in not't'liîi. diittdicandi (e '; Aierandrunt f'iti Quemadmócluri: anche: sLto t'tîi! exequenciunt rni Tarenli (ma ara J/J. an, i. ASll tùnica. - 2. Q-ue ad e l'accusatit't delitti. - 4. Ora 112 Il gerundio e il gerundivo Uso del gerundio e del gerundivo; gerundivo predicativo Si e già detto (nella Stxressr al $ 93 e al g 168, Oss. 3) che il latino preferisce I'espressione concreta; ciò è evidente soprattutto quando a un sostantivo astratto italiano corrisponde in latino una locuzione verbale come, ad esempio. un gerundio, un gerundivo, un participio, oppure un'intera proposizione. L'allievo, d'ora in poi, traducendo sia dal latino, sia dall'italiano, si eserciti a fare queste trasformazioni. 372. 1. lvan mihi potestas est ex tempòre opitulandi rei publicae (e non: opitulandae rei publicae), cluamuis ea prematur periculis. Cic. - 2. [tturl genus arnlorutn erat aptum tegendis corporibus (e non: tegendo corpòrc). Liv. - 3. Prúecri sunt contra BruÍum et Cassium Cttesar Octauianus Augustus et M. Antonius; remansérat enim ad defendendam ltaliam (e non: ad rÌefendenrltnn Italiam) Lepíclus. Eutr. - 4. In honestate persequenrJa (e non: in honestatetn persequendo) omnia pericula mortís parui sunt clucentJa. Cic. - 5. euis ignorat Gallos usque ad hanc diem retinére illam immanem ac barhcram consueturJinem hominum ímmolandorunt (ma anche: homínes immolanrli)? cic. - 6. consttl uastandis agris (ma anche: Dastando agros) hostem ad climicanclum excîuit. Liv. 7. Legato datur media acies tuenda. Liv. - 8. Petis ttt líbellos meos recognoscenclos curem; facimn. Plin. - 9. Diomédon (Diomedónte) cyzicenui rogatu Artaxerxis regis Epaminontlom pecunia corrumpendunt suscépit. Nep. - 10. orstor utetur facetiis in narrando aliquid (oppure: in narrancÌa atíquà re,. ma non: zn narrando aliquo) uenusle. Cic. - ll. Dialectíca est ays uera el .f'aisa diiudicandi (e non: t)erorunt et Jalsorum dîiutJicanclorum). cic" - 12. Agebat Alexcmdrum.furor aliena uastilndi (e non: alienorum uastandarum). sen. -- 13. Quemaclmódutu oculus conÍtrbatus non esl probe arlfectus arJ suunt munus {tna anche: suo munére) fungendum, sic conturbatus animus non est aprtts ucl exequendum mLrnus sltutn. Cic. - 14. Hannihalem ingens cuysîdo inr:es,gérctt Tarenti (ma anche: Tarento) potiundi {: potiendf. Liv. 373. i. Agli schiavi che dovevano essere frustati (uerbèro) si toglieva ia tùnica. - 2. Quel luogo era adatto a celare I'insidia (traduci con il dativo e con ad e I'accusativo). - 3. Il timore della pena trattiene molti dal commettere dei delitti. - 4. ora ti è data la possibilità. (facutratent clo ad fcrcienclur??, oppure: 17ì factendi) di aiutare (adiùuo; subuenio; auxilior) gli amici. - 5. Dando la caccia (consector) ai pirati, Temistocle rese sicuri i mari. - 6. Abbiamo abbandonato le nostre case o al saccheggio (: da saccheggiare) o agli incendi (: da incendiare). - 7. Augusto, morendo, lasciò il governo dello Stato (: lo Stato da reggere) a Tiberio. - 8. Cesare, per raggiungere le altre truppe degli Elvezi, fa (curo) costruire un ponte sull'Arari. - 9. Sembra che Filippo affidasse (suo) figlio Alessandro da istruire ad Aristotele. - 10. Gli edìli appaltarono (loco) la ricostruzione (restituo) del tempio a due cavalieri. - 11. Oggi si presenta a tutti l',opportunità di fare qualche cosa per la difesa (tueor) della libertà. - 12. C'era in tutti una grande speranza di impadronirsi della città. - 13. Fruendo di tutti i piaceri, l'animo si infiacchisce. - 14. Non c'era nessuna possibilità (facultas) di usare le navi. sono desideroso tempo di salvare di enlrare (ineo: per disporvi I'ac, - 9. Dovreste ap città. - 10. Per freddo i Romani grandi somme d ne (facio) di stra triumviri per f i fondazione (ded tribuni della p1e per difendere (ri 1 Genitivo e dativo del gerundio e del gerundivo Accusativo e 374" 7. Tanta uniuersae Galliae consensio fuit libertatis uindicandae, ut omnes et animo et opibus in id bellum incumbérenl. Ces. - 2. Sulla tribunis plebis sua lege iniuriae faciendae pofestatem ademit, auxilií J'erendi rellquit. Cic. - 3' Romulus cum Remo fratre dicítur ab Amulio, rege Albano, ob labefactandi regni timorem ad Tibèrim exponi iussus esse. Cic. - 4. Interdum uoluptates omittuntur maiorum uoluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiuntur maiorum dolorum effugiendorum gratia. Cic. - 5. Quae erat ista libîdo crudelitatis exercendae, quae tot scelérum suscipiendorum causa? Nulla, iudíces, praeler praedandi noDam singularemque rationem (sistema). Cic. - 6. Stoici Epicuréis irridendi sui facultatem dederunt. Cic. - 7. Mala et impía consuetudo est contra deos disputandi. Cic. - 8. Germanorum consuetudo est (: Germani solent), quicumque bellum inJérant, resistère. Ces. - 9. Opportuna explicandis copiis regio erat, equitabilis et uasta planities. Ctrz. - 10. Tempus quod gerendis rebus superesset, ab Hannibale quieti datum; ea neque molli strato neque silentio arcessTta (erat). Liv. - ll. Claudius Appius, decemuir legibus scribendis, causd fuit plebi secedendi a patribus. Liv. - 12. Animis natum inuentumque (est) poèma iuuandis. Or. - 13. Comitiis omnibus perficiendis undècim díes Caesar tribuit. Ces. 375. 1. Spero che non vi manchi mai la volontà di aiutare (adiùuo; auxilior; subuenio; opem fero; auxilium Jèro) i nostri amici. - 2. Nei poveri c'è per natura la tendenza (inclinatio) di invidiare i ricchi. - 3. Vennero tre ambasciatori per (: causa) chiedere a Cesare la pace. - 4. Si narra che Cleopatra durante la battaglia di Azio fuggì con la nave per (causa) salvarsi e che poco dopo anche Antonio abbandonò la sua flotta per (gratia) raggiungerla. - 5. Figlie mie, r74 al 376. l. LIt aa mollis ac minime In Hannibale plu ipsa pericùla erai arcendum bellun uiuendum. Ctc. 6. Ad remediunt ciuítas coffigit. tradídit. Nep. instituta tueri sa erat tertia lex profecto non ext c, oportet esse cuiqt tem. Cic. - 12. ( uirtutem) et in Ìt 13. Temperantid Cic. - 14. Magis Iahores mole.stiar Nemo umquaftî ( temperantior. C,,r 377. 1. In qu fondazione (cottt Siamo inclini nc sono desideroso di vedervi e di parlarvi. - 6. Troppo abbiamo indugiato; è tempo di salvare la libertà. - 7 . Per noi è questo il momento (tempus) migliore di entrare (ineo; uenio; ingredior) in città. - 8. Quella pianura era adattissima per disporvi l'accampamento (traduci sia col dativo, sia con ad el'acc-ssativo). - 9. Dovreste applicarvr (operam do) al più presto a conoscere le leggi di quella città. - 10. Per proteggersi (arceo; traduci col dativo, con causa, con ad) dal freddo i Romani indossavano due o tre tuniche. - 1 1. Ottaviano Augusto spese grandi somme di denaro per l'erezione (exaedifico) di templi, per la costruzione (facio) di strade e di ponti. - 12. È noto che Tiberio Gracco fece istituire i triumviri per I'assegnazione (assigno: dat.) dei campi ai cittadini e per la fondazione (deduco: dat.) di nuove colonie. - 13. A nessuno sfugge che i tribuni della plebe furono istituiti per limitare (minuo) I'autorità dei consoli e per difendere (tueor) gli interessi (commódum) del popolo. Accusativo e ablafivo del gerundio e del gerundiyo 376. l. ) s l i I t Ut ad bella suscipienda Gallorum alàcer ac promptus est animus, sic mollis ac minime resistens ad calamitates perferendas mens eorum est. Ces. - 2. In Hannibale plurímum audaciae ad pericùla capessenda, plurímum consilii inter ipsa pericùla eral. Liv. - 3. Ha:nníbal partiebatur curas simul in inferendum atque arcendum bellum. Liv. - 4. Breue lempus aetatis satis longum est ad bene uiuendum. Cic. - 5. Flagitiosum est ob rem iudicandam accipére pecuniam. Cic. 6. Ad remedium iam diu neque desideratum nec adhibítum, diclatorem dicendum, ciuítas coffigit. Liv. - 7. Antigónus Euménem mortuum propinquis sepeliendum tradídit. Nep. - 8. Superstitione tollenda religio non tollítur; nam maiorum instituta tueri sacris caerìmoniisque retinendis sapientis est. Cic" - 9. Cqrbonis erat tertia lex de iubendis legibus ac uetandis. Cic. - 10. Qui est fidens, is profecto non extimescit; discrépat enim a timendo confidére. Cic. - Il. Non oportet esse cuiquam, ne in ulciscenda quidem iniuria, hominis occidendi potestatem. Cic. - 12. Omnis Socràtis oratio in uirtute laudanda (e non: in laudando uirtutem) et in hominibus ad uirtutis sîudium cohartandis consumebatur. Cic. 13. Temperantia constal (risultare) ex praetermittendis uoluptatibus corporis. Cic. - 14. Magis est secundum naturam pro omnibus gentibus iuuandis maximos labores molestiasque suscipère, quam uíuere in maximis uoluptatibus. Cic. - 15. Nemo umquam Caesare acrior in rebus gerendis fuit, nemo eodem in uictoria temperantior. Cic. ) r I 377. 1. In quell'anno i Galli transalpini occuparono un luogo adatto alla fondazione (condo) di una città non lontano di là dove ora c'è Aquileia. - 2. Siamo inclini non solo a imparare, ma anche a insegnare. - 3. Si terranno 175 (habeo) presto i comizi per I'elezione (creo; dativo, ad e acclsativo) dei consoli. - +. Si narra che I'imperatore Traiano preponesse Qtraeficio) Plinio il Giovane (minoì) al governo (rego) della Bitinia. - 5. Irzio, tutto quello che (quidquid) ebbe di forze, lo rivolse (conféro; dat., in e acc.) alla difesa (tueor) della vostra libertà. - 6. I cittadini siano pronli Qtaratus) ad aflrontare (subeo) tutti i pericoli per la salvezza (seruo) di tutti. - 7. I soldati spartani, per dìssimulare o p., tur"on dere (occulto) il sangue delle loro ferite, indossavano delle tuniche purpuree. - B. Il console abbandonò il territorio dei nemici al saccheggio Stati si amminilpopntor; diripio; traduci col gerundivo predicativo). 9. Gli Jtràrro saggiamente non punendo i cittadini che hanno commesso qualche colpa, ma"iogliendo le cause che li hanno spinti a commettere delitti' - l0' Il primo libro delle Tusculane tratta del disprezzo (contemno) della morte, i1 secondo della tolleranza (toléra) del dolore, ll terzo del lenimento (lenio) (aegrituclo) - ll.Dalla lettura dei grandi poeti non solo potrai dell'angoscia -(percipio) grande diletto, ma anche utili precetti. - 12. Pitàgora, trarre Demòcrìto, Anassàgora passarono (me transféro) dal governo (rego) degli Stati (ciuítas) alla inclagine (inuestlgo) sulla natura (: sulle cose)' uerbo dicto, oppu 1. Ascoi senza parlare. temere il rimpro senza attendere taluni senza ave senza esitare. - 7 senza avere vintr dalla sua attivit colpisse un nefi I'eloquenza, sonr degli ascoltaton. (congredior) senz e nel genere vo1 nessuna regione nulla, senza (qrl Coniugazione p <Senza>> seguito da un verbo 378. In tutte le proposizioni di questo esercizio c'è almeno una locuzione che si può tradurre con la preposizione (senza) seguìta da una voce verbale' 1. Dicam sine cunctatione quod sentio. Cic. - 2. Equítes missi nocte iter conficiunt, imprudentent atque inopinantem hostem aggrediuntur. Ces. - 3. Romani non rogati Graecis auxilium affèrunl. Cic. - 4. Eumènes, insciente Antigòno, iugulctus est a custodiózzs. Nep. - 5. Multi probant oratores et poètas nrqin intellégunt qua re commotí probent. Cic. - 6. Quotiens ego Archíam uídi, cum litteram scripsisset nullam, magnum numerum optimorum L)ersuum dícère ex tentpore (improvvisare)/ Cic. - 7. Fecerunt id serti Milonis, nec imperante nec sciente nec praesente domino. Cic. - 8. Nullum tempus dimittam quin de populi Romani libertate cogítem. Cic. - 9. Bestiis ipsa terra fundit ex sese pastus nihil laborantibus. Cic. - 10. Nullum intercedebat tempus, quin extremi cum equitibus proeliarentur. Ces. - 11. Qui statuit aliquid parte inaudita altéra, aequum licet 'statuèrit, haucl aequus fuít. Sen. - 12. Octauíanus numquam filios suos populo commendauit ut non adicéret: <Si merebuntur>. Svet- 379. Traduci in latino, in tutti i modi che potrai, le locuzioni costituite da <senza> e da una voce verbale; esempio: Se ne andarono senza dire nulla: AbÌérunt síne uerbís, oppure tacíti, oppure silenfes, oppure nihit locuti, oppure nihíl dicentes, oppure nullo t]6 380. l. Hann, agenda uidenclotli ulciscenda non sL adhihendum, ut suhueniendum est cum (poiché) nto iucundítas, cutit 5. De hac re Etit defensor salutis r; ulendum (e non: ut íta dicam, riri historia leges (re' persuasione ,-it'er mundus esl. Sen, uidetur. Nam, pet ntodo .fbrendunt. peccat et admortí, faciendus non sirt clam hominum ge; ri. Cic. - 13. trlt mìnime mihi hac Sall. - 14. Admoi L1 . t lonsoli. iiovane idquÌd) r vostra rutti i rulare o tuniche cheggio Lmminiqualche -10.n , il rorte (lenio) ) potfai itàgora, sU Stati uerbo dicto, oppure neque ullum uerbum dixerunt, oppure cum nihil dixissent. 1. Ascoltarono quella luttuosa notizia senza piangere; si allontanarono senza parlare. - 2. Senza saperlo, ci lavoriste molto. - 3. Dico questo senza temere il rimprovero di nessuno. - 4. Il console ordinò di attaccare battaglia, senza attendere I'aiuto del collega. - 5. Molti elogiano i poeti senza capirli, taluni senza averli neppure letti. - 6. Il tribuno si gettò in mezzo ai nemici senza esitare. - 7. Labieno giuro che non sarebbe ritornato nell'accampamento senza avere vinto. - 8. Gorgia visse fino a centosette anni, senza mai desistere dalla sua attività (opusl). - 9. Non lanciarono neppure un dardo senza che colpisse un nemico. - 10. Molti, senza (cum e cong.) aver mai imparato I'eloquenza, sono così facondi per natura, che riescono a commuovere l'animo degli ascoltatori. - I 1. Alessandro Magno con nessun nemico venne a battaglia (congredior) senza (traduci le tre proposizioni dipendenti con qui non, nel caso e nel genere voluto) sconfiggerlo, nessuna città assediò senza espugnarla, in nessuna regione entrò senza conquistarla. - 12. Essi non hanno mai intrapreso nulla, senza (quin) essersi prima consigliati con me (aliquem consùlo). Coniugazione perifrastica passiva 380. l. re che si octe iter ls. - 3. irtsciente ,t poètas 'om uidi, licére ex únte nec le populi nihil :tus zquitíbus ,run licet s populo r (( senza)) ne uerbis, ,ure nullo Hanníbal triennio sub Hasdrubàle imperatore meruit, nulla re, quae agenda uidendaque magno.fuÍuro duci esset, praetermissa. Liv. - 2. Haec a te ulciscenda non sunt, etiamsi non sunt dolenda. Cic. - 3. Tantum cibi et potionis adhibendum, ut reficiantur uires, non opprimantur; nec uero corpòri solum subueniendum est, sed menti atque anímo multo magis. Cic. - 4. Nos qui uiuímus, cum (poiché) moriendum sit, nonne miseri sumus? Quae enim potest esse in uita iucundítas, cum dies eÍ noctes cogitandum sit iam iamque esse moriendum? Cic. 5. De hac re quia multi dixére, praetereundum puto. Sall. - 6. Plancio, qui fuit de.fènsor salutis meae, a me referendam gratiam non putem? Cic. - 7. Sententiis utendum (e non: sententiae utendae) eorum potissimum (est) qui maxíme forti et, ut ita dicam, uirili utuntur ratione atque sententia. Cic. - B. Intellégo te alias in historia leges (regole) obseruandas putare, alias in poèmàte. Cic. - 9. Cum hac persuasione uiuendum est: non sum uni angùlo natus, patrio mea totus hic mundus esl. Sen. - 70. Nunc illud, quod praeterii, non omnîno relinquendum uidetur. Nam, per deos immortales, quod isreJècit, quo tandem modo uobis non modo ferendum, uerum etiam audiendum uidetur? Cic. - 11. Corrigendus est qui peccat et admonitione et ui, et mollíter et aspère, meliorque tam sibi quam aliis .faciendus non sìne castigatìone, sed sine ira. Sen. - 12. Esse naturam admirandam hominum genéri pulchritudo mundi ordoque rerum caelestium cogit confitèri. Cic. - 13. Magistrafus et imperia, postrèmo omnis cura rerum publicarum minime mihi hac tempestate capienda uidentur, quoniam uírtuti honos non datur. Sall. - 14. Admonendum potius te e me quam rogandum puto. Cic. l7'7 1. Avreste dovuto seguire (obtempéro; sequor; pareo; utor) i consigli di chi è più saggio di voi e di chi vi ama. - 2. Mi pare che sia noi, sia i nostri figli dobbiamo onorafe e venerare sempre gli antenati. - 3. Costoro dovranno finalmente ammettere che bisogna che essi e gli altri obbediscano all'autorità del popolo romano. - 4. I vecchi non devono invidiare i giovani, r tagazzi non devono invidiare gli adulti: ognuno deve godere (fruor) i vantaggi (opportunítas) della sua età, tollerarne gli svantaggi (incommódum). - 5. Nell'affrontare (adeo) i pericoli, dobbiamo imitare la consuetudine dei medici, i quali curano blandamente i malati leggeri lleuíter aegroto), ma debbono usare cùîe (curatio) energiche (uehémens) e pericolose (anceps) in malattie più gravi. - 6. Non dobbiamo servire un uomo, ma solo Dio. - 7. Dovrete ritenere (habeo) veti amici quelli che non vi avranno abbandonato (desèro) nelle avversità, e dovrete perdonarli, qualora (si) abbiano sbagliato Qtecco). - 8. Dobbiamo seguire (ieneo) la via che ci ha indicato la natura e non allontanarci mai da .riu. - 9. Il generale arringò i soldati dicendo che, non essendoci nessun'altra speranza disalvezza, dovevano o vincere e disperdere i nemici, o morire. - 10. Éirogtru godere della libertà, ma non abusarne. - 11. Si deve vincere, ma poi si debbono anche perdonare i vinti. - i2. Non dobbiamo cibarci di quegli alimenti che soddisfano il gusto, ma danneggiano la salute. 381. Il supino Supino attivo - 382. l. Aquoni castra utrique pab Numída quidam, , Bocchi consilía. Si ra aut colonia ex repérit Dumnorrge casse. Ces. - 6. Lc, 7. In tanta tamqt omnium .flagitiorut uisu quatn dictu {ei Cuiuis facile est s aspèrum est, cotltl tristis res est si;te damque difficilis. nihil esse turpe di t 15. 383. l. Lustu Siamo andremo a dormir (deprècor) la salve. molto dall'accamp re, altri per vender ftglia a costui. - ( Curione, che era debba scegliere qu quello (che sia) pir (due) figlie, una 1' difficile per molti Spesso i cibi più pl - 10. Non tutte le senza aver potuto genitori è cosa en diffìcili a distingur , t78 .ig1i di ::i figli , ianno :torità zi non Il supino ortuníLrntare lurano uratio) . Non r) veri si!à, e biamo nai da n'altra :. - 10. poi si quegli Supino attivo - Supino passivo 382. l. Aquam J'orte Tarpeia extra moenía petttum iérat. Liv. - 2. Pone castra utrique pabulatum et lignatum ibant, neutri altèros impedientes. Liv. - 3. Numída quidam, Aspar (Aspare) nomíne, praemissus est ab lugurtha speculatum Bocchi consilia. Sall. - 4. lt{eque regio ullafuit, nec municipium, neque praefectura aut colonia ex qua non ad me publíce uenèrinl gratulatum. Cic. - 5. Caesar repérit Dumnorlgem soróres el propinquas suas nuptum in alias ciuitates collocasse. Ces. - 6. Lacedaemonii consurrexerunt et senem sessum receperunt. Cic. 7. In tanta tamque corrupta ciuitate Catilina, id quod factu facillimum erat, omnium flagitiorum atque J'acinórum cateruas círcum se habebat. Sall. - 8. Illa uisu quam dictu (erant) Joediora. Liv. - 9. Pudenda dicîu spectantur. Quint - 10. Cuiuis facile est scitu (ma anche: scire) quam fuerim miser. Ter. - ll. Dolere aspèrum est, contra naturam, dfficile perpessu, triste, durum. Cic. - 12. Dolor tristis res est sine dubio, aspéra, amara, inimica naturae, ad patiendum tolerandumque dfficílis. Cic. - 13. Placet Stoicis suo quamque rem nomíne appellare: nihil esse turpe dictu. Cic. - 14. Id facére et dicère turpe est. Cic. 15. Lusum it Maecénas, dormltum ego Vergiliusque. Or. 383. 1. Siamo venuti ad ammonirti, non a pregarti. - 2. Questa sera andremo a dormire prestissimo. - 3. Essi si recarono da Cesare per implorare (deprècor) la salvezza del loro fratello. - 4. Parecchi soldati si erano allontanati molto dall'accampamento, alcuni per foraggiare (pabùlor), altri per saccheggiare, altri per vendere (uenumdo) le cose predate. - 5. Non darò mai in sposa mia figlia a costui. - 6. Mi si dice che non hai neppure fatto sedere in casa tua Curione, che era venuto per ossequiarli (saluto). - 7. Non mi sembra che si debba scegliere quello (che è) più piacevole (iucundus) a udirsi o a vedersi, ma quello (che sia) più degno di essere fatto, conosciuto, ricordato. - 8. Delle mie (due) figlie, una I'ho data in sposa a un plebeo, |'altra a rtn patrizio, e, cosa dilficile per molti a capirsi, non mi vergogno di nessuno dei (due) generi. - 9. Spesso i cibi più piacevoli a mangiarsi sono i più difficili a digerirsi (concòquo). - 10. Non tutte le cose che piacciono sono facili a conseguirsi: alcuni muoiono senza aver potuto soddisfare il loro desiderio più ardente. - I 1. Uccidere i genitori è cosa empia anche solo a pensarsi. - 12. Queste cose sono molto difficili a distinguersi" t79 ESERCIZI DI RICAPITOLAZIONE SULL'USO DEL PARTICIPrc, DEL GERUNDIO, DEL GERUIVDIVO E DEL SAPINO no consulibus, ult Plautus et Ìtlaeuiu: a, um). Grov. 12. DANES 384. l. Missi sunt ad M. Antonium persequendum duo consules, Pansu et Hirtius, et Oclauianus, adulescens annos X e VIII natus, Caesaris nepos' qucm ille testarnento heredem reliquérat et nomen suum ferre iussérat. Eutr. - 2' Timoleon cepit Mamercum, Italicum ducem, hominem bellicosum et potentem, qui tyronnos adiùtuwt in Siciliam uenèrat. Nep.- 3. Hermagòras (Ermàgofa) Dir irat subttis et in plurímis admiranùts. Quint. - 4. Nullum uitium taetrius e'sÍ quam auaritia, praesertim in principíbui et rem publicam gubernantibus. Cic' - 5' Notissimum est Claudios omnes, excepto dumtaxat P. Clodio, optimates adsertoresque uni(:os clignitati,s ac potentiae patriciorum semper .fuisse atque aduersus plebem uiolentos et contumaces. Svet. - 6. Illum M. Regùlum Carthaginienses resectis palpébris illigatum in machína uigilando necauerunt' Cic. - 7. Neque me stante et manente ín urbis uigilia neque resistente Cn. Pompeio, otnnium gentium uictore, umquatn se illi rem publicam delère posse duxerunt. Cic. - 8. Acriores morsus sunt interntissae libertatis quam retentae. Cic. - 9. Caesare interfecto, statim cruentutn alte extollens M. BruÍus pugionem, Ciceronem nominatim exclamauit atque ei recuperatam libertatem est gratulatus. Cic. - 10. Plebs incredibile memoratu est quam intenta (accanita) fuerit. Sall. - 11. Turrim militibus compléuit tuendamque ad omnes repentinos casus tradídir. Ces. Munèra, crede mihi, capiunt hominesclue deosque: 12. plac:atur donis luppíter ipse datis. Ov. 385. 1. Sapiens multa sequítur probabilia neque comprehensa neque percepta neque assenst. Cic. - 2. P. Sextius, diffisus suae atque omnium saluti, inermis ex tabernacùlo proclit. Ces. - 3. Alexander consilium (consiglio di guerra) adhíbet, quid optimum /actu esset, exqunens. Cutz. - 4. Ciuítas incredibíle memoratu est, arlepta libertate, qu(mtum breui creuèrit; tanta cupldo gloriae incessérat. Sall. 5. Aiunt Themistoclem, cum taurum immolauisset, excepísse sanguinem patèra et, eo poto, mortuum concidisse. Cic. - 6. Sunt permulta quibus est meclendum, eÍiamsi res publica satis esse uidetur sceleribus hostium liberata. Cic. - 1 ' Nuntiahunt legati Labicanos arma cepisse et cum Aequorum exercitu, depopulatos agrum Tusculanum, castra in Algído posuisse. Liv. - 8. Consul oppídum oppugùare adortus quadringentos septuaginta ditissimos, pecunia grandi pactos ut abire inde licéret, dimlsit, cetèram multitudinem ui cepit.I-iv. - 9. C. Marium Italiú seruató ab illo demersum in Minturnensiunt paludibus, A/îicd deuictà ah eoclem expulsum et naL{fràgum uidit. Cic. - 10. Annis .fere DC post Romam conclítem Liuius (Andronlcus).fahúlam dedit C. Claudio, Caeci.filio, M. Tudita180 386. 7. Solonett tem dicit senem .fi< nego; multis enint illud omnia refert. tumultu ciuitatent uiuendi, quin alteri Sullanis, alii Citutc di suis, Athenus se fruenda etíam est. ut, quae statuae ( demoliendas locart adessent. Cic. - É conflixit nec incrue quam laetitia.fitsis prope iustorum ar, demersum, deinde t diam coffigìt, irtdt - B. (Jnus adhuc MonrolocrA, S 9 temporibus et mctl' consilio, .fide, grat nomínis ipsa praes 10. Est tu'ht deserloe relígiortt 387. l. Gli Ate tempo (facultcttent dae; uaco e i1 dat.) da lui fatte per l'er di opere d'arte Mummio nel 146 ( desisto; Jinem fctc r Terminata la guer no consulihus, anno ante natum Ennium; qui (Liuius) fuit maior nalu quam Ploutus et Naeuius. Cic. - 11. Ploratur lacrimis amissà pecunià ueris (da uerus, a, um). Giov. 12. LentescunÍ tempóre curae uanescitque absens et nol)us intrat ctmor. Ov. Pansa et ]s, quem ,ttt. - 2. oîentem, gora) uir ,trius est Cic. - 5. adsertoaduersus qirtienses -e(lLte me gentium ,lcriores rterJ'ecto, tntinatim ù. Plebs Turrim es. Percepla ertnis ex ttdhíbet, r1lLr esl, 386. l. Solonem uersibus gloriantem uídemus, qui se cotídíe alíquid oddiscentem dicit senem fiéri. Cic. - 2. Non nego indulgendum esse corpóri, serriendunt nego; multis enim seruiet qui cctrpóri seruit, qui pro illo nimium lintet, clui ad illud omnia refert. Sen. - 3. T. Pomponius Attícus, postec\qucutt ticlìt Cinnarto tumultu cíuitatem esse perturbatam neque dari sibi Jactthotent pro c/igttitote uiuendi, quin alterùtrom partem oJJ'endèret, dissociatis onimis cir:iurtt, cum alii Sullanis, alii Cinnanis.t'auèrent partibus, idoneum tempus ratus studiis obsequendi suis, Athentts se contùlit. Nep. - 4. Non paranda nobis solum sapientia, sed .fruenda etiam e,st. Cic. - 5. Centuripinorum senatus decreuit populusque iussít, ut, quae statuae C. Veruis ipsrus et patris eius et Jilii essent, eas quaestores demoliendas locorent, dumque ea demolitío Jièret, senatores ne minus XXX adessent. Cic. - 6. Hic consul primus cum rege Veientium secundo proelio conflixit nec inc:ruentam uictoriam rettùlit; maior itaque ex ciuibus amissÌs dolor quam laetitia.fusis hostibus fuit.Liv. -7. C. Marius, summa senectute, cum tim prope iustorum armorum profugisset, primo senile corpus paludibus occuhat;it demersum, deinde ad infimorum ac tenuissimorum hominum Minturnis misericordiam coffigit, inde nauìgio pcrparlo in oras Africae desertíssimas peruénit. Cic. - B. (lnus adhtrc Jitit post Romam condítam di immortales Jaxint (vedi cuí -res publica totam se tradèret, MonpoloclA, $ 98, d.), ne sit alter! - - 9. Animo consulem esse oporÍet, temporibus et malis coacta domesticis. Cic. consilio, /ide, grauitate, uigilantia, cura, maximeque, id quod urs (significato) nomínis ipso praescrîhit, rei puhlicae consulendo. Cic. 10. Est urbe egressis tumulus templumque uetustum desertae Cerèris iuxlaque antiqua cupressus religione patrum multos seruata per annos. Yirg. t. Sall. rt patéra dendum, 'tc. - 7. epopulaoppídum li pTctos ,lf uriunt t'ictòí ab Romam l rtdrÍa- 387. 1. Gli Ateniesi, occupati nel condurre una difficile guerra, non ebbero tempo (facultatem non habeo ad aliquid faciendum, oppure: alicuius rei faciendae; uaco e il dat.) di richiedere (exígo) a Pericle il resoconto (ratio') delle spese da lui fatte per I'erezione di templi e di statue. - 2. Corinto, città antica e piena di opere d'arte (opus atque artificium), fu presa e distrutta dal console Mummio nel 146 a. C. - 3. Al calar delle tenebre i cavalieri cessarono (desíno; desisto; finem facio) di inseguire (insèquor; consector; insto) i nemici. - 4. Terminata la guerra contro i Sabini, Tarquinio, ritornato a Roma, dichiaro 181 guerra ai Latini. - 5. Il comandante, (dopo aver) ordinato che i soldati si tenessero nell'accampamento e non combattessero contro i Galli, partì per conoscere 1o (stato di) animo delle altre popolazioni (ciuíras). - 6. È noto che Varrone, a cui era stata affidata da Pompeo la difesa della Spagna ulteriore, si arrese a Cesare senza combattere. - L L'Africano Maggiore lu di singolare modestia; nel ricusare gli onori si comportò sempre come si era comportato nel guadagnarseli (mereo). - 8. (Poiché) i nemici (erano ormai) sterminati, ogni guerra conclusa, sani e salvi i cittadini, incolume (intéger) l'esercito, salde le guarnigioni, tranquilla la situazione (res), si propose che fosse chiuso il tempio di Giano. - 9. Si debbono intraprendere (suscipio) le guerre solo allo scopo che si possa vivere in pace senza subire ingiustizie; ottenuta poi la vittoria, i vincitori debbono risparmiare i vinti che hanno combattutto lealmente senza macchiarsi di delitti inumani (immanis). - 10. Agli Elvezi (non) restava (che) una sola strada, attraverso cui non avrebbero potuto procedere senza il consenso dei Sèquani. - 11. Per istigazione (auctòr) di Catone, i tribuni dissero che Scipione era stato corrotto da Antioco, re di Siria. - 12. Cesare, dopo aver meditato (medítor) a lungo (: molte cose), passato (transgredior; traicio) tl Rubicone, occupate (capio; potior) alcune città, saputo che Pompeo stava per allontanarsi dalla capitale, marciò verso Roma. - 13. Laocoonte stava sacrificando un toro a Nettuno, quando, incredibile a dirsi e orribile a ricordarsi, due enormi serpenti vennero da1 mare ad assalire lui e i suoi figli. anno. 389. Morte d Tumultut sedauit eosqlrc ( conspectum sulil|| lacrimarent onute mentis argunlettt(. dam mandata aci inuictus animtts.iì turne similent si uaticinarique se sanguínis fusura , ra. Ad poslremtlr 390. TEMI DI RICAPTTOLAZIONE SULL'USO DEL PARTICIPIO, DEL GERUNDIO, DEL GERUNDIYO E DEL SAPINO M. Lepirl Caesarem facta, La guerr AdD,) Antonio denuntia gratia consul sart tore) cum exercitt rem publícam Ìihe 388. La fine di Marco Antonio. Cum M. Antonius ob amorem Cleopàtrae, ex qua duos Jilios habebat, Philadelphum et Alexandrum, neque in urbem uenire Dellet neque finito triumuiratus tempòre imperium deponére bellumque molirètur, quod urbi et ltaliae inferret, ingentibus tam naualibus quam terrestribus copiis ob hoc contractis, remissoque Octauiae sorori Caesaris repudio, Cctesar (Actuuianus) in Epîrum cum exercitu traiècit; pugnis deinde naualibus el proelíis equestribus secundis felicíter decertauit. M. Antonius, ad Actium classe uictus, Alexandréam prffigit obsessusque a Caesare in ultima rerum desperatione, praecipue occlsae Cleopàtrae falso rumore impulsus, se ipse interftcit. Caesar, Alexandrèa in potestatem redacta, Cleopàtra, ne in arbitrium uictoris uenirel, uoluntaria morte defuncta, in urbem reuersus, tres triumphos egit, unum ex Illyríco, altérum ex Actiaca uictoria, tertium de Cleopàtra, imposíto fine ciuilibus bellis altéro et uigesímo t82 Brutum liberandi habendis, pecurtia nium, nobis cohor Brutus liberaretut uoce depoposcit, anteferret. 391. Lisandro Lisandro che fosse suo dor sarebbe riuscito ,
Documenti analoghi
Indice - La Medusa Editrice
Esercizio 5
Traduci:
1) Homines, cum valent, consilia semper aegrotis dant. 2) Dum loquimur, tempus inexorabile fugit.
3) Tibi agam gratias quod me vivere coegisti (Cic.). 4) Cum Germanos Galli vir...