La Quotidiana, 19.11.2012
Transcript
La Quotidiana, 19.11.2012
Pretsch Fr. 1.60 16. annada, numer 225 GA 7007 Cuira Glindesdi, ils 19 da november 2012 Nov monitoring da peschs en il Rain La cumissiun da las regenzas alpinas vul augmentar la valur ecologica dal Rain alpin. Per sa sentir bain en la vegliadetgna 2 Tar la sentupada da la pcd 60 plus è vegnì infurmà davart il maletg empalant dal Grischun. 2 LA VOUSCH DA SURMEIR Redacziun: Via comerciala 22, 7007 Cuira, tel. 081 920 07 10, fax 081 920 07 15 13 ga gie ed ina ga na Il Scuol Palace resta a la Friedman GmbH ■ (anr/bcs) L’inchant dal Hotel Scuol Palace a Scuol/Nairs chi d’eira previs per venderdi passà nun ha gnü lö pervia chi’d es gnü trat inavo la scussiun e la pretaisa d’inchant. L’Hotel Scuol Palace chi vaiva nom al prinzipi «Grand Hotel Kurhaus Tarasp» ha drivi sias portas dal 1865. Tal nun ha gnü be buns temps ed es i diversas jadas in fallimaint. Adüna darcheu s’haja chattà nouvs possessurs chi han però tuots stuvü sucomber. La Friedman GmbH, la possessura actuala dal Hotel Scuol Palace, ha pervia da motivs d’insolvenza laschà serrà l’hotel las ultimas stagiuns. Cun quai cha ün pajamaint parzial invers la Società simpla Clemgia nun es gnü pajà, ha quella pretais l’inchant dal Hotel Scuol Palace. La Friedman GmbH ha però pajà in venderdi a bunura l’import restant pendent ed ha pudü evitar la scussiun e la pretaisa d’inchant chi d’eira previssa in venderdi davomezdi. ➢ PAGINA 9 ■ COMMENTARI In ferm signal Igl emprem pass tier la fusiun da 13 vischnauncas tier Ilanz/Glion ei fatgs DA GIUSEP VENZIN / ANR ■ La tensiun ei carschida il venderdis sera el biro d’elecziun dils promoturs dil project da fusiun Glion plus. Las empremas radunonzas communalas ellas 14 vischnauncas participadas al project han entschiet allas 20.00, entginas in quart ura pli tard. Strusch che Castrisch ha giu eligiu ils dumbravuschs ha Riein priu la decisiun: 25 gie e treis na. Cun mintga telefon dallas vischnauncas ei la tensiun tschessada. Ils resultats ein stai clars. A Siat han tut ils 59 presents alla radunonza approbau la fusiun. In na ei vegniu da Schluein ed era quei in na senza dubis. Pigl anteriur cusseglier dils stans eo Maissen – el ha presidiau la cumissiun strategica dil project – ei quei denton buca stau ina surpresa. Allas 22.00 ha el saviu annunziar il success. Dallas 14 vischnauncas han 13 approbau la fusiun. eo Maissen ed Aurelio Casanova han menziunau ils proxims obstachels – il referendum annunziaus a Glion e la decisiun dil cussegl grond. Cun 298 gie e 60 na ei la decisiun a Glion per- DA GIUSEP VENZIN / ANR C un in schi clar resultat en favur dalla fusiun han paucs quintau. eo Maissen ha presidiau la cumissiun strategica dil project Glion plus ed el ha en scadin cass procurau per ina lavur seriusa. Glion ha decidiu da fusiunar cun 298 encunter 60 vuschs e dau allas vischnauncas vischinontas in ferm signal ch’igl emprem marcau al Rein ei promts per ina collaboraziun stretga culla regiun. Glion ei segir dependents dalla regiun, mo exact tuttina ei la regiun dependenta dil center che porscha plazzas da lavur ad ina gronda part dils habitonts dallas vischnauncas che han mussau la bunaveglia da fuIn viva silla fusiun da tredisch vischnauncas da treis cumins. Da seniester: Gregori Cavigelli (Siat), Brida Janki siunar. La decisiun clara a (Rueun), Rino Caduff (Glion) e Theo Maissen, president dalla cumissiun strategica. FOTO G. VENZIN Glion ei era in signal als adversaris ch’ei fuss pli prudent schuadenta ed il success d’in refe- schun. Tenor ils plans dils promo- suprastonza transitoria, l’elabora- da respectar la decisiun che rendum fuss ina surpresa. La fu- turs duess la nova vischnaunca gia ziun dalla constituziun e dalla led’inoltrar in referendum. siun tier la nova vischnaunca Ilanz/Glion ei la secund gronda fusiun da vischnauncas en Svizra e cun distanza la pli gronda el Gri- funcziunar cun l’entschatta digl onn 2014 e eo Maissen ha puntuau igl engaschi ch’ei drova persuenter. Quei ei l’elecziun d’ina scha da taglia ed allura l’elecziun dalla suprastonza e dil parlament. ➢ COMMENTARI E PAGINA 3 Cun humor e scharm Treis historias da success al Forum Surselva Che mezs d’instrucziun füss da müdar? FOTO: R.DUSCHLETTA ■ (anr/gv) Al siatavel Forum Surselva han treis referents raquintau lur historia da success. Quellas historias ein stadas differentas, mo per haver success han Jacqueline WalcherSchneider, Ernst Wyrsch e Hanspeter Latour duvrau las medemas ingredienzas: Curascha, engaschi, persistenza e cletg. Buca d’emblidar ei denton era la pis- siun ch’ei drova da menar sco Ernst Wyrsch il hotel Belvédère a Tavau ni menar il Club da ballapei da Thun dalla ligia naziunala B ella Champions League. Quei ha el fatg e sco el viva agl ur dil plaz da ballapei, aschia ha el era referiu el hanger dil helicopter a Tavanasa. Cun scharm e humor ha el raquintau da sia veta da trenader ch’ei ina historia da success e da trumpadas, mo en scadin cass ina aventura. Al Forum Surselva organisaus dalla Giuvna combra d’economia Surselva ein biebein 200 persunas stadas presentas. Quels che suondan ils tips dils treis referents han la caschun da far il proxim pass ella carriera. ➢ PAGINA 5 Mezs d’instrucziun, tema principal a la CGL ■ (anr/rd) In venderdi davomezdi ha gnü lö la Conferenza Generala Ladina (CGL) illa sala polivalenta da la scoula a Lavin. Linard Martinelli, il president da la CGL, ha bivgnantà a tuot la magistraglia ladina ed als preschaints. I sun gnüts preschantats ils resultats d’ün questiunari cha commembers da PI e da la CGL han fat quista prümavaira e quist 10047 9 771424 749004 utuon per eruir che mezs chi sun ils plü urgiaints illa scoula ladina. Plünavant ha preschantà Francestg Friberg la lavur ed il proget «Access», il nouv mez da lingua per la Surselva. L’inspectorat da scoula ha cun cuorts pleds infuormà davart ils nouvs müdamaints da la nouva ledscha da scoula. ➢ PAGINA 7 Servetsch d’abunents e da distribuziun: tel. 0844 226 226 mail: [email protected] Hanspeter Latour ha raquintau da sia veta da trenader da ballapei. Igl ei ina historia aventurusa. FOTO G. VENZIN I ls vischins da Schluein han detg na alla fusiun e quei schi clar sco las autras vischnauncas han detg gie. Quei ei lur bien dretg ed ei fuss falliu da mussar cul det sin Schluein. La decisiun democratica ei da respectar e tschercar vinavon ina buna collaboraziun culla vischnaunca vischinonta. Era suenter la fusiun drova la nova vischnaunca Ilanz/Glion ina buna collaboraziun cullas autras vischnauncas. La Surselva sto setener ensemen cun e senza fusiun. I na schliata figura han ils schinumnai salvaders dil lungatg romontsch fatg ella discussiun dalla fusiun. Il lungatg romontsch sa buca vegnir salvaus dallas vischnauncas pintgas, era persuenter drovi in center. Autruisa vegn il lungatg degradaus a folclora. Il resultat muossa che paucs han seschau influenzar dalla davosa attacca perfida dalla GiuRu. Pli datier dalla realitad vegn in president communal d’ina vischnaunca romontscha. «Cun quella polemica mettan ils Romontschs a sesezs il sughet entuorn culiez. Ei drova mo aunc in che stauscha naven la sutga.» [email protected] 2 LA QUOTIDIANA GLINDESDI, ILS 19 DA NOVMBER 2012 Nov monitoring da peschs en il Rain ■ (cc) Ina finamira essenziala da la cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin (Cirra) è d’augmentar la valur ecologica dal Rain alpin e da garantir la segirezza en cas d’aua gronda. Ils peschs sco indicatur ecologic èn en quest connex in parameter central. La Cirra s’exprima a favur d’ina retschertga davart l’effectiv da peschs en il Rain alpin. Ultra da quai collavura la Cirra cun l’Uffizi federal d’ambient (Ufam, CH) vi d’in model per avertir cunter auas grondas che duai star a disposiziun a partir da la mesadad da l’onn 2013. Quants peschs vivan en il Rain alpin tranter La Punt Rehanau ed il Lai da Constanza? L’effectiv da peschs è in indicatur central per il stadi ecologic dal flum. Ussa vul la cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin (Cirra) laschar far ina nova inventarisaziun. Quai ha ella concludì a Cuira a chaschun da sia 31avla sesida. Las lavurs respectivas vegnan ussa surdadas. L’uschenumnà monitoring da peschs vegn realisà l’onn che vegn. Cun il monitoring da basa accordà en il rom da la Cirra vegn stgaffida ina basa da datas cumparegliablas per l’entir territori. Quai pussibilitescha d’examinar en moda unitara il territori da project e porscha enconuschientschas davart midadas en il sistem da las auas. Spezialmain impurtant è il monitoring da peschs er per mesirar il success da las mesiras da meglieraziun che sa basan sin il concept da svilup dal Rain alpin. Il monitoring da peschs da la Cirra gida er directamain a controllar il success dal project Rhesi da la regulaziun internaziunala dal Rain (RIR). Model fidaivel per avertir cunter auas grondas Ina finamira impurtanta da la Cirra è la protecziun cunter aua gronda. Gist per l’ultima part dal Rain tranter Diepoldsau ed il Lai da Constanza n’è la segirezza en cas d’aua gronda strusch garantida en cas d’in eveniment dal tschientaner. Qua ston las mesiras vegnir meglieradas. Perquai prevesa il concept da svilup dal Rain alpin d’augmentar la capacitad da deflussiun dal Rain da 3100 meters cubic per secunda a 4300 meters cubic per secunda. Ed il letg dal Rain alpin duai vegnir engrondì ils proxims decennis da 1900 hectaras a var 2900 hectaras. In flum che ha spazi avunda po s’extender en moda natirala en cas d’aua gronda e na va betg immediatamain sur la riva or. Uschia daventa la periclitaziun d’abitadis e d’umans main probabla. La basa decisiva per las mesiras planisadas è in model fidaivel per avertir cunter auas grondas. L’Uffizi federal d’ambient (Ufam, CH) elavura actualmain in model da basa che po vegnir consultà per calcular il preavis. La Cirra lavura vi dal svilup da quest model da basa e vegn ad accumpagnar l’introducziun. Fin la primavaira 2013 vegnan redigids ils carnets d’obligaziuns per ils moduls regiunals da la Cirra «Gestiun dals spazis per retegnair auas grondas» sco er in «Manual dals scenaris». La Cirra parta dal fatg che las prognosas da deflussiun dal nov model da basa vegnian a star a disposiziun per il manaschi quotidian a partir da la mesadad da l’onn 2013. Il project Rhesi vegn cuntinuà La cumissiun da la regenza è vegnida infurmada da las persunas responsablas per il project davart la regulaziun internaziunala dal Rain (RIR) er davart il stadi actual dal project Rhesi. La fin da settem- ber èn vegnidas preschentadas a Lustenau dus variantas da project a circa 100 acturas ed acturs. Davart questas variantas han las persunas pertutgadas pudì prender posiziun. Questas reacziuns – en spezial las posiziuns da l’agricultura e dal provediment d’aua vegnan examinadas cun quità – furman la basa per elavurar ina varianta optimala. che han lieu la primavaira che vegn e sto perquai er bandunar la Cirra suenter esser stada quatter onns commembra. Il cusseglier guvernativ Cavigelli ha engrazià a la cussegliera guvernativa Renate Müssner per ses engaschament, en spezial per il presidi prosperaivel durant l’onn 2009, e l’ha giavischada tut il bun per sia nova part da la vita. Cumià da la cussegliera guvernativa Renate Müssner Il parsura da la Cirra, cusseglier guvernativ Mario Cavigelli, ha ultra da quai profità da la schanza a l’ultima sesida da cumissiun da quest onn per prender cumià da la cussegliera guvernativa Renate Müssner. Ella na stat betg pli a disposiziun per las elecziuns en il Liechtenstein Tgi è la Cirra? Las commembras ed ils commembers da la cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin (Cirra) sa scuntran duas giadas l’onn per sesidas da cumissiun. En quest connex rapportan ellas ed els davart il stadi dals projects currents. Ultra da quai vegnan discutads temas actuals che ston vegnir schliads e prendidas decisiuns davart novs projects. Las regenzas dal Principadi da Liechtenstein, dal Vorarlberg e dals chantuns Grischun e Son Gagl persequiteschan en il rom da la «Cunvegna da cooperaziun davart il Rain alpin» dapi il december 1998 sco finamira surordinada la promoziun dal svilup segir e duraivel per duvrar cuminaivlamain il territori dal Rain alpin, en spezial la garanzia da la segirezza en cas d’aua gronda, l’utilisaziun spargnusa ed ecologica dal spazi e da las resursas sco er il mantegniment e l’augment da las valurs natiralas. Las commembras ed ils commembers da la Cirra èn mag. Markus Wallner (Vorarlberg), cusseglier guvernativ Willi Haag (chantun Son Gagl), cussegliera guvernativa Renate Müssner (Principadi da Liechtenstein) e cusseglier guvernativ dr. Mario Cavigelli (chantun Grischun, presidi). Sco represchentant da la Republica da l’Austria e da la Svizra sa participeschan mintgamai Heinz Stiefelmeyer e Hans Peter Willi (Ufam) a las sesidas da la Cirra. La cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin (Cirra) è sa radunada a Cuira: Heinz Stiefelmeyer, represchentant da la Republica da l’Austria; assessur Erich Schwärzler, Vorarlberg; cusseglier guvernativ Mario Cavigelli, chantun Grischun (presidi); cussegliera guvernativa Renate Müssner, Principadi da Liechtenstein; cusseglier guvernativ Willi Haag, chantun Son Gagl e Hans Peter Willi, represchentant da la Confederaziun svizra (da san.). MAD Ulteriuras infurmaziuns davart la Cirra e davart sias activitads èn publitgadas sin la pagina d’internet www.alpenrhein.net Per sesentir bein e segirs ella vegliadetgna Iniziativa per sortir da l’energia atomara Presentaziun dil niev maletg empalont pil Grischun In urari fix per la midada ■ (anr/gc) Il fevrer d’uonn ha la regenza grischuna sancziunau il niev maletg empalont per la vegliadetgna 2012. Sur da quel ei vegniu informau venderdis a Cuera el rom dalla sentupada atunila dalla Partida cristiandemocratica da quels sur 60 – ina gruppaziun dalla pcd cantunala. La pcd 60+ vegn presidiada da Roland Tremp, cusseglier dil marcau da Cuera. El ha astgau beneventar in bi diember che ha tedlau e persequitau cun grond interess las expectoraziuns da Margrit Weber digl Uffeci da sanadad dil Grischun. Concentramein e suveranamein ha la referenta presentau cuntegn e direcziun dil niev maletg empalont 2012 per la vegliadetgna el Grischun. Quei muossavia munti ton sfida sco schanza. Motiv per in niev concept ein las midadas demograficas, societaras e las spetgas dad oz insumma stadas. Quei maletg empalont cumpeglia ton il provediment sco era la tgira – da principi va ei per la sanadad insumma – e deducescha dils principis empalonts acziun e mesiras. Las finamiras strategicas: Promover la sanadad e la prevenziun, il tractament ambulont e staziunar e las consequenzas finanzialas che sedattan per cantun e vischnauncas. Il medem vala era per ina reit d’informaziun e sensibilisaziun. Las intenziuns e mesiras vegnan cumpletadas ed adattadas. Lur realisaziun sefa en etappas e duess esser terminada sin 2016. Ord diversas opticas Tras il discuors al podi – moderaus fetg bein da René Hefti – ein divers cerchels involvi vegni a plaid. Andrea Menn, menader dalla Casa d’attempai Bodmer a Cuera, constatescha ch’ils biars cussadents vegnien tier els neu dils spitals e basegnien consequentamein gronda tgira. Tier els sappien quels habitar ton en la casa sco ell’atgna habitaziun. Pilpli vegnien ins cun 85 onns en casa da vegls. Ils biars prefereschien da star aschiditg sco pusseivel denter las atgnas quater preits. Davart la purschida da spitex el Grischun informescha Ida Maissen-Bruhin. Inaga devi ei 90 organisaziuns da spitex en nies cantun: Oz seigi ei aunc 20 cun total 800 collaboraturas (340 plazzas cumpleinas), 4600 clients ed ina sviulta da 32 milliuns francs. Gronda peisa vegn dau alla scolaziun e perfecziun dil persunal. Ils cuosts serepartan sin las cassas da malsauns, pazients ed il maun public. Il directur dallas segiradas socialas dil Grischun, Carl Hassler, renda attents a duas pusseivladads da segidar ch’els hagien: inaga cun indemnisaziuns a tals che han nuot e lu cun indemnisaziuns (ren- tas) cumpletontas per tals en mudestas relaziuns finanzialas – e quei cun tochen 30 000 francs ad onn. La confederaziun adosseschi denton – en consequenza dalla nova ulivaziun da finanzas – adina dapli da quels cuosts socials sils cantuns. Enteifer diesch onns ei quella expensa carschida el Grischun da 30 sin 100 milliuns. El Grischun retrain 5000 (1500 en casas e 3500 a casa) ella media 20 000 francs sco rentas supplementaras. Quei diember, e consequentamein era ils cuosts, creschien vinavon enorm. Josef Senn, commember dil Cussegl dils seniors dil Grischun e dalla Svizra, di che quellas instituziuns s’engaschien fetg per dar vusch als basegns dils seniors. Ins vesi – per spargnar – era la pusseivladad da flexibilisar la vegliadetgna d’ir en pensiun e da buca semplamein metter quels sur 65 dalla vart. Ins duessi era nezegiar lur considerabel potenzial da know-how tras experientschas ed enconuschientschas. Oz seigien biars aunc tochen 80 onns sauns e vescals. En connex cun l’entira tematica e problematica presentada ein diversas damondas vegnidas tschentadas, oravontut talas pertuccont la segirezia sociala-finanziala pil temps da pensiun. Aspects che tangheschan ed occupan ton sco tuts. DA LUCAS DEPLAZES / ANR ■ Cun 108 714 suttascripziuns confermadas han ils verds inoltrà ina iniziativa dal pievel per sortir da l’energia atomara. L’iniziativa che ha per mira da garantir la midada vegn sustegnida d’ina vasta allianza d’organisaziuns da la sanestra. L’iniziativa – inoltrada dals Verds il venderdi passà a la chanzlia federala – scumonda da construir novas ovras nuclearas e pretenda da limitar il temp da producziun per las ovras atomaras existentas. Cun ina sortida svelta ed en moda ordinada vulan ils verds signalisar cleramain la midada tar la producziun e tar il diever d’enegia atomara. Limitar il temp da producziun L’iniziativa saja fitg urgenta perquai ch’il cussegl federal n’haja betg limità il temp da producziun da las ovras atomaras. Cun sia strategia d’energia 2050 veglia la regenza bain sortir da l’energia atomara, senza dentant fixar in urari cler per la midada, ha crititgà la cussegliera naziunala bernaisa Regula Rytz. Mo in datum fixà per la sortida da las singulas ovras atomaras dettia la segirtad da planisaziun per las investiziuns en sistems da producziun d’energia regenerabla, ha punctuà la co-presidenta dals verds. In datum fixà lubeschia plinavant als responsabels da planisar e da metter ord funcziun ils stabiliments existents. La confederaziun quintia cun in temp da manaschi da 50 onns. Ins stoppia dentant constatar che il temp da manaschi vegnia adina puspè prolungà sut squitsch da la politica e dals possessurs dals manaschis. Vegniss l’ovra atomara da Leibstadt serrada pir l’onn 2045 – tenor in scenari da la ministra d’energia Doris Leuthard – muntass quai in temp da manaschi da 60 onns. En la strategia dal cussegl federal na sajan nagins termins da metter ord funcziun las singulas ovras atomaras fixads, ha deplorà Rytz. Quai confermia ils quitads dals verds ch’il cussegl federal veglia spustar la sortida atomara. Ina prolungaziun dals vegls implants nuclears muntass in grond ristg da segirezza per la populaziun e fiss inacceptabla, ha sincerà la co-presidenta dal comité d’iniziativa. En quest senn è l’iniziativa che pretenda in temp da producziun da maximum 45 onns per implants nuclears ina rait da segirezza cunter ils ristgs da l’energia d’atom, ha fatg attent Rytz. La Svizra ha in grond potenzial Sin la dumonda da l’anr, sch’ils verds disponian er d’in urari da remplazzament da l’energia nucleara il mument ch’ils singuls implants vegnan mess ord funcziun, ha confermà il cusseglier naziunal turitgais Bastien Girod che la Svizra disponia d’in grond potenzial e ch’ella saja sin buna via da remplazzar il manco nuclear cun energias regenerablas. En dus scenaris hajan ils verds demussà detagliadamain co ch’ins possia remplazzar l’energia nucleara a temp cun energias regenerablas. Quai saja pussaivel d’augmentar las energias regenerablas sin 40% en l’interval dals proxims 20 onns, è Girod persvas. Noss urari lubiss da serrar tut las ovras nucleras suenter 45 onns da producziun. Las ovras da Mühleberg e da Beznau 2 vegnissan prendidas da la rait gia l’onn 2017 e Leibstad l’onn 2029. En quest connex vulan ils verds er cuntanscher las finamiras per proteger il clima e refusan categoricamain la construcziun dad ovras d’energia da gas. SURSELVA GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012 3 Ina decisiun perschuadenta Igl emprem obstachel dalla fusiun tier la vischnaunca Glion/Ilanz ei prius lingua perquei ch’els vesan ils avantatgs. Il romontsch ha mo ina schanza da surviver sche nus gudignein persunas da lieunga tudestga per nies lungatg.» DA GIUSEP VENZIN / ANR ■ 13 dallas 14 vischnauncas separticipadas al poject Glion plus han approbau la fusiun cun perschuasiun e Schluein ha detg na, quei medemamein cun perschuasiun. eo Maissen, il menader dalla cumissiun strategica dil project da fusiun, ei staus satisfatgs dil resultat: «Suenter dus onns e miez lavur intensiva e seriusa ei quei la pagaglia. Nus havein buca quintau cun quei resultat clar.» Las vischnauncas participadas veglien nezegiar la schanza da realisar communablamein igl avegnir dalla Surselva centrala pigl avantatg da tuts. In clar resultat ha ei era dau a Glion. Dallas 358 persunas presentas alla radunonza communala han 298 votau en favur dalla fusiun e 60 encunter. Tenor la constituziun ei quella decisiun suttamessa al referendum facultativ. Quei referendum ei gia vegnius annunziaus alla radunonza. Aurelio Casanova, il commember dalla cumissiun strategica, ha constatau ch’ins stoppi buca temer quei referendum, denton era buca sutschazegiar el. Il referendum ei valeivels sche 120 persunas cun dretg da votar sustegnan quel enteifer 30 dis suenter la publicaziun ufficiala. Sch’il referendum vegn inoltraus quenta eo Maissen cun ina votaziun all’urna a Glion el decuors dil schaner ni fevrer proxim. Ina clara decisiun Bunamein la mesadad dils 140 votants dalla vischnaunca da Siat ei separticipada alla radunonza communala il venderdis sera. Tut ils 59 presents han susteniu il project da fusiun Glion plus. Il president communal Gregor Cavigelli ha constatau: «Per nus ha ei dau negins arguments encunter la fusiun.» Dapli vuschs encunter la fusiun ha ei dau il venderdis sera a Ruschein ed a Rueun. A Ruschein ha la suprastonza communala proponiu in na alla fusiun, mo ils vischins han buca dau suatientscha. 81 han giavischau la fusiun e 47 han refusau ella. A Rueun han 129 votau gie e 44 na. Brida Janki, la presidenta communala da Rueun, ei stada satisfatga dil resultat. «Ils vischins han mussau clar tgei ch’els vulan.» La suprastonza hagi fatg la lavur preparatoria, decidiu hagien ils vischins. Silla damonda, sch’era ina fusiun cun Pigniu, Siat e Vuorz fussi stada ina alternativa, ha la presidenta communala constatau: «L’entschatta 2009 havein nus vuliu saver dallas vischnauncas Andiast, Vuorz, Pigniu, Siat e Glion tgei plans da Communitad pli ferma Damian Cadalbert, il president communal da Sevgein, conceda ch’el seigi buca staus dall’entschatta enneu in grond amitg dalla fusiun. «Pli fetg che jeu sun s’engaschaus el project e pli bia ch’jeu hai seschau orientar da quella e pli fetg hai jeu susteniu la fusiun.» El ei dil meini che la cultura els vitgs mondi buc a piarder culla fusiun. «Sevgein ha per quei vinavon in bien chor. Forsa daventa la communitad aunc pli ferma. Persuenter drovi denton vinavon igl engaschi dils vischins.» Monica Hänny, la presidenta communala da Castrisch, ha susteniu il president da Riein. La dunna dalla Bassa che resda excellent romontsch ha era susteniu il votum dil mistral Roman Cantieni en connex cul romontsch. Tschun vischnauncas che fan part dalla vischnaunca fusiunada Glion/Ilanz. Davontier Sevgein, el funs Schnaus e Glion e silla spunda Siat e Ladir. FOTO G. VENZIN fusiun els hagien.» Siat seigi s’exprimius en favur d’ina fusiun cun Glion e Vuorz en favur d’ina fusiun cun Breil. Sin fundament da quellas rispostas seigi era Rueun sedecidius en favur da Glion plus. «Nus savein buca funcziunar alla liunga sco vischnaunca persula. Perquei essan nus vegni activs avon che nus vegnin sfurzai ad ina fusiun. La fusiun ei carschida da sut ensi e quei ei bien aschia.» Part dalla regiun «Nus daventein ina part dalla regiun e la regiun daventa ina part da Glion.» Quei ha Rino Caduff, il president dil marcau da Glion, constatau ed ei staus satisfatgs dil ferm gie dils vischins da Glion per la fusiun. El sez ei staus all’entschatta tut auter ch’in amitg dalla fusiun. «Quei ei aschia. Il marcau da Glion ha pretendiu in secund ed independent pareri davart las consequenzas finanzialas dalla fusiun pil marcau. Quei pareri ei era staus positivs ed ha perschuadiu il cussegl dil marcau dils avantatgs.» Rino Caduff ha concediu che Glion drovi spazi per sesviluppar, ton spazi finanzial sco territorial. «Glion ei predestinaus sco center muort sia situaziun da traffic.» Novs menaschis veglien secasar leu nua che la mobilitad seigi garantida. Il president dil marcau ha menziunau il prighel che vischnauncas pintgas daventien loghens da durmir. «Quei prighel exista cun e senza la fusiun.» Il romontsch profitescha La damonda dil lungatg romontsch ha caschunau entginas emoziuns ella discussiun da fusiun ed aunc in di avon la decisiun ha il president dalla GiuRu Flurin Bundi agitau da Sagogn anora cun ina brev aviarta encunter la fusiun. Ils habitonts da dudisch «fermas vischnauncas romontschas» – aschia Flurin Bundi – han buca susteniu igl appel dalla GiuRu. Roman Cantieni, il mistral dalla Foppa e commember dalla cumissiun strategica, ha buca giu capientscha pigl appel. «La fusiun ei anzi ina schanza pil romontsch», ha el constatau e menziunau la pusseivladad da lantschar en scola projects en favur dalla promoziun dil ro- montsch. Quels seigien era gia vegni discurri cun la Surselva Romontscha ed il Center da lungatg e cumpetenzas CCM a Laax. «Nus havein a Glion geniturs tudestgs che tarmettan ils affons a scola bi- Decisiun pragmatica A Schnaus ein 50 persunas separticipadas alla radunonza communala. Quei ein 65% dils votants ed en proporziun la megliera participaziun dallas 14 vischnauncas che han decidiu il venderdis sera dalla fusiun. Il president communal Luregn Caspescha haveva resalvas encuncunter la fusiun temend ina erosiun dil territori romontsch. Alla radunonza dil venderdis sera ha la suprastonza susteniu la fusiun ed il president ha constatau: «Tut ei iu tenor ils principis democratics.» 44 vischins da Schnaus han giavischau la fusiun e sis ein stai encunter. Glion plus: ils resultats Vischnaunca diember da votants vuschs dadas giu Castrisch Duvin Glion Ladir Luven Pigniu Pitasch Riein Rueun Ruschein Schluein Schnaus Sevgein Siat 317 57 1595 79 143 28 89 57 318 274 370 76 152 140 131 35 358 41 57 13 48 28 174 136 157 50 66 59 gie na 115 25 298 27 55 13 37 25 129 81 18 44 51 59 15 9 60 13 1 0 11 3 44 47 139 6 15 0 «Nies na ei ina gronda schanza» La radunonza communala da Schluein ha refusau il contract da fusiun ■ (anr/abc) El medem mument cun tschellas 13 vischnauncas ha era Schluein giu da prender posiziun vendergis sera tier il contract da fusiun Glion plus. La decisiun ch’ils da Schluein han priu ei surprendentamein clara: Cun 139 encunter 18 vuschs ha la radunonza manifestau expressivamein sia voluntad. Schluein sedecida cunquei sco suletta vischnaunca da mantener sia independenza. La glieud ei vegnida en roschas. La halla plurivalenta da Schluein era endrizzada per 150 persunas. La finala ha il president communal Bruno Wellinger saviu beneventar exact 160 votantas e votants. La participaziun da record – silmeins per Schluein – muossa l’impurtonza dalla caussa. Ordavon ha il vicepresident Roman Holderegger presentau mintga singul punct dil contract da quater paginas. Encunter la capitulaziun En in votum perschuadent ha il president communal Bruno Wellinger silsuenter presentau alla radunonza ils arguments che plaidan per l’independenza. «Nus essan buc encunter il project da fusiun, mo nus lein schar aviert tuttas opziuns pil futur», ha el resumau menziunond diesch motivs leutier. Denter auter ha el declarau che la vischnaunca da Schluein seigi facticamein senza deivets. Ins vegli restar autonoms per saver realisar certs projects che portien ina plivalur alla populaziun da Schluein. Denter auter ha el menziunau l’untgida Schluein dil stradun dall’Alpsu, lu l’enzonaziun da parcellas da habitar per indigens sco era il grond interess actual da firmas che vulan baghegiar ella zona d’industria Isla. Il contract che seigi en votaziun munti per Schluein pil mument buc ina fusiun, mobein ina capitulaziun, ha il president communal manegiau. El ha fatg curascha a ses convischins enviers certas curellas ella regiun. Smanatschas sco quella ch’ins hagi mendras cundiziuns sch’ins fusiuni pli tard cun Glion seigien nuot auter che flosclas nunfundadas e nunverdeivlas. La votaziun a scret ch’ei suandada ha purtau in clar resultat: Ils presents ein sesolidarisai culla suprastonza communala. La strategia da communicaziun ha funcziunau. Cun 139 na encunter 18 gie han els manifestau ina vischnaunca ch’ei unita en in mument historic. «Jeu sun loschs dils da Schluein» Sco en tschellas 13 vischnauncas era la tematica da fusiun Glion plus stada era a Schluein duront meins el center dils discuors sin via, en famiglia, ell’ustria. La suprastonza communala haveva communicau la fin d’uost ufficialmein sia posiziun negativa alla cumissiun strategica da Glion plus. Ils 19 d’october haveva la suprastonza communala discutau culla radunonza communala davart Glion plus. Avon in meins ha la posiziun clara dils da Schluein entschiet a serevelar. Sch’il pievel da Schluein suondi veramein il meini da sia autoritad era denton aunc aviert. Sco sulets ein ils da Schluein sedecidi vendergis sera da buca separticipar vid la fusiun, mobein da restar autonoms. Era suenter ch’il resultat ei staus enconuschents ha il president communal encuraschau ses convischins: «Il clar na duess buca preoccupar vus. Igl ei ina gronda schanza per Schluein», ha el getg enviers la radunonza communala. Suenter la radunonza ha l’anr dumandau il president communal davart siu sentiment. El ha declarau: «Jeu sun loschs dils da Schluein. Per l’ina han els mussau culla gronda participaziun ch’els apprezieschan nossa lavur. Ei fa immens plascher ch’els stattan davos nossas ponderaziuns», ha Bruno Wellinger commentau. El seigi denton era pertscharts che la suprastonza hagi ussa da surprender bia lavur. «Mo nus essan motivai», ha el sincerau. Tuttina sco la vischnaunca vischinonta da Sagogn haveva Schluein oriundamein buca vuliu separticipar al project da fusiun. La damonda directa al president communal da Schluein ei clara: Dat ei uss eventualmein ina fusiun Sagogn-Schluein? «Nus havevan entschiet avon in onn in project. Quel ei denton pil mument interruts. Entochen che Sagogn ha buc occupau siu presidi communal dat ei segir ina pausa», declara Bruno Wellinger. Rückenschmerzen 70'000 Menschen in der Schweiz haben Morbus Bechterew. Dr. Beat Richner, Kantha Bopha Children’s Hospitals Siem Reap Angkor / Phnom Penh, 16.11.2012 Und Sie? Der leere Koffer Hallo Singles! Genug vom Alleinsein? HPV Harmony ist seit über 20 Jahren die führende Partnervermittlung in Graubünden und in der Ostschweiz. NEU: Am 24. September 2012 wurde in Zürich ein Teil des Nachlasses von Bruno Giacometti, dem verstorbenen jüngsten Bruder des Alberto und Diego Giacometti durch Christie’s versteigert. Darunter auch der berühmte Koffer. Weltweit wurde von Christie’s kommuniziert, dass der Gesamtertrag, wie in Bruno Giacomettis Testament ausschliesslich gewünscht und vorgesehen, den Kinderspitälern Kantha Bopha in Kambodscha zugute komme. Am 24. September kommunizierte Christie’s, dass 5 Millionen (nicht wie erwartet nur 1 Million) eingenommen wurde und dieser Ertrag nun den Kinderspitälern Kantha Sprachaufenthalte Top Angebote Professionelle Beratung Annemarie, Barbara + Rolf Frischknecht Tel 044 926 39 58 www.sprachausbildung.ch Seriöse, diskrete und persönliche Begleitung bei der Partnerwahl. Andi Jacomet, Webpublisher Bopha zugute komme. Am 25. September wurde erneut kommuniziert, dass der Betrag «nur» 3,9 Millionen betrage. Alle freuten sich und viele Spender denken nun, dieses Jahr sei der Geldfluss für Kantha Bopha gut, so dass der Weihnachtsbatzen dieses Jahr andersweitig verwendet wird. Zum wahren aktuellen Sachverhalt: 3,2 Millionen (nicht 3,9 Millionen) hat Christie’s auf ein Nachlasskonto von Giacometti überwiesen. Da liegt nun das Geld gesperrt, bis, nach Auskünften des Nachlassverwalters, die Frist für Einsprachen von fraglichen Erben am 13. Juli 2013 abgelaufen ist. Ansprüche sind ihm angedeutet worden, schrieb er. Fazit: die Summe von 3,2 Millionen kommt den Kinderspitälern erst, falls überhaupt, am 13. Juli 2013 zugute. Giacomettis Koffer bleibt für Kantha Bopha (noch?) leer. inserar – profitar Südafrika + Botswana Namibia + Simbabwe Neugierig? Rufen Sie unverbindlich an: Theres Membrini, Tel. 081 250 28 22 oder www.hpvharmony.ch Für unseren mittelgrossen Betrieb inmitten der Alpen suchen wir auf die Wintersaison 2012/13 im Vollzeitpensum eine/n flexible/n, einsatzfreudige/n Koch / Köchin <wm>10CAsNsjY0MDS21DW3MDYyMwcAF6ZlMw8AAAA=</wm> Reiseorganisation für Selbstfahrer oder persönlich geführt in Kleingruppen Freundschaftsvermittlung für Singles über 60 Jahre <wm>10CFWMrQ6EMBAGn2ibb_-6WyoJjiAIvuZy-t5fXcEhxkwms-_dCx7W7bi2szNYG0Wq1OjsXhrqlFGCoyOlCVgWNofWKq-cWGEKjDshJEkbbGRBLsMyB8s9mM5yDn-f7x9sdJuvfwAAAA==</wm> <wm>10CFXKoQ6AMAxF0S9i6Xtd15VJMrcgCB5D0Py_guAQ15zcMZol-Vr6uvetQaAxeVUWbzBLIeVFTw5vUhkUcAYISuTffhSRcGYlq6sVKpHu83oAU_loImUAAAA=</wm> Gerson Travel – H.+ W. Lustenberger 6283 Baldegg Tel. 041 910 1766 [email protected] www.gersontravel.ch Vom Bund (EDA und DEZA) hingegen wurde korrekt kommuniziert, Wir bieten Ihnen interessante Anstellungsbedingungen, ein gutes Mitarbeiterteam sowie eine wunderschöne Natur. Weitere Auskünfte erteilen Ihnen gerne Herr Hansjürg Lehmann Telefon 081 920 30 40. <wm>10CAsNsjY0MDAx1jUxNTE2MQIAtM5LiQ8AAAA=</wm> aber oft nicht korrekt wahrgenommen. Der wahre Sachverhalt: 2012 hat die DEZA <wm>10CFWMoQ7DMAxEv8jRne3EyQynsqqgKg-Zhvf_aOnYwIF3enr7nrXgt-d2XNuZBNzEq5trGqN4z2i9sI8kaQrqgw3O0Uf86UJbAMzbEXLxZBNAELNVndS7sD4QUT6v9xfkwjBhfwAAAA==</wm> den Beitrag von 3 Millionen SFR ausbezahlt. Die Erhöhung auf 4 Millionen ist erst für 2013 / 14 und 15 zugesichert, nachdem wir seit 6 Jahren für einen Beitrag von 6 Milionen kämpfen! Diese Gelder sind effizient eingesetzt, denn Kantha Bopha weist weltweit das beste Verhältnis Kosten / Heilungsrate aus. Sonja, 49 J., ist eine charmante, schlanke Frau mit braunen, langen Haaren, die dich mit ihrem strahlenden Lächeln bezaubert! Hobbys: Skif., Velof., Wandern, Kochen u. vieles mehr. Bist du ein zuverlässiger Mann mit Herz u. Humor? Dann ruf gleich an! 079 745 48 20, www.schwere-los.ch Bergbahnen Disentis 3000 Via Acletta 2 7180 Disentis www.disentis3000.ch Dieser Beitrag von 4 Millionen entspricht im übrigen nicht einmal einem halben Prozent des nun erhöhten Budgets der DEZA! Wir brauchen das Geld: In den Kantha Bopha Spitälern mussten die ersten 10 Monate dieses Jahres 114 569 schwer kranke Kinder hospitalisiert werden. Davon waren 26 199 schwere Fälle des haemorrhagischen Dengue Fiebers. Das hat es noch nie gegeben, in keinem Land auf Erden! Ein Faktum über das die Internationale Gemeinschaft nicht spricht. Es interessiert nicht, denn die infizierte Mücke fliegt nur 125 Meter weit, rafft also nur die kambodschanischen Kinder hin. Diese Kinder erreichen uns oft im Schock. Nur mit Bluttransfusionen, oft zahlreichen, kann ihnen geholfen werden. Sonst sterben sie. Darum haben wir, noch gegenwärtig im November, täglich schwere Fälle, deren Behandlung sich bis auf 1500 USD oder mehr beläuft. Unsere Kosten dieses Jahr 2012 sind deshalb hoch. Alle Behandlung ist kostenfrei, denn die Kinder, die wir hospitalisieren, sind zu 90 % aus Familien, deren tägliches Einkommen 0,5 USD beträgt. Nur dank Ihrer Hilfe können wir abertausende von Kindern vor dem Tod oder lebenslänglicher Invalidität bewahren. Jeder Franken hilft heilen, retten und vorbeugen. Wir danken Ihnen von ganzem Herzen. Dr. Beat Richner, PC 80-60699-1 IBAN-Nr. CH98 0900 0000 8006 0699 1 www.beat-richner.ch Facebook.com/pages/Dr-Beat-Richner Tschintg idioms – ina gasetta Abunai gist uss «La Quotidiana» e Vus retschavais la carta da «aboplus» che cuntegna ina plivaleta. Cun questa carta profitais Vus da numerusas reducziuns. L’entira purschida chattais Vus sut: www.aboplus.suedostschweiz.ch Südostschweiz pressa e print SA, servetsch d’abo e servetsch da lecturs Via da la caserna 1, CH-7000 Cuira, Telefon 0844 226 226 [email protected] Inserats entras: Tel. 081 920 07 17 , Fax 081 920 07 18 HEUTE AUF TELE SÜDOSTSCHWEIZ Sara machts Heute: Sara machts als Räuchermeisterin ! Filetieren, Gräte entfernen und dann ab in den Ofen mit dem Lachs . . . Sara imitiert für einen Tag Helden des Alltags. Für Sara ist’s nicht alltäglich. Für die Alltagshelden – Alltag. La reclama procura che Vus munchentias nagut. Ureinwohner in Indien erkämpfen von der Regierung das Recht, ihren Wald zu nutzen. Reality-Show (CH, 2012) Sara machts ab 18.20 Uhr (stündliche Wiederholung) WWW.TELESUEDOSTSCHWEIZ.CH DO BIN I DAHAI Mit Mut und Ihrer Unterstützung. Danke, dass Sie per SMS 20 Franken spenden: Mut 20 an 488. PC 30-303-5 www.swissaid.ch SURSELVA GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012 Il hotelier Ernst Wyrsch ha cussegliau d’acceptar las atgnadads e sviluppar ellas. FOTOS G. VENZIN 5 Cun nezegiar ils tips da Jacqueline Walcher-Schneider daventan ins pli fits e pli ventireivels. Treis historias da success Igl anteriur trenader da ballapei Hanspeter Latour ha referiu al 7avel Forum Surselva DA GIUSEP VENZIN / ANR ch’els suondien ils tips e fetschien sport da cuoz, maglien products sauns e laschien il dessert dalla vart. ■ Ils treis referents dil 7avel Forum Surselva han schau ir pulit la mola raquintond da lur success. Ernst Wyrsch, Jacqueline Walcher-Schneider e Hanspeter Latour han era giu avunda da raquintar als rodund 200 umens ed entginas paucas dunnas. La gronda attenziun ha igl anteriur trenader Hanspeter Latour gudiu. El ha raquintau da sia veta sco trenader ed ha fatg quei cun bia sgnoccas. «Ins sto procurar ch’il fiug ardi adina», ha igl um da 65 onns detg ed aschuntau: «Tier mei metta la dunna suenter la lenna.» Cul scharm, denton oravontut cun sia pissiun, havess Hanspeter Latour tgunsch giu success era en auters secturs che el sport da ballapei. Dalla pissiun e dallas emoziuns dil sport da ballapei ha el raquintau ed adina anflau il fil tier la veta da mintgadi. «Menar munta era fidar.» Ernst Wyrsch ei docent alla Business School S. Gagl. Igl anteriur president dil Club da hockey Tavau e directur dil Hotel Steigenberger Belvédère ha dau tips co ins contonscha success cun dameins lavur e culs tips da Jacqueline WalcherSchneider vegnan ils presents a sesentir bein da tgierp e da spért egl avegnir. Premissa ei Culla bucca e cul tgierp Scriver quei che Hanspeter Latour ha raquintau en siu referat da 45 minutas ei tut auter che sempel, pertgei il trenader che ha menau il Club da ballapei un dalla ligia naziunala B ella Champions League ha risdau cun la bucca e cul tgierp. Per contonscher las finamiras drovi ei diligenza, curascha e cletg. «Ei havess era saviu ir tut auter. Il gol el dretg mument ei savens stau miu cletg», ha el constatau. Mo igl anteriur goli ha era constatau ch’ei drovi pissiun e perseveronza per contonscher las finamiras. Pissiun ha ei en scadin cass duvrau cu el ha surpriu avon endisch onns il club da siu liug d’origin un. Per in camp da trenament igl unviern hagien ils daners buca tunschiu e la suprastonza dil club hagi empermess da rumir il plaz dalla neiv sin miez schaner. Era quei ei buca gartegiau e Hanspeter Latour ha aunc stuiu sbatter cun auters obstachels. El ha constatau ch’il CB un seigi dapli ch’in club da ballapei usitau, el seigi identificaziun. ■ FISCHINGEN/MUSTÉR ■ NOS MORTS Priur Leo Müller seretrai (anr) Il priur dalla claustra benedictina da Fischingen (TG), Leo Müller, ha cumpleniu quels dis ils 75 ed ei seretratgs. Benno Malfèr, avat-preses dalla Congregaziun benedictina svizra, ha aunc buc acceptau la demissiun. Tenor priur Leo Müller vegn siu successur pli probabel eligius alla fin da quei meins. Tochen lu resti el en uffeci. Pader Leo Müller, vischin dad Oberurnen (GL), ei staus pli baul biars onns conventual a Mustér. Dapi 1993 eis el priur dalla claustra benedictina da Fischingen (ed ha era transferiu siu profess sin quella). El ei pér il secund priur da Fischingen suenter che quei priurat ei vegnius reaviarts 1977. Siu antecessur era p. Florin Cavelti, oriundamein in benedictin dad Engelberg. Lez era carschius si a Gossau ella famiglia dalla enconuschenta stamparia Cavelti che derivava da Sagogn. Duas ga ha il trenader fatg staziun a Turitg tier il Grasshopper Club e denteren a Cologna/Köln. Leu ha el fatg naufragi. Il di ch’el ha stuiu commentar sia relaschada eri el envidaus ad in referat avon il persunal dalla interpresa Klosterfrau, in dils sponsurs dil club tudestg. Malgrad la relaschada hagi el teniu quei referat e suenter hagi ei giu num la relaschada hagi priu neu el ch’el seigi ius en ina claustra da dunnas. Ina sgnocca suenter l’autra ha allura era procurau per in grond applaus final. Dalla energia positiva «Tgi che di ‘gie’ drova energia positiva, vul mover enzatgei.» Ernst Wyrsch ha numnau in exempel: In um ha emblidau la cravatta e supplichescha la recepziun dil hotel per agid. La dunna alla recepziun hagi duas pusseivladads. Cun in na sligi ella buc il problem, hagi denton ruaus. «Cun dir gie e procurar per ina cravatta muenta ella enzatgei.» Dir gie munti era patertgar vinavon, tschercar novas pusseivladads e duvrar energias positivas. Il hotelier ch’enconuscha in grond diember da persunalitads da muntada mundiala ha concediu ch’el vegli buca mo esser schef dils collaboraturs, mobein era esser cheu per quels e respectar lur valurs. «Biars han breigias cun delegar perquei ch’els ein dil meini da saver tut meglier.» En in hotel dalla grondezia dil Belvédère seigi necessari da delegar. Il success seigi buca da contonscher cun ina singula filosofia, ha Ernst Wyrsch constatau e descret ils dus trenaders da hockey sin glatsch Ralph Krüger ed Arno Del Curto. «Ralph Krüger ha surschau nuot alla casualitad ed Arno Del Curto sa aunc tschun secundas avon in trenament buca tgei ch’el fa en quei trenament. Omisdus ein denton dus excellents trenaders.» Ins dueigi acceptar las atgnadads e sviluppar ellas, ha Ernst Wyrsch cussegliau. Ina lecziun per tgierp ed olma Jacqueline Walcher-Schneider ei ina anteriura siglidra giud la tuor. Pli gronda carriera ch’el sport ha ella denton fatg sco cussegliadra per dapli qualitad da viver. La mumma da treis affons ei autura dil «Principi Wellbeing» e da quei program da sesentir bein ha ella referiu al Forum Surselva. «On Fire enstagl da Burn-Out» ei sia devisa. Per ina veta en ventira cusseglia ella sport da cuoz, trenament da forza e rela- Pader Gion Balzer Casutt, Solo/Indonesia (1926–2012) (anr/gc) Els Calenders Romontschs da 1980 e 1981 ha il meriteivel plevon e historiograf, sur Felici Maissen, presentau cuortas biografias da «Spirituals sursilvans en tiaras jastras». El ei vegnius sin buca meins che 53. Denter ils davos da quella retscha figurescha era il gesuit Gion Balzer (Johann) Casutt. El ei morts questa stad ella vegliadetgna dad 87 onns, ed en siu 65. onn dapi il profess, el spital a Solo ell’Indonesia. Pader Gion Balzer Casutt, burgheis dalla vischnaunca da S. Martin en Lumnezia, ei naschius 1926 sco fegl da Flurin Casutt e Catarina, nata Alt, a Horgen (Turitg). Il gimnasi ha el frequentau ad Engelberg. Dus onns suenter la matura eis el alumn el seminari da spirituals a Cuera. 1947 eis el entraus egl uorden dils gesuits ed ha studegiau teologia allas universitads da Friburg, Löwen ed Oxford. 1953 eis el vegnius ordinaus spiritual ed ha giu messa nuviala a Horgen. Quella primizia haveva occupau fetg la polizia, essend da quei temps aunc tutt’activitad scumandada als gesuits en Svizra. Per buca periclitar la messa nuviala hagien ins il davos mument stuiu midar ora il predicatur (probabel enstagl dil previu confrar gesuit). 1957 ei il giavisch da pader Gion Bal- zer Casutt, d’ir ellas missiuns a Jakarta/Java en l’Indonesia, ius en vigur. Cheu ha el instruiu onns ora engles e franzos en in seminari a Magelang. 1971 ha il missiunari lumnezian surpriu la direcziun dad «Akatemi Tehnik Mesin Industri» a Solo. Quella scola superiura per clamadas tecnicas ed industria ha el tgamunau tochen igl onn 2000 – sin basa dil sistem dual da formaziun en Svizra (ina tiarza teoria e duas tiarzas pratica). Questa instituziun ha acquistau grond renum e valeva sco model. El ei perquei vegnius sustenius finanzialmein dalla confederaziun tras la direcziun per svilup e collaboraziun. 2009 ha pader Gion Balzer Casutt retschiert il Premi dalla Fundaziun Klaus J. Jakobs – egl importo da 200 000 francs – sco renconuschientscha da siu spért innovativ e sia lavur piuniera sil camp dalla scolaziun ell’Indonesia. Quella gronda tiara ella Asia, che ha profitau da sia liunga e fritgeivla activitad, ha dad engraziar al missiunari lumnezian per fetg bia. xar. Il sport da cuoz sminueschi il stress, fetschi il cor pli ferms, schizun pli ventireivels. Il referat dalla anteriura sportista ei aschidadir stada ina lecziun per tgierp ed olma e spargna en scadin cass ina proxima sesida tier il psichiater. Curaschus ed aviarts Per l’organisaziun dil Forum Surselva ha la Giuvna combra d’economia Surselva – ni meglier detg la Junior Chamber International (JCI) – procurau en collaboraziun cul post per la promoziun dall’economia dalla Surselva e Rino Caviezel ha presidiau il comite d’organisaziun. La «Junior Chamber International» seposiziunescha sco organisaziun senza profit ed ei politicamein e confessiunalmein independenta. Ils commembers ein umens e dunnas denter 18 e 40 onns e tenor atgna descripziun persunas da cader creativas, curaschusas ed aviartas. La secziun Surselva da JCI dumbra 26 commembers e dus candidats. L’organisaziun dil Forum Surselva ei l’activitad principala dalla organisaziun. L’idea fundamentala dalla organisaziun fundada avon gleiti 100 onns els Stadis Uni ei il survetsch alla communitad. Arnold Spescha al Radio Eviva ■ (cp) Oz gliendisdis, ils 19 da november 2012 dallas 20.05–21.00 emetta Radio Eviva (frequenza 95.25) in portret sur d’Arnold Spescha e la musica militara. L’emissiun ei vegnida preparada da maior Ernst Lampert, anteriur inspectur dalla musica militara. Ins vegn ad udir producziuns dallas musicas militaras dil Regiment 36 e dil Regiment 61 sut la direcziun da Arnold Spescha. ■ ARTG PERSUNAL A caschun da nossa sera da persunal ils 16-11-2012 el niev Da casa Val Lumnezia a Vella havein nus astgau gratular a suandontas collaboraturas: Per il giubileum da 10 onns el Da casa Val Lumnezia: Isabel Arquisch da Lumbrein; Gabriela Buchli da Luven; Ignazia Caduff da Morissen; Silvana Caviezel da Vella; Emine Ljimani da Glion; Jolanda Tanno da Vella. Per il giubileum da 15 onns el Da casa Val Lumnezia: Antonia Casanova da Lumbrein/Silgin; Silvia Spörri da Degen. Nus engraziein cordialmein per lur engaschi. Montag bis Mittwoch Angebote gültig vom 19. bis 21.11. pro 100 g -.69 Orangen 2 kg pro Packung 2.99 -33% -32 % pro Packung 1. Paprika-Backpoulet 69 im praktischen Backbeutel ca. 1 kg In der Kühlung. statt 2.49 CHF 6.90/kg statt 4.49 -30 % 99 W E IZ E R PR O D T 2. -33 % UK pro Kilo S CH pro Packung -.69 statt -.99 statt 4.49 Broccoli 500 g Blattclementinen 2 kg Bio Randen gedämpft Bitte beachten Sie, dass die Spezialangebote nur in begrenzter Anzahl zur Verfügung stehen. Es kann deshalb vorkommen, dass einzelne Produkte aufgrund einer grossen Nachfrage schnell ausverkauft sind. Dafür bitten wir um Ihr Verständnis. Abgabe nur in Haushaltsmengen. Alle Preise sind in der Währung CHF angegeben. Satz- und Druckfehler vorbehalten. © 2012 ALDI SUISSE AG Einfach ALDI. !0/(*+ 1.* "(&* 1/(#,*& %).*,*+- %/(,0$' D7Q(Q AI74+I5Q8IQI733Q3$ 57Q(Q AI74+I5Q8IQI$ 57Q(Q %5GQI3 ;7HHQ3$ /+H F3" /7Q QH 5)F:G O Q73 (QHG744Q3"QI #+6G2I$ /Q33 *8+3&Q3 9Q3FG.G /QI"Q3 H255Q3L -Q7GF39Q3 F3" -Q7GH&8I7:GQ3 H73" Q73Q /QIG0255Q R3:2I4+G723HKFQ55Q :EI "7Q 07Q5:)5G79HGQ3 >8Q4Q3L PQ :IE8QI N73"QI "Q3 -F9+39 .FI AIQHHQ :73"Q3$ F4H2 5Q7&8GQI 5QI3Q3 H7Q$ H7&8 "QIQ3 R38+5GQ .F QIH&857QHHQ3L 'QI <QI(+3" ?*!;%R-%@ A@%??% Q3G/7&6Q5GQ 73 -FH+44Q3+I(Q7G 47G DQ8IMQIH23Q3 F3" CQ"7Q3:+&85QFGQ3 Q73Q AIQHHQ/QI6HG+GG$ 9Q957Q"QIG 73 ./15: ,QIQ7&8Q$ 47G .7Q59QI7&8GQGQ3 F3" "Q332&8 HM7Q5QI7H&8 9QHG+5GQGQ3 DQ6G723Q3L 'Q3 +6GF+57H7QIGQ3 BI"3QI +"1%1* ,320$ -&(%%') !&.,3&%$#/1 HGQ55Q3 /7I DQ8IMQIH23Q3 62HGQ352H .FI <QI:E9F39L R3GQIQHH7QIGJ C7G :IQF3"57&8QI =3GQIHGEG.F39 023 ,!("$#"!($%.,(/-#" +$% )##& Graubünden: KD850H0;$B7NA M17007 EJ8 M1NJH ,% Südostschweiz 'C> ?53+N Presse und Print AG Nicole Scarpatetti ?BNJ&LN0H1>007 .9 -/)@ %L>1E0 Kasernenstrasse 1, CH-7007 Chur '"!>NL: 7A53+N=0E7850H0;$B7NA2;$ E-Mail: [email protected] I7L2 @)) Tel. 081 255.() 55F55G( ,"(+'*$%#$& Glarnerland/Gaster und See: KD850H0;$B7NA M17007 EJ8 M1NJH ,% Südostschweiz 'C> %><>H$EL71 Presse und Print AG Eva Zopfi #>071J7J0H1>007 49 /@@/ *$E1 Zwinglistrasse 6, CH-8750 Glarus '"!>NL: 7&><>H$EL71=0E7850H0;$B7NA2;$ E-Mail: [email protected] I7L2 055 @-4 F)) Tel. 645)) 28)634 ENGIADINA GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012 Mezs d’instrucziun, che es il giavüsch? Conferenza Generala Ladina a Lavin DA ROMANA DUSCHLETTA / ANR ■ La magistraglia ladina s’ha radunada in venderdi davomezdi a Lavin per sia radunanza annuala. Mezs d’instrucziun es stat «il» tema. Bleras dumondas han pisserà per grondas discussiuns. La sala polivalenta illa scoula da Lavin d’eira plain stachida da magistras e magisters, ün cler segn cha la Conferenza Generala Ladina (CGL) es amo adüna d’importanza per la magistraglia ladina. Il president actual, Linard Martinelli, ha resümà las activitats da l’on passà e la conferenza ha approvà il rapport annual. Linard Martinelli ha intunà cha la suprastanza s’ha inscuntrada dürant l’ultim on a nouv sezzüdas illas qualas sun gnüdas discuss differents temas. «Our d’experienza possa dir cha cun daplüs in suprastanza dessa damain sezzüdas. I’ns manca dimena amo adüna üna persuna cun ün bun man per far notizchas.» In quist connex ha’l ingrazchà a sias suprastantas chi han surtut sper lur lezcha eir amo in rouda la plaiv dad actuara. Mezs d’instrucziun, che daja e che as dovress Dürant l’on sun gnüdas fattas retscherchas in Engiadin’Ota, Engiadina Bassa ed in Val Müstair per eruir che mezs d’instrucziun chi da e che mezs chi’s dovress. Mario Rauch ha preschantà ils resultats da las retscherchas in Engiadina Bassa e Val Müstair e Chatrina Urech quels da Linard Martinelli maina la suprastanza da la CGL. (Da schn.) Carola Bezzola, Annina Nicolay e Claudia Cantieni Käser. FOTOS R. DUSCHLETTA l’Engiadin’Ota. Ün dals böts d’eira da verer ingio arda, che vegn acceptà e che füss da müdar. In prüma lingia as tratta da la scoula primara. Ils resultats da la lingua, p. ex. l’arch dals custabs, es plüchöntsch antiquà, ma listess amo tant inavant acceptà. La mità es cuntainta cul mez d’instrucziun. Üna seguonda retschercha muossa cha la lingua duos fin ses es acceptada be parzialmaing, adonta cha’l füss amo relativmaing nouv in congual cun l’arch dals custabs. Ils cudeschs da lectüra cuntaintan a la gronda part. Schi vain rimplazzà ün cudesch, schi es il giavüsch in Engiadin’Ota da rimplazzar in prüma lingia «La marella». «Access», mez d’instrucziun da rumantsch per la scoula populara da la Surselva. Nouva ledscha da scoula D’inviern ha il grond cussagl acceptà la ledscha da scoula ed eir il cumpromiss. Cun l’ordinaziun da la regenza grischuna as haja pudü cumanzar a lavurar. Ils inspecters da scoula Curdin Lansel ed Urs Kühne han preschantà cuort ils nouvs müdamaints da la nouva ledscha da scoula. Els han manzunà las occurrenzas d’infuormaziun per cussagls da scoula e mainascoulas. In occasiun da quists inscunters han pudü gnir scleridas bleras dumondas co realisar las pretaisas da la nouva ledscha. Implü sun gnüts manzunats magistras e magisters sco eir mainascoulas chi han fat üna scolaziun supplementaria. Grond lod Cun aigna iniziativa ha La Pro idioms Surselva edi ün nouv mez da lingua in sursilvan per la seguonda fin la nouvavla classa. Il mez as nomna Access (ACCESSgrammatica; ACCESSortografia, etc.) Francestg Friberg da Danis, manader general da quist proget, ha preschantà a la magistraglia ed a tuot ils preschaints l’Access. Il manader ha intunà cha’l nouv mez saja modern, innovativ, flexibel e dinamic, captivant e persistent. Il nouv proget ha sveglià grond interess pro la magistraglia ed es gnü lodà surtuot per la gronda lavur prestada infra uschè cuort temp. 7 ■ LA PUNT-CHAMUES-CH Credit per iglüminaziun publica (anr/rd) La radunanza cumünala da La Punt-Chamues-ch ha in venderdi saira approvà il preventiv per l’on 2013 ed aderi ün credit per la sanaziun da la iglüminaziun publica. Il preventiv 2013 cun expensas da 6 755 075 francs ed ün profit da 6 763 570 francs, quel prevezza ün plü d’entradas da 8495 francs. Quai davo avair fat amortisaziuns ill’otezza da 100 000 francs. Implü ha la radunanza cumünala da La PuntChamues-ch, cun gronda majorità da las vuschs, fat bun ün credit da 600 000 francs per la sanaziun da la iglüminaziun publica. Tuot la sanaziun da la iglüminaziun publica cuntegna il müdamaint da 66 glüms sün LED ed ün rimplazzamaint cumplet da 57 glüms veglias. Davo la finischun da las lavuors da sanaziun sun be amo duos tips da glüms in cumün. I’l center da Chamues-ch las glüms Montmartre LED e dal rest in cumün la City-Curve LED. Dürant la not es previs ün indriz da cumond. La realisaziun da quista sanaziun vain fatta in trais etappas dürant l’on 2013 fin l’on 2015. ■ VAL MÜSTAIR Tour de Ski, sairada d’infuormaziun (anr/rd) In sonda saira ha gnü lö illa sala polivalenta a Tschierv üna sairada d’infuormaziun. Il comitè da l’organisaziun dal Tour de Ski ha invidà a la populaziun ed impustüt als voluntaris ad üna sairada d’infuormaziun sur dal stadi dals preparativs da l’etappa Tour de Ski in Val Müstair. Ils bundant 200 preschaints sun gnüts orientats davart il preventiv previs da 700 000 francs sortidas e davart las entradas da 600 000 francs chi resultan da differentas cuntribuziuns e da differents sponsurs. Al deficit da 100 000 francs as partecipescha alch il chantun Grischun, ma precis cun che import nun es amo cuntschaint. La cifra da 260 voluntaris demuossa quant grond cha l’interess es pro la populaziun da realisar quista cuorsa in Val Müstair. L’allogi per atlets e glieud d’utro ha fat pissers als organisaturs. Intant s’haja pudü organisar plü o main chombras in hotels. Il comitè d’organisaziun es però grat per mincha let liber chi vain annunzchà ed uschè ha la glieud chi vain d’utro la pussibiltà da restar in Val. ■ PARC NAZIUNAL SVIZZER «Fraud i’l Parc Naziunal» cun nouv president (anr) Da la gruppa da lavur «Fraud i’l Parc Naziunal» fa part eir la Pulizia chantunala grischuna. Davo ot ons ha demischiunà chapitani Mario Salis e surdat seis post a tenent Marco Steck. In gövgia s’ha chattada la gruppa da lavur «Fraud i’l Parc Naziunal» a Zernez i’l Chastè Planta-Wildenberg per sia sezzüda da lavur d’utuon. Partecipats a quist gremi sun ultra dal Parc Naziunal Svizzer (PNS) la Pulizia chantunala dal Grischun, la Guardgia da cunfin svizra, l’Uffizi da chatscha e pes-cha Grischun, il Parco Nazionale dello Stelvio, la Polizia provinciale Sondrio, il Comando di Compagnia Carabinieri Schlanders e rapreschantants da la Polizieiinspektion Grassau in Baviera. La gruppa da lavur fundada da l’on 2005 es intant dvantada activa eir dadour il territori dal PNS e da las regiuns vaschinas. Ingüns cas da fraud ingon i’l PNS A chaschun da la sezzüda da gövgia s’haja pudü trar bilantscha positiva in quai chi reguarda il cumbat cunter ils froduladers, eir schi s’ha constatà eir ingon singuls cas da chatscha illegala. Quai nun es però stat il cas i’l PNS svess. Las sezzüdas da la gruppa da lavur servan al barat d’experienzas e güda ad optimar la coordinaziun da las acziuns. La direcziun da quellas acziuns ha la pulizia chantunala. A chaschun da la sezzüda in gövgia a Zernez haja dat eir ün müdamaint illa suprastanza da la gruppa. Davo ot ons s’ha retrat chapitani Mario Salis, schef da la regiun Engiadina daspö l’on 2003, sco president da la gruppa da lavur «Fraud i’l Parc Naziunal». El chi’d es güst gnü pensiunà surdà quist post a seis successur, tenent Marco Steck, il qual cumainza sia lavur sco schef da regiun da la pulizia chantunala i’l Grischun dal süd a Büman 2013. Mario Salis flancà da seis successur Marco Steck (schn.) ed il directur dal PNS Heinrich Haller. Per sia lavur ha survgni Salis las cornas d’ün bel capricorn. FOTO PNS Voss partenaris en las regiuns Südostschweiz Publicitas AG Glion Via S. Clau Sura 11 7130 Glion telefon 081 920 07 17 telefax 081 920 07 18 E-mail: [email protected] Südostschweiz Publicitas AG Cuira Via comerciala 20 7007 Cuira telefon 081 255 58 58 telefax 081 255 58 59 Südostschweiz Publicitas AG Lai Voa principala 32 7078 Lai telefon 081 384 48 40 telefax 081 384 61 07 Redacziun centrala Via comerciala 22 7007 Cuira telefon 081 920 07 10 telefax 081 920 07 15 [email protected] Südostschweiz Publicitas AG Tusaun Spitalstrasse 63 7430 Tusaun telefon 081 650 00 70 telefax 081 650 00 74 * Abunaments d’emprova: telefon 081 255 50 50 Tinizong ENGIADINA GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012 9 Inchant dal Hotel Scuol Palace ha pudü gnir evità L’import restant es gnü pajà l’ultim mumaint quella jada bler plü ots co previs staiva l’hotel sün üna basa finanziala fich noscha. Dal 1869 es l’hotel i in fallimaint. Quel on ha la «Società simpla Clemgia Tarasp», hoz cun sez a San Murezzan, cumprà l’hotel ed investi ün import remarchabel. Daspö quel mumaint ha l’hotel survgni il nom Hotel Scuol Palace. Il Club Robinson chi d’eira quella jada fittadin dal Hotel Schweizerhof a Vulpera ha tut a fit eir l’hotel a Nairs e manà quel cun grond success. Sco cha’l respunsabel dal Club Robinson,Toni Weibel, ha tradi quella jada s’haja eir fat a temp ütil trattativas cun la possessura per cumprar l’hotel. Ma quellas sun idas ad aua causa chi nu’s es gnü quella jada daperüna cul predsch. DA BENEDICT STECHER / ANR ■ L’Hotel Scuol Palace a Nairs sül territori da Scuol es stat serrà las ultimas stagiuns causa insolvenza da la Friedman GmbH. Per l’ultim venderdi es gnü publichà da l’Uffizi da scussiun En l’inchant da l’hotel. Cuort avant es gnü trat inavo la scussiun e l’inchant nun ha gnü lö. Causa l’insolvenza da la Friedman GmbH d’eira previs venderdi passà l’inchant da l’Hotel Scuol Palace a Scuol/Nairs. Fingià duos jadas avant d’eira gnü publichà ün inchant, ma adüna cuort avant es gnü trat inavo la scussiun e l’inchant. Il terz termin per ün inchant es gnü publichà aint il fögl uffizial per venderdi passà a las 15.00. Ün per uras avant l’inchant ha trat inavo il credader important, la Società simpla Clemgia da San Murezzan in possess da las famiglias Triacca e Testa, la scussiun e la pretaisa d’inchantar. Quai ha infuormà Otto Huber da l’Uffizi da scussiun En. Sco cha Marcus Testa da la Società Clemgia ha infuormà ha la Friedman GmbH pajà a bunura dal termin da scussiun l’import restant pendent e la Società Clemgia ha retrat la pretaisa d’inchant.Tenor stima uffiziala ha l’Hotel Scuol Palace üna valur da raduond 6 milliuns francs ed ün inventar da 1,1 milliuns francs. L’hotel ha generà L’Hotel Scuol Palace a Scuol/Nairs es ün uffant da pissers per la regiun. i’l temp cha’l Club Robinson d’eira fittadin tanter 30 000 e 40 000 pernottaziuns l’on e d’eira pel cumün da Scuol da grond’importanza. L’istorgia da l’hotel a Nairs Il Grand Hotel Kurhaus Tarasp, uschè gniva nomnà l’Hotel Scuol Palace plü bod, es gnü inaugurà dal 1865 e d’eira in Nouv president per la sarinera da l’ARO Jaap Achterberg raquinta illa Vouta dal rai vegl in seis exil bap e da si’aign’infanzia passantada in quist cumün. Ün rapport suolv, plain vitalità e suvent eir comic sur dad üna vita chi’d es e resta profuondamaing degna da gnir vivüda adonte da tuot e chi’s distingua forsa be per pac da la vita cha nus vivain di per di. Arno Geiger scriva: «Cun quai cha meis bap nun es plü bun da rivar sur la punt nan aint in meis muond stögl eu ir via pro el. Là, aint ils cunfins da sias dispusiziuns mentalas, dalöntsch davent dad ün’objectività distanziada ed üna focussaziun instancabla chi caracteriseschan nos muond, es el adüna amo ün uman remarchabel, eir scha tenor masüras cumünas na adüna radschunaivel, schi tantüna in alch maniera brigliant e genial.» Il text dad Arno Geiger viva da la lingua acribica. Il scriptur formulescha cun precisiun ed in maniera commoventa l’agen esser toc e si’avischinaziun al morbus Alzheimer. Seis text nun imbellischa, possess da la «Tarasp-Schulser-Aktiengesellschaft» Tschag e d’eira quella jada ün dals hotels ils plü moderns in Svizra. Cun quai cha’ls cuosts da fabrica sun stats ■ ENGIADIN’OTA Ün actur grondius cun ün tema fich actual ■ (cp) Als 24 november 2012 giova Jaap Achterberg «Der alte König in seinem Exil» in La Vouta a Lavin. Il raquint autobiografic dad Arno Geiger es ün documaint commovent sur seis bap chi nun intuna be las varts sombras da la malatia adüna plü derasada da la demenza. Che es important? Che fa oura la dignità da nossa vita? Da quai e dad amo bler oter raquinta Jaap Achterberg als 24 november in La Vouta. Il scriptur Arno Geiger quinta in seis text «Der alte König in seinem Exil» da seis bap e co cha las algordanzas da quel van as perdond plansieu, co cha si’orientaziun i’l preschaint as disfa vi e plü. Sincer, plain d’amur ed eir allegria cumainza il figl ad imprender a cugnuoscher a seis bap in üna maniera nouva; el spassegia insembel cul bap tras la cuntrada ingio chi sun creschüts sü, el taidla sün sias remarchas chi be paran d’esser sainza sen ed ha gust da las frasas suvent be poesia müravgliusa, el quinta dal preschaint e dal passà dal FOTO B. STECHER Adüna darcheu problems finanzials Dal 2006 ha il Club Robinson bandunà l’hotel e la Società Clemgia ha tscherchà nouvs fittadins o cumpraders. L’hotel es stat ün temp serrà ed es gnü surtut bainbod da la Friedman GmbH chi spordschaiva vacanzas a Güdeus ortodox tenor lur reglas e tradiziuns. Eir quella ditta ha gnü problems finanzials ed in marz dal 2010 d’eira previs l’inchant dal hotel. Adüna darcheu ha que pudü gnir impedi l’ultim mumaint. L’hotel es daspö divers ons serrà. e listess e’l plüchöntsch cuffortaivel e plain d’amur –- e mai sdegnond o spredschond. Chi savess quintar plü bain quist’istorgia co Jaap Achterberg (chi dal rest ha tematisà fingià üna vouta avant ons in maniera fich impreschiunanta quista tematica in La Vouta cul monolog: «Du bist meine Mutter»). El descriva cun grond respet ed in maniera onesta ils müdamaints dramatics cha quista malatia tira davo sai per las relaziuns pertoccas. «Cur chi vain s-chür, vain la temma. Lura gira’l per quai suot be imbarraz e sainza remischiun sco ün rai vegl in seis exil.» («Göttinger Tagblatt» dals 10-092012) «Der alte König in seinem Exil»; La Vouta, Lavin, 24 november 2012, 20.30 La chascha es averta a partir da las 19.30. La bar e la chadafö da schoppas sun avertas a partir da las 18.30. Reservaziuns per l’occurrenza: tel. 081 866 37 84; mail: [email protected] www.lavouta.ch Als 24 november 2012 giova Jaap Achterberg «Der alte König in seinem Exil» in La Vouta a Lavin. MAD (anr/rd) In gövgia passada ha gnü lö a Schlarigna la terza radunanza dals delegats dals nouv cumüns da l’ARO (Abwasserreinigung Oberengadin). Invezza da renovar las sarineras existentas prevezzan ils cumüns da San Murezzan, Schlarigna, Puntraschigna, Samedan, Bever, La Punt-Chamues-ch, Madulain, Zuoz e S-chanf da fabrichar üna sarinera cumünaivla per bundant 65 milliuns francs. La radunanza dals delegats ha gnü da tscherner in gövgia saira ün nouv president per Marco Caminada. Davo bundant ün on ha’l desdit sia carica da president causa ch’el ha bandunà l’Engiadina per motivs da lavur. Per el es gnü tschernü unanimamaing Maurizio Pirola da San Murezzan. El es manader da la firma d’instrucziun Martinelli ed ultra da sia lavur s’ingascha’l plüs ons per la politica. Maurizio Pirola es daspö ün on commember illa suprastanza cumünala da San Murezzan. Implü es gnü approvà il protocol da la seguonda radunanza dals delegats chi ha gnü lö quist on in gün ed il preventiv per l’on 2013. ■ PUNTRASCHIGNA reclama A S-chanf dess gnir fabrichada la nouva MAD sarinera cumünaivla. Martin Aebli elet per la terza vouta (anr/fa) Il president cumünal da Puntraschigna Martin Aebli es gnü reelet in gövgia saira per in terza perioda d’uffizi da quatter ons. Da las 197 votantas e votants ha’l survgni i’l prüm scrutin 156 vuschs. Ultra dal president cumünal Martin Aebli sun gnüts reelets Claudio Kochendörfer (162 vuschs), eo Cavegn (122), Gian-Franco Gotsch (109) e Margrith Rothwangl (102) e sco nouvs commembers Richard Plattner (147) e Roland Hinzer (107). Implü ha la radunanza elet eir la cumischiun da gestiun, il cussagl da scoula, il cussagl turistic e la cumischiun da fabrica. Sainza correcturas ha approvà la radunanza cumünala il budget 2013. Il quint curraint prognostichescha pro spaisas da 28 milliuns francs ün deficit da 1,56 milliuns francs. Investiziuns sun previssas per l’import da 2,34 milliuns francs. L’imposta sün immobiglias es gnüda dozada da 0,7 sün 1,32 promils. Pella paja sun gnüdas abolidas las taxas pels idrants e pel guitader. ALKOHOLFREI Bügel auf ... und Prost! Saft vom Fass alkoholfrei – der erfrischende Durstlöscher mit nur 21 kcal/dl für einen klaren Kopf. Mosterei Möhl AG 9320 Arbon | Tel. 071 447 40 74 | www.moehl.ch 10 raDio / tv glindesdi, ils 19 da november 2012 ■ raDio rumantscH ■ raDio 10:15 raDionovela vita capita – episoda 161 In vaira teater cun Severin… Sonda saira è stà teater a Surgonda. Per Severin Caflisch ina saira speziala perquai ch’el ha pudì festivar ses 18avel anniversari. E Severin ha gist fatg si ina tarmenta sturna, uschia ch’el stat anc pauc bain il di suenter. Durant la notg da ses anniversari ha el però era fatg bels egls a Marisa Demarmels, l’amia da sia sora Pirmina. Reschia: Michel Decurtins 19:00 la stailalva musica ruassaivla Musica patgifica (ruassaivla) sco fatga per ina saira da november. Er en questa sparta datti in mantun hits e semperverds. Tranter auter tadlain nus «Jedes Abendrot ist ein Gebet», «Madonna del Sasso», «in Gottes Hand» etc. Redacziun: Christa Soliva 20:03 magazin Da cultura (rep.) È grafica art? Tuttina nua ch’ins sa volva, ins vegn confruntà cun grafica: Placats, fatschadas da fatschenta, gasettas, tut sbragia atten- SF 1 6.30 News-Schlagzeilen und Meteo 9.00 Achtung! Experiment 9.20 Zeitreise 9.30 Technikwelten 9.55 Die Welt der Gewürze 10.00 nano 10.30 Kulturzeit 11.10 DOK (W) 12.10 Weniger ist mehr (W) 12.40 Meteo mit Tagesschau 13.10 Um Himmels Willen. Dicke Brummer 14.05 Potzmusig (W) 14.45 SF bi de Lüt (W) 15.40 Giacobbo / Müller (W) 16.30 Dance Academy. Rettungsmission. Serie 16.55 myZambo 17.30 Guetnachtgschichtli 17.40 Telesguard 18.00 Tagesschau mit Meteo 18.15 Weniger ist mehr 18.40 glanz & gloria 19.00 Schweiz aktuell 19.30 Tagesschau mit Meteo 20.05 Die Millionen-Falle Spielshow 21.05 Puls. U.a.: Frühwarnsystem für das Herz – Implantat warnt vor Infarkt / Hilfe gegen das Bettnässen – Vom Weckapparat bis zur Hormontablette 21.50 10vor10 mit Meteo 22.20 Eco 22.55 Schawinski. Gast: Thomas Borer 23.30 Tagesschau Nacht 23.45 Borgen – Gefährliche Seilschaften. Serie 0.55 Der Baader Meinhof Komplex. Politfilm (CZ/F/D 2008). Mit Martina Gedeck SF 2 6.15 Roboclip 6.30 Drei auf zwei 8.25 Dance Academy – Tanz deinen Traum! 8.45 myStory 9.10 Virus (W) 9.45 Um Himmels Willen. Unterhaltungsserie 10.35 Wege zum Glück. Telenovela 11.20 Alisa – Folge deinem Herzen. Telenovela 12.05 Lüthi und Blanc. Familiensaga 13.10 Emergency Room – Die Notaufnahme 14.05 Gilmore Girls. Dramaserie 14.50 Verrückt nach Dir. Comedyserie 15.20 Virus (W) 15.50 Grey’s Anatomy – Die jungen Ärzte 16.40 Emergency Room – Die Notaufnahme 17.30 Chuck. Comedyserie 18.20 Desperate Housewives. Comedyserie 20.00 Revenge Dramaserie 20.50 Dr. House. Das Leben vor dem Tod. Serie 21.35 Dr. Dani Santino. Zickenkrieg. Dramaserie 22.25 Sportlounge. U.a.: Gennaro Gattuso – ein grosser Fussballer, der sich selbst geblieben ist / Sheffield – warum vor 23 Jahren 96 Fans sterben mussten 23.45 Focus. Die DRS 3-Talksendung. Gast: Claus Hipp (Unternehmer und Künstler) 0.15 Revenge (W) 1.00 Dr. House (W) ziun! La grafica na sto dentant betg mo attrair l’attenziun, ella duess era restar en memoria. È grafica era art? U tge sto capitar per ch’ella vegnia recepida sco art. E co èsi per in artist da lavurar creativamain, per incumbensa? Per exempel per Yvonne Gienal (foto) che ha fatg ils maletgs per in cudesch? Maletgs cuntegna er il cudesch cun ils nanins Zipf, Zapf, Zepf e Zupf. Tge ston els far per ch’il pitschen Zipfelwitz survegnia finalmain posta? Redacziun: Angela Hendry survegn ina nova dimensiun e survegn blera intensitad e tensiun. Per exempel «Lascha mai» cun tuns dal cembalo e dal sintetisader che dattan ina tempra tut atgna a la chanzun. Redacziun: Jachen Prevost 22:03 artg musical (rep.) Dunna e la musica populara a casti (part 2) 21:15 album Da l’emna bibi vaplan – sdruogliar Bibi dat gas! Ed ella è sa svegliada! Suenter «Ingio vasch?» dal 2010 ed «Eu vegn cun tai» dal 2011 segua gia ses proxim album. E quest project è ina sfida. Bianca Mayer vegn accumpagnada da la Filarmonia da chombra dal Grischun. Cur che la Banca chantunala ha dumandà sch’ella avess gust da far chanzuns cun quella furmaziun ha ella reagì spert. En curt temp ha ella cumponì 10 chanzuns novas e quellas èn vegnidas arranschadas da Christian Schlumpf. Tar las registraziuns han lura musicists da la Filarmonia da chombra dal Grischun accumpagnà Bibi Vaplan. Il resultat da questa collavuraziun èn chanzuns cun in quartet d’instruments da corda, clarinetta, percussiun, clavazin e chant. E questas chanzuns novas muntan in grond pass. La musica da Bibi Vaplan ARD 5.30 Morgenmagazin. U.a.: Ein Bestatter kämpft mit dem Tod 9.05 Rote Rosen (W) 9.55 Sturm der Liebe (W) 10.45 Brisant (W) 11.05 ARD-Buffet 13.00 Mittagsmagazin. U.a.: Nahost-Krise: Lässt sich eine weitere Eskalation stoppen? / Leben mit dem Tod: Die einzigartigen Bestattungsriten der indischen Parsen 14.10 Rote Rosen. Telenovela 15.10 Sturm der Liebe. Telenovela 16.10 Verrückt nach Meer 17.15 Brisant. Boulevardmagazin. Nahost-Krise: Lässt sich eine weitere Eskalation stoppen? / Leben mit dem Tod: Die einzigartigen Bestattungsriten der indischen Parsen / Lebensversicherungen: Halten oder verkaufen? 18.00 Verbotene Liebe. Daily Soap 18.50 Grossstadtrevier. Butter bei die Fische. Krimiserie 19.45 Wissen vor acht – Zukunft Menschen als Kraftwerk 19.55 Börse im Ersten 20.15 Die Story im Ersten Sie bringen den Tod – Sterbehelfer in Deutschland 21.00 Hart aber fair. Mut zur Menschlichkeit oder Mord – darf ein Arzt beim Sterben helfen? Gäste: Dr. Uwe-Christian Arnold , Bruder Paulus, Dr. Barbara Schubert u.a. 22.15 Tagesthemen 22.45 Nuhr am Leben 23.30 Reisen ins Jenseits 0.15 Nachtmagazin 3 SAT 9.05 Kulturzeit (W) 9.45 nano (W) 10.15 Riverboat. Gäste: Andreas Gabalier, Bernhard Hoëcker, Geert Müller-Gerbes 12.15 Sonntags 12.45 Schätze der Welt – Erbe der Menschheit 13.00 ZIB 13.15 Leben wie zu Gotthelfs Zeiten 14.50 Reine Katharina 15.35 Jakob, Sepp und Hans im Glück 16.20 Elvira und der Seezigeuner 17.00 Caviezel und seine Cubanita 17.45 Reporter. Reportagereihe 18.10 Die Haischule 18.30 nano 19.00 heute 19.20 Kulturzeit. Magazin 20.00 Tagesschau 20.15 Polizeiruf 110 Die Gurkenkönigin. Krimireihe (D 2012). Mit Sophie Rois, Horst Krause, Susanne Lothar u.a. 21.45 Leben am Fliess 22.00 ZIB 2 22.25 Das Ende einer Nacht. TV-Justizkrimi (D 2012). Mit Barbara Auer, Ina Weisse 23.55 Reporter. Glencores Hinterhof 0.15 10vor10 0.45 Pixelmacher Sut «La dunna e la musica populara» fan ils radios da la SSR SRG: DRS1/Musikwelle, RSR-La Première, RSI-rete due e Radio Rumantsch quatter emissiuns interregiunalas da chant e musica. Ils 15 da settember è la terza stada en la baselgia da Casti/Tiefencastel. Chantà e sunà han: Chor masdo Alvra e Krambambuli (Grischun), Duo Madio (Lausanne), Ensemble Adiastema (Lugano) (foto), Jodelduett Monika Nötzli e Hany Küttel (Pfäffikon/Cuira). L’Artg musical porta la segunda part da quest concert moderà da Maria Victoria Haas. Redacziun: Giusep G. Decurtins ■ televisiun 17:40 telesguarD sin sF 1 l’emissiun d’infurmaziun sin sF 1 cun suttitels tudestgs sin tXt 777 (rep. sin SFinfo tranter las 18:00 e las 22:00) ZDF 5.30 Morgenmagazin 9.05 Volle Kanne – Service täglich U.a.: Top-Thema: Ärger mit Energieberatern / Einfach lecker: Blumenkohl im Parmesan-Nussmantel 10.30 Notruf Hafenkante. Jackpot. Actionserie 11.15 SOKO Wismar. Genug ist genug. Serie 12.00 heute 12.10 drehscheibe Deutschland 13.00 ARD-Mittagsmagazin 14.00 heute – in Deutschland 14.15 Die Küchenschlacht 15.00 heute 15.05 Topfgeldjäger 16.00 heute – in Europa 16.10 Die Rettungsflieger. Alte Kameraden 17.00 heute 17.10 hallo deutschland 17.45 Leute heute Christina Aguilera: Die American Music Awards in Los Angeles / Sylvester Stallone: Premiere des «Rocky»-Musicals in Hamburg / ZZ Top: Die bärtigen Rocker präsentieren ihr neues Album 18.05 SOKO 5113. Todestag. Krimiserie 19.00 heute mit Wetter 19.25 WISO. WISO-Tipp: Krankenzusatzversicherung: Plus zur gesetzlichen Versicherung 20.15 Familie Windscheidt – Der ganz normale Wahnsinn TV-Familienfilm (D 2012). Mit Hendrik Duryn u.a. 21.45 heute-journal 22.15 The Town – Stadt ohne Gnade. Thriller (USA 2010). Mit Ben Affleck u.a. 0.10 heute nacht SWR 11.50 Leopard, Seebär & Co. 12.40 Sturm der Liebe (W) 13.30 Hurra, die Schule brennt! (W). Komödie (D 1969). Mit Peter Alexander u.a. 15.00 Planet Wissen 16.00 SWR Landesschau aktuell 16.05 Kaffee oder Tee 17.00 SWR Landesschau aktuell 17.05 Kaffee oder Tee 18.00 SWR Landesschau aktuell 18.15 Archäologie unter Wasser 18.45 SWR Landesschau BW 19.45 SWR Landesschau aktuell 20.00 Tagesschau 20.15 Liebe am Fjord – Abschied von Hannah TV-Drama (D 2012) Mit Matthias Habich, Rainer Sellien u.a. 21.45 SWR Landesschau aktuell 22.00 Hannes und der Bürgermeister Fahrt ins Blaue / Schöner Krach 22.30 Freunde in der Mäulesmühle. Mit Dietlinde Ellsässer, Jakob Nacken, Heinz Gröning 23.00 2+Leif. Operation Rendite – Wie Patienten zur Ware werden 23.30 Letzte Saison – Wenn es Zeit ist zu sterben 1.00 Berliner Gespräch. Wie wir sterben wollen. Gäste: Daniel Bahr, Petra Anwar u.a. ORF 1 6.00 Morgenprogramm 10.15 My Boys (W) 10.35 George, der aus dem Dschungel kam. Komödie (USA 1997). Mit Brendan Fraser, Leslie Mann, Thomas Haden Church 12.00 Pippi Langstrumpf. Kinderserie 12.25 Rätselburg 12.30 Tolle Tricks 12.35 Das Dschungelbuch. Zeichentrickserie 12.50 Die Rätsel des Pharao 13.15 Freddys Freunde 13.20 Simsalagrimm. Zeichentrickserie 13.45 iCarly. Jugendserie 14.05 Heartland – Paradies für Pferde. Serie 14.50 How I Met Your Mother (W) 15.30 Malcolm mittendrin. Comedyserie 16.20 ZIB Flash 16.25 Scrubs – Die Anfänger. Comedyserie 17.10 Die Simpsons. Zeichentrickserie 17.55 ZIB Flash 18.00 How I Met Your Mother (W) 18.50 The Big Bang Theory. Comedyserie 19.15 Mein cooler Onkel Charlie. Comedyserie 19.45 Chili 20.00 ZIB 20 mit Wetter 20.15 Der Cop und der Snob Das Flauchermädchen. Krimiserie 21.05 Grey’s Anatomy. Das namenlose Mädchen. Spitalserie 21.50 ZIB Flash 21.55 Dr. House. Das Leben vor dem Tod. Serie 22.45 The Big C. Bärendienst. Dramaserie 23.20 Cougar Town. Familienbande. Serie 23.40 Hot in Cleveland. Romeo und Julia. Serie 0.00 ZIB 24 ORF 2 10.15 Alisa – Folge deinem Herzen (W) 11.00 Sturm der Liebe (W) 11.50 Vera exklusiv (W) 12.30 Bewusst gesund (W) 12.55 Seitenblicke (W) 13.00 ZIB 13.15 heute mittag 14.00 Frisch gekocht mit Andi und Alex 14.25 Alisa – Folge deinem Herzen. Telenovela 15.10 Sturm der Liebe. Telenovela 16.00 Die Barbara-Karlich-Show. Talkshow 17.00 ZIB 17.05 heute österreich 17.30 heute leben 18.30 heute konkret 18.51 heute infos und tipps 19.00 Bundesland heute 19.30 ZIB mit Wetter 19.55 Sport 20.05 Seitenblicke 20.15 Die Millionen-Show Quiz 21.10 Thema 22.00 ZIB 2 22.30 Kulturmontag 23.00 Kulturmontag 0.00 Idlewild. Drama (USA 2006). Mit André Benjamin, Paula Patton, Terrence Howard 1.50 Kulturmontag (W) 05:55 06:00 06:06 06:30 06:40 06:50 07:00 07:06 07:30 07:40 07:50 08:00 08:06 08:30 08:40 09:00 09:05 09:15 09.30 09.45 10:00 10:15 10:30 10:55 11:00 11:03 Impuls dal di cun Fadrina Hofmann Novitads Actual la damaun Novitads Revista da medias Meteo Novitads Actual la damaun Novitads Kikeri6 Meteo Novitads Actual la damaun Novitads Il chavazzin dal di Novitads La cuppina Chalender La truvaglia Tge chaussas Novitads Radionovela Famus e glorius Rep. Impuls dal di Novitads Actual da mezdi 12:00 Novitads 12:06 Actual da mezdi e RTR cumpact a mezdi 12:25 Prevista Telesguard 13:00 Las gratulaziuns 14:00 Novitads 14:03 Musica 15:00 Novitads 15:03 Musica 16:00 Novitads 16:03 Semperverds e verd per semper 16:30 Program da kino 16:50 Prevista Telesguard 17:00 Novitads 17:06 Actual la saira 17:50 Meteo 18:00 Novitads 18:06 RTR cumpact - survista dal di 19:00 La stailalva 20:00 Novitads 20:03 Rep. Magazin da cultura 21:00 Novitads 21:15 Album da l’emna 21:45 Rep. Radionovela 22:00 Novitads 22:03 Rep. Artg musical 23:00 Novitads 23:05 Grischun sonor 10 onns suenter las malauras en surselva 2002 La fin d’emna dals 16 e 17 da november 2002 han malauras chaschunà gronds donns en il Grischun. Il pli ferm è la Surselva stada pertutgada. A Schlans ha ina bova spartì il vitg e destruì bajetgs, vias e punts. A Rueun han pliras bovas chaschunà donns enorms ed a Trun è la bova da la Val Quadra vegnida ed è sa fermada gist avant ils quartiers abitads. 10 onns suenter las malauras en surselva è radiotelevisiun svizra rumantscha sa regurdà da questa catastrofa ed ha visità ils lieus ch’èn stads pertutgads. Da vesair e tadlar en noss dossier sin www.rtr.ch. RTL 6.00 Punkt 6 7.30 Teleshopping Schweiz 9.30 Mitten im Leben! 10.30 Mitten im Leben! 11.30 Unsere erste gemeinsame Wohnung 12.00 Punkt 12 14.00 Mitten im Leben! Aufregende Geschichten des deutschen Alltags 15.00 Verdachtsfälle. Doku-Soap 16.00 Familien im Brennpunkt 17.00 Die Schulermittler 17.30 Unter uns. Daily-Soap Mit Joy Lee Joana Abiola-Müller, Anne Apitzsch, Petra Blossey 18.00 Explosiv 18.30 Exclusiv 18.45 RTL aktuell 19.05 Alles, was zählt. Daily-Soap Mit Silvan-Pierre Leirich, Andrè Dietz 19.40 Gute Zeiten, schlechte Zeiten. Daily Soap Mit Merlin Leonhardt, Mustafa Alin 20.15 Wer wird Millionär? Quiz Moderation: Günther Jauch 21.15 Bauer sucht Frau 22.15 Extra – Das RTL Magazin U.a.: Hausbesuch vom Samenspender: Die skurrile Welt professioneller Samenspender und ihrer Kundinnen / Alternative zum eigenen Auto? Die neuen carsharing-Angebote im Test: Was sie kosten und für wen sie sich lohnen 23.30 30 Minuten Deutschland Schwarzer Tag für Schmuggler! Die grösste Razzia der Welt 0.00 RTL Nachtjournal RTL 2 5.00 Immer wieder Jim. Comedyserie 6.00 Infomercial 6.15 Infomercial 7.00 Infomercial 8.00 Die Schnäppchenhäuser 9.00 Frauentausch 10.55 Family Stories 11.50 Family Stories 12.45 Berlin – Tag & Nacht (W) 13.45 Privatdetektive im Einsatz (W) 14.35 Der Trödeltrupp 15.25 Der Trödeltrupp 16.20 Privatdetektive im Einsatz 17.05 Privatdetektive im Einsatz 18.00 X-Diaries. Love, sun & fun Specki, der Rettungsschwimmer / Das Sommerhaus / Der verrückte Opa / Die Horror-Familie 19.00 Berlin – Tag & Nacht 20.00 RTL II News 20.15 Die Geissens – Eine schrecklich glamouröse Familie! Menschen 21.15 Der Trödeltrupp. Das Geld liegt im Keller. Trödeltrupp Spezial (5) 23.10 Die Kochprofis – Einsatz am Herd (W) 0.10 Teenager in Not (W) 1.05 exklusiv – die reportage (W) 1.55 Stargate Atlantis. Science-Fiction-Serie SAT 1 5.30 Sat.1-Frühstücksfernsehen 10.00 Teletip Shop 11.00 Zukunftsblicke 12.00 Zwei bei Kallwass 13.00 Britt. Unglaubliche Heuchler 14.00 Richter Alexander Hold. Hat Laura ihren Freund Nick in ihrer Wut und Verzweiflung fast erschlagen? 15.00 Familien-Fälle 17.00 Pures Leben – Mitten in Deutschland. Mütter ausser Kontrolle – Grenzenlos hungrig 17.30 Schicksale – und plötzlich ist alles anders. Schwanger und sitzengelassen 18.00 Nachbar gegen Nachbar Die Terrorschwestern 18.30 K 11 – Kommissare im Einsatz. Roter Schleier 19.00 Menu Surprise 19.30 K 11 – Kommissare im Einsatz. Auf der Couch 20.00 Nachrichten 20.15 Warum Männer nicht zuhören und Frauen schlecht einparken Komödie (D 2007). Mit Benno Fürmann, Jessica Schwarz, Matthias Matschke 22.15 Planetopia. U.a.: Streit um «Deal-Justiz» – Das Risiko taktischer Geständnisse / Krisenschicksal Zwangsräumung – Wie spanische Familien um ihr Zuhause kämpfen 23.00 Plan G (W) 23.30 24 Stunden. Retten, Rasten, Rollen – Samstags auf der Autobahn 0.30 Forbidden TV TSR 1 11.45 Scènes de ménages. Série comédie 12.10 Plus belle la vie. Série comédie 12.45 Le journal 13.15 Météo 13.20 Ensemble 13.30 Toute une histoire 14.35 Columbo. Téléfilm policier (USA 1989) 16.15 Ma sorcière bien-aimée. Série comédie 16.45 Patrouille des mers. Série dramatique 17.35 Télé la question 18.00 Le court du jour Les métiers de la santé – Assistante en soins communautaires 18.10 Top Models. Série dramatique 18.30 La poule aux œufs d’or 18.50 Météo régionale 18.55 Couleurs locales 19.20 Météo 19.30 Le journal 20.05 Météo 20.15 TTC (Toutes taxes comprises) Nos emplois foutent le camp / Mon entreprise, ma bataille 20.45 La petite chambre. Drame 22.20 C’est la jungle! Une émission de sauvages 23.10 Les experts. Une affaire de haut vol 23.55 Weeds. La guerrière en téflon. Série 0.30 Couleurs locales (W) PRO 7 5.35 Family Guy (W) 5.55 Taxi IV (W). Actionkomödie (F 2007). Mit Samy Naceri, Frédéric Diefenthal 7.40 Teletip Shop 9.55 New Moon – Biss zur Mittagsstunde (W). Fantasyfilm (USA 2009). Mit Kristen Stewart, Christina Jastrzembska 12.15 Malcolm mittendrin. Idas Tanz; Motivator Hal. Comedyserie 13.15 Scrubs – Die Anfänger. Ihre Geschichte; Meine Trauer. Comedyserie 14.15 Two and a Half Men. Hopp, auf den Tisch; Superdad. Comedyserie 15.05 The Big Bang Theory. Noch so ein Weichei; Sex auf der Waschmaschine? 16.00 How I Met Your Mother. Sag einfach nein; Bitte lächeln! Comedyserie 17.00 taff 18.00 Newstime 18.10 Die Simpsons. Down by Lisa; Lebewohl, Mona. Zeichentrickserie 19.05 Galileo 20.00 Energy Stars for Free 20.15 Die Simpsons Skorpione wie wir; Ein Sommernachtstrip; Denn sie wissen nicht, wen sie würgen. Zeichentrickserie 21.45 Switch Reloaded. Mitwirkende: Bernhard Hoëcker, Michael Kessler, Petra Nadolny, Peter Nottmeier, Susanne Pätzold, Michael Müller, Michael Müller 22.15 Switch Reloaded 22.45 Old Ass Bastards 23.20 TV total. Gäste: Farid, Anastacia u.a. 0.15 Switch Reloaded 1.20 Kalkofes Mattscheibe RSI LA 1 10.35 Ghost Whisperer. Serie mystery 11.20 La signora in giallo. Serie gialla 12.05 La vita secondo Jim. Serie commedia 12.30 Telegiornale 12.45 Molla l’osso 13.15 Better with You. Comedyserie 13.35 Psych. Serie gialla 14.20 Glades. Serie gialla 15.00 Law & Order – I due volti della giustizia 16.05 Siska. Serie poliziesca 17.10 Piattoforte. A scuola di cucina con Raffaella Biffi e la cuoca Viviana Lapertosa 18.00 Telegiornale Flash 18.10 Zerovero 19.00 Il quotidiano 19.45 Il rompiscatole 20.00 Telegiornale Notizie 20.35 Meteo. Tutti i colori del tempo 20.40 Attenti a quei due 21.10 Fair Game – Caccia alla spia. Film drammatico (VAE/USA 2010). Con Naomi Watts, Sean Penn, Sonya Davison 23.00 Telegiornale notte 23.15 Meteo. I colori del tempo 23.25 Segni dei tempi. Settimanale protestante 23.45 C.S.I. – Miami. Serie gialla 0.30 Mio fratello è figlio unico. Film drammatico (F/I 2007) LA QUOTIDIANA GLINDESDI, ILS 19 DA NOVEMBER 2012 Las giurias han decidì ■ NOVITADS WWW.RTR.CH Engiadina Bassa: Premi d’innovaziun per Brunner Guitars da Lavin Concurrenza da scriver «Plema d’aur 2012» e concurrenza «Miur romontscha 2012 ■ (cp) La Lia Rumantscha ha envidà per la 17avla giada uffants e giuvenils da l’intschess sursilvan e dal Grischun central da prender part da la concurrenza da scriver «Plema d’aur». La categoria speziala «Miur romontscha» sa drizza a creaturs da paginas web. Ils 18 da november 2012 ha gì lieu la surdada dals premis en l’aula da la scola a Trin. Cun la concurrenza «Plema d’aur» vul la Lia Rumantscha animar uffants e giuvenils da scriver texts en lur lingua. La concurrenza «Miur romontscha» premiescha las pli bellas paginas web rumantschas. Quest onn èn vegnids inoltrads 116 texts da differents geners sco era 10 paginas web. Ina giuria cumpetenta ed independenta per mintga categoria ha giuditgà e rangà las lavurs. En la categoria D (17–25 onns) è entrà mo in text. En quella categoria na datti perquai quest onn nagins victurs. Rangaziun 2012 categoria A (uffants 9–10 onns) 1. Lina Caspescha, Schnaus: «La surpresa» 2. Laura Schütz, Falera: «In viadi grondius» 3. Vanessa Maissen, Surrein: «Mes gattels» categoria B (uffants 11–12 onns) 1. Marc Andriu, Dardin: «Il diari da Lena Caduff» 2. Alissia Marino, Camischolas: «Ils quater predestinai» 3. Giulia Berther, Sedrun: «La veta d’in svegliarin» categoria C (giuvenils 13–16 onns) 1. Laura Foglia, Savognin: «La plema d’ôr» 2. Ramona Giger, Curaglia: «Isolaziun» 3. Sara Baltermia, Salouf: «Danonder vignan igls semis» categoria D (giuvenils 17–25 onns) nagins victurs (mo in text inoltrà) categoria E (paginas web rumantschas) 1. www.forum-helveticum.ch 2. www.giuventetgnacadi.ch 3. www.educa.ch Pld fracziun: Dieta in clausura ad Arosa ■ (cp) Prossem venderdi/sanda, als 23 e 24 november 2012 as radunarà ad Arosa la fracziun PLD.Ils liberals per la prüma jada suot il presidi da Rudolf Kunz grandcusglier a Cuoira. Quista dieta in clausura es üna cuntinuaziun da dietas anteriuras. I saran üna pruna da fatschendas a discuter, tanter otras: Gös olimpics in Grischun 2022, l’iniziativa populara «cumüns ferms – chantun ferm», lura la planisaziun da colliaziuns da traffic nouvas. Implü na- türalmaing il program da la regenza 2013 e’l preventiv 2013. Lura as discuterà amo las propostas parlamentaras, già inoltradas o planisadas. Ün’otra part da la dieta sarà dedichada al star da cumpagnia, i’s visitarà p. ex. il stabilimaint nouv sül Piz dal Weisshorn. La dieta in clausura al Grandhotel Tschuggen ad Arosa cumainza venderdi, als 19 november 2012 a las 10.00 e va fin in sanda, als 20 november a mezdi. Prossem venderdi/sanda as radunarà ad Arosa la fracziun PLD.Ils liberals. MAD ■ FORUM LTT: In bien agid en nossas pitgiras Di per di selamentein nus dallas pitgiras dil turissem, dallas frequenzas che sereduceschan cuntinuadamein. Ei drovi urgentamein novs impuls per rinforzar nossa economia e per garantir vinavon bunas existenzas en nossas regiuns muntagnardas. Sut quei aspect eis ei grev da capir ch’ina sligiaziun cantunala per promover il turissem vegn cumbattida. Suenter ina lavur d’in triep onns ein ins finalmein sin buna via da scaffir novas structuras turisticas che satisfan allas pretensiuns dil futur. Varga 100 uniuns da pintga efficienza vegnan remplazzadas entras organisaziuns turisticas cun forza e cun la pusseivladad d’instradar novas activitads per propagar nies turissem. En quei connex stat quei glimari, numnaus LTT. Cun la nova lescha davart las taxas turisticas havein nus finalmein in instrument per incassar ina mudesta contribuziun da tut quels che profiteschan sin ina moda ni l’autra dil turissem. In grond pogress! En pei che mintga vischnaunca (cun varga 120 leschas differentas) hagi fastedis cun sia taxa da cura dess ei finalmein ina finanziaziun generala e cantunala. Secapescha che quella nova sligiaziun ei buca perfetga, che quella ha maclas. Quei ei denton adina aschia, tier mintga novaziun. Quellas munconzas san ins denton curreger. Soluziuns idealas che 11 cuntentan tuts dat ei mai. Adina e dapertut setracta ei d’anflar in cumpromiss supportabel. Quei ei era il cass tier la LTT. Cun in NA ei il project denton morts e satraus e nus havein nuot auter che scalgias. La sligiaziun proponida tucca tuts tuttina ed egl entir cantun. La vischnaunca da Mustér sa silsuenter p. ex. desister d’incassar cun grondas breigias la taxa da cura speciala, ina lavur che caschuna tons problems e bia malaveglia. El futur savess ins sebasar sin ina sligiaziun cantunala che vala aschibein per Mustér sco per Flem, per Tavau sco per Savognin. Quei spargna bia malengasi e gronda lavur supplementara. Ed ussa, ch’ina buna finanziaziun ei finalmein sin meisa, entscheiva l’uiara. Fundamentalists liberals, cerchels privilegiai dall’aglomeraziun e gruppaziuns ideologicas cumbattan dapi jamnas cun gronda vehemenza ina buna sligiaziun, specialmein per las regiuns da muntogna. Quei ei fetg nuscheivel per igl avegnir da nies turissem, ina petga da nossa existenza. Perquei eis ei da sperar che vischins e vischinas da nossa regiun mondien stediamein all’urna e votien cun perschuasiun in GIE per la LTT, per ina buna promoziun dil turissen e da nossa existenza. Dumeni Columberg, president communal, Mustér Il premi d’innovaziun dal Forum d’economia da la regiun Parc Naziunal va a la fatschenta Brunner Guitars da Lavin, la fatschenta da Lukas ed Eva Brunner. Il premi è dotà cun 1000 francs. Il Forum d’economia da la regiun Parc Naziunal renconuscha il fatg che Brunner Guitars exporta cun success ses products en l’America. Viticulturs èn cuntents malgrà damain racolta Viticulturas e viticulturs grischuns han racoltà quest onn 4% damain che la media dals davos 10 onns. Sco quai ch’il Plantahof da Landquart scriva munta la racolta da vin quest onn radund 22 000 hectoliters. Questa racolta correspunda a prest trais milliuns buttiglias da vin da 7,5 deciliters. Il Pinot noir, la pli impurtanta iva grischuna, ha cuntanschì in cuntegn dal zutger da 98 grads Oechsle. Tenor il Plantahof èn ils viticulturs cuntents cun la racolta ed i saja da quintar cun in bun onn. Verds na vulan nagin sustegn finanzial da la UBS e da la CS La suprastanza da la Partida dals verds svizra ha decis da betg prender encunter donaziuns da partida da las bancas grondas UBS e CS. La donaziun da 12 000 francs da la Raiffeisen perencunter accepta la suprastanza, ha ditg la co-presidenta Adèle orens a l’agentura da novitads sda. La Raiffeisen na saja mai stada involvida en in scandal en connex cun la crisa da finanzas e saja organisada cooperativ. La Partida dals verds ha elavurà in reglament areguard donaziuns da partidas. Tenor quel sto la transparenza esser garantida e l’independenza e la credibladad da la partida na dastga betg vegnir tangada. 5 fin 8 milliuns francs per cumbatter iniziativa da raffaders cun daners L’uniun tetgala Economiesuisse investescha plirs milliuns francs per cumbatter l’iniziativa da raffaders, la «AbzockerInitiative» da omas Minder. Quest cumbat saja impurtant perquai che l’iniziativa pericliteschia la Svizra sco lieu economic e cunquai era plazzas, ha ditg il schef dad Economiesuisse Pascal Gentinetta a l’agentura da novitads sda. Per campagnas pitschnas investescha l’uniun tetgala fin a dus milliuns, per campagnas mesaunas tranter dus e tschintg milliuns e per las campagnas grondas sco cunter l’iniziativa da raffaders dapli che tschintg milliuns. «Agid per geniturs» stritga 12 plazzas Il project grond «club da geniturs» che la Pro Juventute ha lantschà il matg sa sviluppa betg sco giavischà. Perquai ha l’organisaziun d’utilitad publica stuì relaschar 12 cussegliadras cun in pensum da sis plazzas cumplainas, ha ditg la manadra da la communicaziun a la sda e cunquai confermà rapports da las gasettas da la dumengia. Las experientschas dals emprims mais hajan mussà che la dumonda saja pli pitschna che planisà. Ils geniturs fetschian diever da la cussegliaziun mo en cas fitg urgents. 1500 policists memia pauc En la Svizra mancan 1500 policists. Tar questa conclusiun vegn la gruppa da lavur cun il num «Lücke» da la conferenza dals directurs chantunals da polizia e giustia. La raschun na saja betg mo ch’ils svizzers veglian adina dapli segirtad, mabain era la societad da 24 uras. Quella pretendia in servetsch da 24 uras, ha ditg il vicedirectur da la conferenza Beat Villiger al «Sonntagsblick». En las citads regia gronda truscha las fins d’emnas fin la damaun a las 06.00. Villiger pretenda dals parlaments chantunals ch’els concedian ils meds finanzials necessaris per dapli policists. Dunna ha sajettà giu um da 34 onns Ina dunna ha sajettà giu sonda saira in um da 34 onns da la Brasilia, quai en si’abitaziun a Turitg-Affoltern. La delinquenta probabla è vegnida arrestada. Sco quai che la polizia da la citad da Turitg scriva en ina communicaziun saja escalada ina dispita tranter il Brasilian e la Svizra da 31 onns. L’um è mort en l’abitaziun. AHVplus pretenda 10% dapli per rentas Ils delegads da l’Uniun sindicala svizra pretendan che las rentas d’attempads vegnian auzadas per 10%. Il delegads han decidì unanimamain da lantschar l’iniziativa populara «AHVplus». In sguard sin la repartiziun da la renta dad oz mussia che surtut dunnas pudessian profitar da l’iniziativa. Tar in GEA èsi da quintar tenor l’Uniun sindicala svizra cun 3,6 milliardas francs custs tar l’AVS. Iniziativa cunter taxas da radio e televisiun ha fatg naufragi L’organisaziun cun il num Svizra solidarica SOS chala da rimnar suttascripziuns. Suenter 16 mais avevan gnanc 20 000 persunas sustegnì lur mira. Il schef da SOS is Bürge ha confermà in rapport dal magazin digital «Medienwoche». Ins haja valità la situaziun fallà. Populaziun da la classa mesauna n’è betg cuntenta En Svizra ha la classa mesauna a disposiziun tants daners sco anc mai. Tuttina: Ils propi ritgs ed ils pli paupers han pudì augmentar lur entradas anc pli fitg che la classa mesauna. Quai demussa in studi da la fabrica da reflexiun, avenir suisse. Tenor quel èn las pajas da la classa mesauna creschidas ils davos onns per 6% fin 8%. Tar la classa superiura èn quellas dentant creschidas per 15%, tar la classa inferiura per 10%. Latiers stoppia la classa mesauna pajar relativ bler taglia, entant che prestaziuns dal stadi vegnian cunzunt dabun a persunas cun paucas entradas. positiva. Quellas uniuns vulan perquai cumbatter communablamain cunter las iniziativas d’immigraziun da la pps e da l’organisaziun Ecopop. Domaduas iniziativas pericliteschian la via bilaterala senza preschentar alternativas duvraivlas. Persuna gudogna Jackpot da lotto La lottaria svizra ha in nov milliunari u ina nova milliunaria. Sco Swiss Lotto communitgescha ha ina persuna gì endretg tut las sis cifras e gudagnà 5,8 milliuns francs. Il cedel da lotto saja vegnì giugà la fin d’october en il chantun Son Gagl. I sa tracta d’in cedel da lotto che vala per 20 giadas. Per quest onn è quai gia la 16avla persuna che daventa milliunaria tar Swiss Lotto. Gabriel mobilisescha cunter bacas svizras Il parsura dals socialdemocrats tudestgs, Sigmar Gabriel, mobilisescha vinavant cunter las bancas svizras. «Quai che quels fan è ina omissiun fiscala cun tempra da banda. Uschia insatge vegn chastià en Germania cun enfin 10 onns praschun», ha ditg Gabriel al congress dals giuvens socialists a Magdeburg. Venderdi proxim decida il «Bundesrat» tudestg davart la cunvegna da taglia cun la Svizra. Damai che la spd na sustegn betg quella pudess ella far naufragi. Trais aissists svizzers èn envidads als X-Games Ils X-Games han lieu ils 24 fin 27 da schaner ed èn ils gieus da grond prestige. In da quests envidads è il campiun mundial Iouri Podlatchikov. Tschels dus èn ils Grischuns Christian Haller da Zernez e da Sina Candrian da Flem. Podlatchikov e Haller partan ella halfpipe, Sina Candrian ella disciplina Slopestyle. Anc betg decidì han ils organisaturs tgi ch’els envidan per las disciplinas Boardercross e Skicross. Ils X-Games èn da gronda impurtanza en la scena da freestyle ed èn ina spezia da campiunadi mundial inuffizial. Ammann e Grigoli èn optimistics per la stagiun nova Simon Ammann e lura ditg nagin. Quai è la situaziun en Svizra tar il sport da siglir cun skis. Il quatterdubel campiun olimpic è simplamain ina classa per sasez. En la sumbriva da Simon Ammann datti dentant anc in segund: Marco Grigoli da San Murezzan. Cun il sustegn da Simon Ammann emprova Grigoli da s’etablir en la cuppa mundiala. En la nova stagiun datti dentant midadas essenzialas. Per exempel èn dress lartgs scumandads e quai ha sco i para ina gronda influenza sin il siglir cun skis. Ulteriuras novitads Uniuns economicas vulan vinavant libra circulaziun da persunas Uniuns d’economia svizras vulan laschar l’avertura da la fiera da lavur per burgais da la UE. 10 onns suenter ch’ins ha introducì la libra circulaziun da persunas tiran la federaziun dals patruns, l’uniun d’artisanadi e mastergn e l’uniun tetgala per economia Economiesuisse ina bilantscha Mussament tar il diever dal QR Code è da chattar sin www.rtr.ch 12 a FIn z glinDesDi, ils 19 Da noVember 2012 ■ ConVIVenza Mes nov lover tabella cun las declinaziuns e conjugaziuns ed in vocabulari. Da Viola Pfeiffer* V us tuts enconuschais questa situaziun, sch’in u ina collega ha ina nova amia u in nov ami – u anc mender, sch’els han in pop. Questa glieud n’ha nagin auter tema pli che la nova persuna en sia vita. Sch’ins dumonda co ch’i va, vegn tschient per tschient insatge sco: «Sas, ier ha el regalà a mai ina rosa. Simplamain uschia. N’è quai betg herzig?» U cun il pop: «Gea, el ha uss ditg ses emprim pled. ‘Bab’, ha’l ditg. N’è quai betg herzig?» J au hai adina ditg ch’jau na daventia mai uschia. Ma uss hai jau er in nov ami. El è grond, stentus, dovra extrem bler temp e porta il num «test da latin». Jau stun mal. Jau leva questa giada propi scriver ina columna davart insatge auter, ma i na va betg. Jau sun uss era ina da quellas. Sche mes collegas ma dumondan co ch’jau haja, vegn insatge sco: «Dulcis, dulcis, dulce. Quai vul dir ‘süss’. U vuli dir ‘herzig’?» U ch’jau respund: «Gea, uss sun jau arrivada tar ils pleds cun T.» Igl è sgarschaivel. J au na pens betg pli vi dad autras chaussas. Il test da latin è il davos patratg cura ch’jau vom a letg e l’emprim cura ch’jau lev. El è adina qua. Mes chau repeta las furmas da declinaziuns, las conjugaziuns, ils differents temps, las muntadas, gerundivum, gerundium, conjunctiv, particips, ablativus absolutus, bi-bo-bu, ch-a-m-eeeeeel. Jau sun tut balurda. Ma betg balurda sco cura ch’ins ha in nov ami, mabain balurda sco suenter ina detga bavarella. I D iscurrer cun glieud che ha in nov partenari è nunpussaivel. Trasora ston ins tadlar, senza connex cun la discussiun, anecdotas dals charissims. Cun mai èsi il medem. Cura che mia mamma di: «Sch’jau n’avess betg gì da far ier uschè bler avess jau pudì leger a fin mes cudesch.» Lura na respund jau betg: «O, daco avevas lura tant da far?» Mabain: «En il latin avessan nus qua in irrealis en il passà cun in potentialis en la construcziun principala.» E perquai ch’jau na sun betg segira sche quai constat na taidlel jau betg pli sin mia mamma, mabain sun cun il chau insanua en mes fegls da grammatica. tem, il test da latin è mes lover actual. Per cletg van las bleras amicizias en mia vegliadetgna spert a fin. Ed insacura èsi simplamain stà in’episoda en mia vita. En in pèr onns guard jau enavos e di: «O mann, sas anc cura ch’jau aveva il test da latin? Là era jau anc giuvna e tuppa.» Lura vegn jau ad esser veglia e sabia e vegn ad avair emblidà mintga singul pled che tegna uss alerta mai la notg. * Viola Pfeiffer ha 20 onns e studegia germanistica, istorgia e rumantsch a la Universitad da Turitg. Dasperas lavura ella 20 pertschient sco redactura tar la «Südostschweiz». ella viva cun ses geniturs e se fragliuns ad Uznach en il chantun da Son Gagl. Vocabulari stentus sgarschaivel chau muntada balurd bavarella = anstrengend = grauenhaft = Kopf = Bedeutung = hier: besoffen = Mordskater, Sauferei = hier: Schatz = Vergangenheit charischem passà construcziun principala = Hauptsatz constar = zutreffen insanua = irgendwo fegl da grammatica = Grammatikblatt prender suenter = nachholen quità/quitads = Sorge/Sorgen vegnir alert = aufwachen maisa da notg = Nachttisch tup = dumm sabi = weise J au na sun betg la suletta cun il nov ami «test da latin». Mes collegas a l’uni, che han era da prender suenter il latinum, han ils medems quitads: tema da betg vegnir tras, betg pudair durmir perquai ch’il chau repeta trasora il conjunctiv-imperfect e vegnir alerta da mesanotg per ir a guardar suenter ina furma da latin. Auters han sin maisa da notg ina foto dal charissim. Nus avain là ina Die Kolumne «Convivenza» erscheint in der Regel am Montag in der «Südostschweiz» und in der romanischen Tageszeitung «La Quotidiana». Unterstützt wird das Projekt von der romanischen Sprachorganisation Lia Rumantscha. Für Leserinnen und Leser, die nicht Romanisch verstehen, gibt es im Internet eine deutsche Übersetzung, und zwar unter www.suedostschweiz.ch/community/blogs/convivenza. foto th. gstöhl Cuira: Inauguraziun da la nova via da la staziun ■ (rtr) Roland Tremp, il cusseglier da la citad da Cuira, ha pudì avrir la nova via da la staziun a Cuira. L’emprima part da quella via che maina fin a l’Alexander- platz è vegnida renovada dal tuttafatg e sa preschenta uss en nov vestgì e sco lieu da sentupada. La via è vegnida cuvrida cun granit d’Andeer. L’entir project che cumpiglia era lingias sutterranas ha custà radund 2,5 milliuns francs. La fin d’emna è la via vegnida inaugurada cun festas ed eveniments en l’entira citad. ■ GRISChUn Dus blessads tar accident en la chavorgia da Versomi (pocha) La notg da la sonda sin la dumengia è succedì in accident chaschunà sez en la chavorgia da Versomi. Ina passagiera ed in passagier èn vegnids blessads. Curt suenter mesanotg è in automobilist charrà en in caraun curt suenter la punt en la chavorgia da Versomi sur la via or. L’auto è sa glischnà 20 meters da la taissa scarpa giuador, el ha fatg ina chambrocla ed è vegnì frenà d’ina planta. Per pudair trair l’auto sin via han ins stuì serrar quella per duas uras. L’auto è vegnì donnegià totalmain. Tavau: In blessà cun parasgulader (pocha) A Tavau è in parasgulader crudà la sonda sin il terren schelà ed ha rut la batschida. Il parasgulader è partì davent dal Jakobshorn ed ha vulì atterrar en il territori dal Bolgen. Sin in’autezza da 100 meters han cumenzà ils urs dal planader a sventular. La raschun n’è anc betg sclerida. Poschiavo: Igl è tschintg avant las dudesch per l’urs M13 (lq/rtr) La populaziun sto sa preparar sin ulteriurs urs. Il cusseglier guvernativ Mario Cavigelli ha manegià cun quai betg visitas sco quella da M13, mabain d’urs dal Trentino en Italia. En ina intervista cun la «Südostschweiz da la dumengia» ha el ditg che la populaziun dad urs dal Trentino creschia enavant. El ha dentant relativà: urs problematics sco JJ3 ed M13 sajan rars. En ils onns passads sajan otg urs stads en il Grischun e mo quels dus hajan ins stuì taxar per urs problematics. «Dad in’augment da problems cun urs immigrads na san ins pia betg pledar.» Urs en il Puschlav vegn observà La seduta davart l’urs M13 a Poschiavo cun l’inspectur da chatscha federal Reinhard Schnidrig, cun cusseglier guvernativ Mario Cavigelli e cun las autoritads da la Val Poschiavo n’ha sco spetgà betg purtà ina decisiun concreta davart il status da l’urs M13. Quel resta per il mument in urs da problems. L’inspectur da chatscha federal Reinhard Schnidrig ha dentant ditg che il cumportament actual da l’urs M13 na saja betg acceptabel. I na cumportia betg pli bleras acziuns sco quellas da l’emna passada cura che M13 è rut en en ina chasa abitada. Sche M13 daventass in urs da ristg lura datti tenor Schnidrig be ina soluziun: sajettar l’urs. Decisiuns davart il status dad M13 prendan l’inspectur da chatscha federal ensemen cun cusseglier guvernativ Mario Cavigelli. Cura ch’i vegnan tratgas novas decisiuns n’han ni Cavigelli ni Schnidrig vulì dir. Manischunz alcoholisà ■ L’aURa Sur la nebla bel e miaivel Situaziun generala: La bell’aura d’atun cuntinua. Oz: Sur il cunfin da nebla che sa chatta tar 900 fin 1200 meters sur mar fai aura detg sulegliva. Per part hai era nivels che passan. La nebla vegn strusch a sa schliar en 7° 1° il decurs dal di. Prognosa: Il mardi è il Mustér cunfin da nebla tar 900 meters sur mar. Uschiglio fai bell’aura d’atun tar 6 fin 10 grads. La mesemna sa chatta il cunfin da nebla tar 600 meters. En muntogna fai bel ed igl è fitg miaivel, 6 fin 11 grads. La gievgia fai aura variabla ed in zic plievgia n’è betg exclausa, 7 fin 10 grads. Il venderdi fai bel cun tendenza da favugn. 10° 4°4 Landquart 10° 4° Glion 6° –3° 10° 4° Cuira 10° 4° 7° 1° 7° 1° Scuol Tavau Arosa 6° –3° Zernez 7° 1° Tusaun Spligia 9° 2° Mesocco A Cuira ha la polizia traplà la fin d’emna a chaschun da controllas dal traffic in automobilist ch’era alcoholisà. El è vegnì denunzià, ha stuì laschar far ina analisa dal sang ed ha stuì dar giu il permis d’ir cun l’auto. Ultra da quai saja la polizia stada en acziun la fin d’emna pervi da donns materialistics, reclamaziuns pervi da canera e dispitas. OZ Sta. Maria 9° 2° 6° –3° Chur lässt sich neue Software viel kosten San Murezzan 9° 2° Poschiavo SP: Mehr Innovationsfreude für Graubünden BT und SO erhältlich an Ihrem Kiosk L’urs M13 suenter ch’el è vegnì munì cun in emettur per pudair persequitar nua ch’el sa chatta. keystone Animar giuvenils ed uffants cun «Uga-Uga» Las Pendicularas grischunas ed il project da prevenziun Gorilla han lantschà in nov project. Il motto dal project è «Mehr UgaUga in den Bergen» e duai animar sur 50 000 uffants e giuvenils da sa mover dapli. 440 da quels pon giudair gratuitamain dis sin la naiv en il Grischun quest enviern. Moviment a l’aria frestga ed il vitamin D da la glisch dal sulegl manchian l’enviern. Omaduas chaussas sajan dentant impurtantas per sa sentir bain, scrivan ils responsabels. Sin gorilla.ch emprendan ils uffants e giuvenils differentas chaussas davart la sanadad e pon far gieus. Uschia rimnan els puncts. Era per curs da skis, chartas dad ir cun skis u in menu da Gorilla sin pista datti puncts. Cun quests puncts pon ils uffants e giuvenils lura sa participar a differentas concurrenzas. La finamira dal project è da possibilitar mintga onn ad almain 1000 uffants e giuvenils in di sin la pista.
Documenti analoghi
Contonschiu las finamiras - scrinaria daniel maissen
grischuns, quels han dau ensemen la
summa da strusch 2000 francs. Paulin
Cathomas havess bugen ingantau il pult
da siu frar Sep, quei pult era denton gia
vegnius ingantaus il venderdis suentermiezd...
La Quotidiana, 5.9.2016 - Chasa Editura Rumantscha
borau cun Albin duront nov onns. En
quei temps hagi el retschiert 844 mails da
lez, quels contacts a scret cumprovien
ch’il neopensiunau seigi staus ina persu
na diligenta e marcanta el sanitaress...