Tataiso ea Moloho
Transcript
Tataiso ea Moloho
Tataiso ea Moloho Lesotho BjØrg Kristiansen White Liteboho bukeng ena ii lebisoa ho metsoalle ea ka ea setsi sa mesebetsi ea matsoho sa Thabana-li-'Mèlè Lesotho. E phatlalalitsoe bakeng sa morero oa ILO/SIDA, Thabana-Ii--'Mèlè Lesotho International Labour Office Geneva FRIDA Weaving Training Programme Maseru //II///I/I/II//I/I/I/IIi/JII/I//II//IIj 46460 This is an authorized translation of WEAVING GUIDE LESOTHO, the copyright page of which reads as follows; Ens ke phetolelo Sesothong e lumelletsoeng ea TA- TAISO EA MOLOHO LESOTHO, 'me e baleha tjena; Copyright. International Labour Organisation 1980. Publications of the International Labour Office enjoy copyright under Protocol 2 of the Universal Copyright Convention. Nevertheless, short excerpts from them may be reproduced without authorisation, on condition that the source is indicated. For rights of reproduction or translation, application should be made to the Editorial and Translation Branch, International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland. The International Labour Office welcomes such applications. ISBN 92-2-102488-1. First published 1980, The designations employed in ILO publications, which are in conformity with United Nations practice, and the presentation of material therein do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the International Labour Office concerning the legal status of any country or territory or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers. The responsibility for opinions expressed in signed articles, studies and other contributions rest solely with their authors, and publication does not constitute an endorsement by the International Labour Office of the opinions expressed in them. ILO publications can be obtained through major booksellers or ILO local offices in many countries, or direct from ILO Publications, International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland. A catalogue or list of new publications will be sent free of charge from the above address, This Sesotho edition is published by the FRIDA Weaving Training Programme, Lynn Williams, Coordinator, a project of the Fund for Research and Investment for the Development of Africa (FRIDA), funded by the United States Agency for International Development (USAID). It is a cooperative effort of the Weaving Training Programme and the International Labour Organization (ILO). The Weaving Training Programme is grateful to the author, Bjerg Kristiansen White, and ILO for permission to translate and publish WEAVING GUIDE LESOTHO in Sesotho. Translation by Monono Mataba. Editing by Jr. Po- tloane. Additional translations by Maseabata Ntoanyane. Printed by Morija Printing Works, Morija, Lesotho, 1981. Ngoliso ens ea Sesotho e phatlalalitsoc ke Morero oa thupelo ea moloho oa FRIDA, Lynn Williams, mohokahanyi, Morero oa lithuso bakeng sa lipatlisiso le matsete ntetsopeleng ea Africa (FRIDA), e tehetsoe ka lichelete ke mokhatlo oa linaha tse kopaneng tsa America ntetsopeleng ea machaba (USAID). Ke morero o kopanetsoeng ke morero oa Thupelo ea Moloho le Mokhatlo oa Machaba oa Basebetsi (ILO). Morero oa Thupelo ea Moloho, o leboha mongoli, Bjøtg Kristiansen White, le 1LO ka tumello ea hore buka ens e fetoleloe Sesothong. Phetolelo Sesothong ka Monono Mataba. Tlhatlhobo ka Jr. Potloane. Tiatsetso phetolelong Sesothong ka 'Maseabata Ntoanyane. E hatisitsoe ke khatiso ea Morija, Printing Works, Morija Lesotho 1981. Lenaneo .. I .. 2 2 .. . 3 .. . Hialoso ea Masela le ho loha . ............. Mebala.................... Li-"Textile" le ho loha ............ Liponto .. .. Meetlo ea ma-Afrika ea ho loha Lintho tse sebelisoang ho etsa li-"Textile" Bark. Bast Raphia : Hoohia . .. .. . .. . . .. 7 . Ho ohia ka letsoho .. .. Likarolo tsa lebili le ohiang Lebili le ohiang le nang le lesoba la bobbin Lebili le ohiang la baesekele .. Lintho tse sebelisoang ha ho ohloa .. 8 8 Ii 11 11 Mechini ea Thabana-li-'Mèlè .. Ho ohia Ho Iaola ho hiephisa kapa ho tiisa khoele le ho topheha ha eona Tse sebelisoang - Boea ha nku le ba poli Mohair oa Lesotho: Tihaloso ea tlhalohanyo le tse ling . Tlhalohanyo ea boea ba Lesotho . Ho hiantholla .. .. ...... . .. . .. .. .. . Ho hloekisa boea, ho bo hiophela ho ohloa ........ 13 15 15 16 . 16 17 18 .. 18 . 20 . . Hokama 3 4 4 . . 21 . Mokhoa oa ho ohia 22 .. ho hula - ho ohia boea Ho ohia ka boea ba rob Ho ohia boea ka boea bo kamiloeng - Likhoele tse khutoanyane tse ohloang ka ho sotha ..........................23 Ho ohia khoele e phophomang...... .. ...... Khoele e tophi1oeng ho etsa ntho tse kang 'Z' be tse kang 'S' Ho menahanya khoele Boholo - bolelele le botenya ha khoele Lipolokoe tsa khoele Ho hiahioba khoele Ho tipa . .......... ......... ...................... ............ .. Mebala ea tihaho .. Mebala ea maiketsetso Mebala ea maiketsetso bakeig sa likhoele tsa liphoofolo .. .. .. .. .. .. .. .. . 24 24 24 25 26 26 27 28 28 28 Thepa e sebelisoang .. .. .. Lintho tse sebelisoang ho tipa Thabana-li-'Mèlè ..........32 . . ........ ........... .............. 30 Ho kopanya motsoako o sa feteng 1/10 gram.............33 Ho lokisetsa khoele ho hlatsuoa le ho tipuoa Khoele ea boea ba liphoofolo .. Ho inela khoele pele ho hlatsuoa Ho hlatsoa khoele 34 35 35 35 ............ Tsela ea tebetso le mokhoa oa ho tipa ...............36 ........ Liteko tsa ho tipa Ngoliso ea tebeliso ea lintho Ho ohia ka mochjnj .. .. .. . . . 37 38 39 Mochini o nang le lithupa tse emeng le lieta ka holimo o na le mabili a ii- foro moo liropo ii fetang ......................40 Likarolo tsa mochini o nang le lithupa tse emeng le lieta ........40 Tebe1iso ea mochini o nang le moqala o fasitsoeng mahloana o bile o na le mabili a liforo le liropo .................. .. Mochini o nang le mapolanka a ka holimo mochining o kopantsoeng le iitepe tse pakeng tsa lieta ka mahiakoreng a mabeli Thepa ea sebelisoang ho loha Khoele e hiahieloang Khoele e loh.ng Ho hiahiela likhoele ka mokhoa o bonolo .. .. Ho kenya khoele e hiahieloang koseneng .. Flo harela khoele e tlil'o hlahleloa lepolankeng Moo likhoele ii tiolanang Ho fumana bophara ba likhoele Ho fumana bolelele ba khoele e hiahieloang Ho arohanya likhoele pele u hiahiela mochini Ho fetisetsa khoele mochining o nang le mapolanka a ka holimo mochining a kopantsoerxg le litepe tse pakeng tsa lieta ............ 42 43 43 46 46 46 ..........48 ......................49 47 50 ........ .......... Ho hiahiela mochini ....................53 Mapolanka le mahloana Ho kenya likhoele mapolankeng Ho kenya likhoele kameng ............... .. 51 52 52 54 54 55 Ho etsa sethoantho sa moloho ..................55 Ho etsa setoanto .. Moloho o bobebe: moloho o se nang litema Moloho oa limmete .. .. .. Moloho o bonolo ha o kopane le 00 likhoele ii nkoang ka menoana ebe ho 56 57 58 sebelisoa khoele e 'mala osele ...................58 Meloho e tloaelehileng TI: molobo 00 lehlakore le leng le bontang likhoele tse hiahietsoeng .. Meloho e tloaelehileng: moloho 00 ka nako e 'ngoe likhoele tse lohang ii 59 toarang tse hiahietsoeng .....................61 Ho harela bobbin Ho loha ka shatlele ........................62 ....................63 .. Meloho sebakeng sa liphahlo tse etsoang ka mochini o nang le mapolanka .. ,. .. a kenyang mahloana Ho loha limmete .. .. ... .. . 67 . . 68 69 70 Ho loha limmete ke eng ? Mochini o nang le kosene .. Mokhoa oa ho arohanya likhoele tse hiahietsoeng Ho faseletsa boseka mochining oa kosene Mochini o lohang limmete o emeng oa Sweden . . Liketane tsa likhoele tse h1ah1etsoerg . . Ho hiahiela mochini o emeng oa Sweden Ho arohanya Iikhoele tse hiahietsoeng Mochini o sebelisang Iitepe o emeng .. .. Ho etsa mochini o likhoele tse hiahietsoeng ii fasitsoeng 1itepe Likarolo tsa mochini o likhoele tse hiahietsoeng tse fasitsoeng 1itepe Ho hiahiela mochini O likhoele tse hiahieloang ii fasitsoeng lithepe Ho kenya Jikhoele tse hiahietsoeng kameng e meno a ii arolang Ho fetisetsa khoele e hiahietsoeng mochining Ho faseletsa likhoele tse hiahietsoeng thupeng e harelatig khoele Ho fasa 1itepe likhoeleng tse hiahietsoeng Ho poma likhoele tse hiahietsoeng ha ho qetiloe ho loha .. Ho kenya liketane tsa likhoele tse hiahietsoeng tse ncha Ho kenya mahloan'a likhoele, Iikhoeleng tse hiahietsoeng tse otlolohileng Lintho tsa matsoho le tse ling tse sebelisoang ha ho iohuoa limmete Ho kenya khoele e lohang Ho loha sehioho 70 71 71 72 72 73 74 75 76 77 77 78 78 79 79 80 ............. ............... Moemo.......... ........ .. .. . Ho loha ka ho kopanya likarolo tse fapaneng.. Mehiala ea literapisi . .. Ho loha mela e arolang mebala Ho loha lihuku le litema tse chitja .. . . 81 83 83 83 ., . 84 84 . ......* Ho loha mela e otlohileng............* . 64 . 85 86 87 Ho kopanya literapisi le mela e arolang mebala e toanang Mekhoa ea ho loha e sebelisoang ho khabisa Ho rokella liqola tsa likhoele tse lohang Ho metha ho nepahetseng sebakeng sa limmete .. Ho rera litema tsa lirnmete, ntlha ea bohlokoa 89 Boqapi ba limmete: boholo le sebopeho Thero ea limmete Thero ea limmete: Mebala 96 97 .......... ........ Thero ea limmete, boqapi.............. ........ ................ ........ Ho phethela .. 93 93 94 95 98 103 .. Ho phethela limmete Ho fanyeha limmete ka lilupu le litjobo Litjobotsa thapo 90 . ......104 .................... .. 104 104 Liqola tse litjobo Lilupu Mohiala oa ho fanyeha limmete .. Qola e lohiloeng .. .. Ho aena limmete .. Ho phethela masela a koaelang libethe Ho phethela limmete tsa maboteng Ho phethela poncho .. . . .. .. .. .. . . . . . . . Tsamaiso ea mosebetsi .. . . Batho ba teng le ba sieo mosebetsing Fomo moo ho ngoloang tebetso ea motho ka mong Nako le hora eo ho qaloang ka eona .. Ngoliso ea liphahlo tse entsoeng . Tihatihobo ea tebe1iso ea lintho .. Ngoliso ea phahlo ka khoeli le khoeli .. .. Litenyehe10 tsa ho etsa ntho khoeli le khoeli Palo ea lintho tse emetseng thekiso .. Thekiso .. .. 112 112 . . . . . . . . . Maemo a mohair Litae tsa Sesotho .. . .. . . . .. Libuka tse khothaletsoang.. . 113 113 . . Thero ea ho etsa Iiphahlo.. 111 . . . . . . 105 106 106 107 108 108 109 109 . 114 115 116 116 117 118 119 ......121 .. 129 HlalosO ea Masela le ho loha Lesela le entsoeng ka boea kapa khoele le bitsoa "Textile", 1 haeba le lohiloe. Mefuta eohle le lintho tse lohiloeng ii oela tlas'a "textile" ebang ha sebelisoa kapa ii khabisa feela. Empa lesela le entsoeng ka lekoko la sefate ha le oele tlas'a "textile" hobane ke ntho e sa etsoang letho ho tloha sebopehong sa eona sa tihaho. "Textile" e ka lohuoa ka mekhoa e mengata. Moloho o ka ba boreleli joale ka oa lesela la silika kapa oa ba mahoashe joalo ka 'mete. Lintho tse lokelang ho sebelisoa e he hore ho etsoe "textile" e ntle ke: Lintho tse sebelisoang ho loha Thepa e sebelisoang Mekhoa e sebelisoang Setoañto sa ntho e lohuoang. Bohlokoa ba li "textile" boa fapana ho ea ka ho fapana ha meetlo ea ma-Afrika. "Textile" e sebelisitsoe e le lesela le hareloang ho pota 'mele, kapa le etsa marikhoe le liphahlo tse khabisitsoeng ho bonta boemo kapa ho hlompheha ha motho. Masela haesale e le lintho tse rekoang linaheng tseo e leng khale a etsoa. 'Na tse ling a sebelisoa joale ka chelete. Moetlong oa Basotho liaparo li ne ii etsoa ka makoko. Ha se khale haholo ha ho tloheloa makoko a likhomo he hinku ho aparoa likobo ho tia ntlafatsa hikamano he kutloano lipakeng tsa batho Lesotho esita he hinaheng tse ling. Liteboho tse kholo ho batho ba mesebetsi ea matsoho Lesotho ka likeletso he tehetso tsa bona, hape ke leboha Chris White ea entseng litoanto tse sebelisitsoeng mona bukeng. Thabana-hi-' Mèlè Handicrafts CentreMoteanong 1980 P.O. Box 168 Roma 180 LESOTHO Bjorg Kristiansen White. 1 Li-"Textile" le ho loha sehoa ho etsa marikhoe le lipurapera tse khabisitsoeng ho bontha boemo kapa borena. Lesela haesale e le ntho e reki- soang linaheng tseo ho ohla e saleng e "Textile" ka hialoso ke lesela le entsoe- le moetlo; hoo le neng le sebetsa joale ka chelete nga tse ling. ng ka likhoele tse ohli1oeng Lesela la boea bo hateletsoeng ke "textile" esita le le lohiloeng. Mefuta eohle ea lintho tse ohliloeng ke "textiles", ebang le etselitsoe ho sebelisoa kapa ho khabisa feela, Lesela le entsoeng ka lekhapetla kapa lekoko Ia sefate lona hase textile hobane ke ntho ea tihaho. "Textile" e ohliloeng e ka etsoa ka mekhoa e mengata. Ho ohla ho ka ba boreletsana joale ka lesela Ia silika kapa ha ba mahoashe joale ka 'mete. Lintiha tse 'ne tse toanetseng ho atleha le ho nyalana 'moho ho etsa lesela le letle ke: Lihlahisoa tsa tihaho tse etsang "textile" Thepa e sebelisoang Mokhoa o sebelisoang Setoanto sa ntho e etsoang Li-"Textiles" ii na le bohlokoa bo itseng mekhoeng le meetlong naheng tse fapaneng tsa Afrika "Textile" e sebelisitsoe e le lesela le ithatelang ho sireletsa 'mele kapa le Liponto Moetlong oa Basotho liaparo ii ne ii etsoa ka makoko le matlalo. Ke morao tjena likobo tse ohliloeng Ii seng ii aparoa sebakeng sa mese ca khomo le makokoana. Liphetoho li tlisitsoe ke ho ea sebetsa ha Banna ba Basotho mekoting ea khauta moo ba lefuoang ka chelete (Ho tioha ka 1860). Setsi sa mesebetsi ea matsoho ea Thabana-Ii-'Mèlè se etsa li-"textile" tsa boea ba poli tse sebelisoang le tse khabisang. Limmete tse fanyehoang maboteng ii khabisitsoe ka litoanto tse entsoeng kantle ho tsebo ea ho etsa Iitoanto. Masela a koahelang libethe, ii-. poncho, masela a litafole le ona a khabisitsoe haholo. Litjale le likepisi tse korochiloeng 'moho le libakana tse lohiloeng ke liaparo tse ikhethang. i/u Meaparo ea Afrika Bophirima e entsoeng ka masoho 2 'If Meetlo ea ma-Afrika ea ho loha Meetlong ea lichaba tsa ma-Afrika joale ka Ghana, tsebo ea ho ohia e ithutoa ha motho a ntse a sebetsa tlas'a ea tsebang. Bashanyana ba etsa likopo 'me ho etsoa litumellano tsa litefo le setsebi. Morutuoa o qala ka ho ohia masela a "cotton" a sa hiokeng tsebo e ngata a ntano ithuta ka silika e ohiehang ka thata 'moho le iitema tsa eona. Lichabeng tse ling moohli o iketsetsa lintho tsohle, oa ohia ebile oa loha. Libakeng tse ling litokisetso ii etsoa ke mothusi. Ho ithuta hona ho nka bonyane lilemo tse tharo. Ha morutuoa a nkuoa e le seohli se tsebang tebetso, o lula motseng le mochini oa hae 'me o qala tebetso a lefa batho ba mo rekisetsang kapa a ithe- kisetsa. Mookameli oa mokhatlo oa iiohli ke eena ea o laolang. 0 hiokomela hore ho etsoa masela a boemo bo hatloang 'me o talimana le boithoaro ba liohui. Bareki ba isa litlaleho ho eena. Liohli tse ling ii tsamaea motse le motse. Mechini ea bona ea menoa 'me ba ea hohie ka eona. Seohli se lula lelapeng ho fihiela se qeta tebetso e hiokoang ke le- lapa. Tefo e ka ba ea chelete kapa ka mokhoa o mong. Basali le bona ba loha, empa mahae. Ka kakaretso basali ba lohela ho fumana chelete ea ho phetha mabaka a lelapa feela - ha banna bona ba hoeba. Ke ntho e tloaelehileng hore Afrika mona, basali ba ea tipa le ho ohiela chelete. Moloho o mosesanyane oa Afrika Bophirima Lintho tse sebelisoang ho etsa ii "Textile" Lintho tsa matsoho tse entsoeng ka bo tsotehang ba lipoli ke ha bohlokoa- ka boea. Mohiala: chaba tse phelang me- ohia le ho loha ka har'a naha. "textile" Afrika eohle hangata ii etsoa rakeng nako eohle ii sebelisa boea ho ohia le ho loha liaparo le litente. Lesotho ke e 'ngoe ea linaha tse fokolang 1efateng tse nang le boea ba lipoli. Maluti a na le lihiahia le majoang ao lipoli tsa Angora ii a fulang. Ka lebaka la ho bali ho tse sebelisoang bakeng sa ho Linaha tse hiahisang "cotton" ho feta tsohle Afrika ke (Egepeta) le Sudan. Ethiopia koana ke ntho e sa makatseng ho fumana litsi tseo ho ohieloang "cotton" ho tsona. khanya le ho phatsima ha khoele ea boea ha poli, bo nkoa e le bo bong ba likhoele tse theko e holiiio lefateng. Boea bona 3 Kothono Lekhapetla Ia Raphia Ma-Egepeta a ne a tumme ka ho etsa masela a boemo ho phahameng. Tsebo Mebala ena e ile ea nyamela le ba ha Faro. Lintho tse sebelisoang ho etsa li-."textile" Ii sebelisoa ii ntse ii le mebala ea tsona ea tihaho, leha ho le joalo ii tlatsetsoa ka khoele e tipiloeng ka mebala ea maiketsetso. Pele tebetso ea ho iketsetsa me- Bark. Bast Raphia Esale ii sebelisoa ho etsa masela linaheng tse ngata Afrika 'me ha ii e-s'o lahloe. Haesale e le morero oa Thabana-li'Mèlè ho sebelisa lihlahisoa tse fumanehang litikolohong tsa eona. Boea ba Ii- poli bo rekoa ho lihoai tse tikolohong ena, bo ohloe ho etsa likhoele tsa botenya bo fapaneng. LipoJi tsa Angora 4 Linku tsa farelane bala e tsoela pele 'me bahoebi ba etsa hore e tsejoe, mebala eohle e ne e le ea tihaho. Litsebi tse lulang nga e le 'ngoe kapa tse fallang nako le nako ba nkile mebala ea mehia ea khale, ba tseba ho tihotla mebala limeleng, mebung le nthong tse ling. Boputsoa bo loileng bo tsoang seme1erg se bitsoang indigofera le bofubelu bo tsoang ho chochenille-lice, ke eona feela mehiala. Semela sa indigofera Setlama se etsang 'mala ka meutloa Mehieng ena ho sebelisoa mebala ea mai- ketsetso sebakeng sa mebala ea tihaho. Lifeme tse ngata ii etsa mebala e etsoang e mpa e fapana ka mabitso. Moo ho etsoang masela a lohiloeng ka matsoho, ke bohlokoa bore ho sebelisoe feela mebala ea boemo bo holimo. Tefo ea thebetso ea matsoho e holimo. Ho molemo ho lefa basebetsi haholo ho ena Ic ho etsa thenyo ka ho sebelisa mebala ea boemo bo tiase. Bareki ha ba rate ho bona limmete tsa bona tse theko e holimo ii thunyetsa maboteng. Hangata barati ba lintho tsa matsoho ba ilela hore Ii etsoe ka mebala ea tihaho. Leha ho le joalo, röna mona Thabana-li- Mebala ea maiketsetso 'Mèlè re se re hiakisitse bore ho hiobolisa naha limela le makhase a tsona selemo sohie ka lebaka la chelete, e ka ba thenyo e thabehang, 'me ho ka fetola maemo a limela mesikong ea lithaba. Nile le moo, ke mebala e fokolang e sa tsoeng, e sa thunyeng e fumanoang limeleng; mebala e mefubelu le e meputsoa ha e na mehioli Lesotho, 'me e tiameha ho rekoa kantle ho naha. Thabana-li-'Mèlè re sebelisa mebala ea lirashoang ea maiketsetso e khothalelitsoeng ke setsebi. Khoele e hlatsuoa ka sesepa se etselitsoeng ho hlatsoa boea ba liphoofolo, thireletso ea 'moto e ntse e sa sale morao. Ho ohia Ho ohia ka letsoho Likhoele tse ngata tsa tihaho kantle ho silika, ii khuthoanyane haholo bakeng sa ho lohuoa ho etsa masela ii ntse ii le ho ohloa ka mefuta e meng ea mabili a ohiang, a ka bapisoa le lebili lena kaha likarolo tsa lebili le ohiang ii etsa mesebetsi e toanang le ea mabihi a meetso e meng. boemong ba tihaho. Likhoele ii toane1a ho ohel1oa 'moho ho etsa khoele e ka h1ahJeloaig mochining. Hona ke ho ohia. Mokhoa o bonolo oa ho ohia ke ho ohiela khoele seropeng. Basali ba ma-Likuyu, Kenya ha ba etsa limanki ba sebelisa mokhoa ona. Tafole Tafole ke karolo e bohareng e matla, ke benche ea lebili le ohiang. E ka teka1la kapa ea sekamela lebiling. Tafole e tehelitsoe ke maoto a mararo. Lintho tse pehi tse toereng bobbin le tepe ii faselelitsoe tafoleng ii hakisitsoe mapola- nkeng a etsang hore mochini o ohie. Lebili le khannang le matahantsoe Ic ta- fole ii pota lithupa tse emeng, tse peli tse otleletsoeng tafoleng. 'Muru oa thupa o nang le mohele ho ea ka lehojeng ho bobbin le tepe ke oona o tiisang kapa o hiephisang 'me o kopantsoe le mapolanka a etsang hore mochini o sebetse ka har'a tafole. Maoto Mochini o ohiang o na le lepolanka le Sephara le hakisi ka nga e 'ngoe. Lepolanka lena le kentsoe molamung. Likhoele ha thopana ha molamu o bilika joale khoele e hareleha lepolankeng le sephara. Ethio- pia basahi ba bonoa hohie ba 'ohia "cotton" eo ba itemelang eona ka mo- chini ona. Afrika e bochabela "cotton" e ohloa ka mochini ona haholo. Lebili le ohiang le tsoetse pele haholo 'me le sebetsa hantle ho feta 'me le sebelisoa ho ohia boea ba linku le ba Ii- poli Lesotho. Leha ho le joalo, le meputso ea sejoale-joale ii ka kopana 'me eaba tebetso e tsoela pele ka mokhoa o atlehileng. Matlo a tebeletso a Swaziland a sebelisa mabili a ohiang a sebetsang ka motlakase. Tsela ena Lesotho le toanela ho inahanella eona hibakeng tseo ho nang le motlakase. Lebili le ohiang le eme holima maoto a mararo a takalalitseng 'me a kentsoe tafoleng le he leng ka tlas'a mapolanka a mabehi ka tlas'a lebili. Lebili le leholo (Lebihi le khannang) Lebili lena he emisitsoe ka thupa tse peli. Mamao a kopanya bokantle he bohare ba lebili. Ase, e entsoeng ka thepe, e phunyeletsa bohare ba lebili e itetleha ka thupa tse otlolohileng mahiakoreng a mabeli. E phunyeletsa tepe e bohareng ba hebihi e hohim'a lithupa tse pehi. Karoho e kantle ea lebili e na le hintiha tse peli tse thibelang lebanta he khannang ho chophoha ha lebili le pota-pota. Lithutsoana tse tkereng lebili le leliolo Ke lithutsoana tse pehi tse kentsoeng ta- foleng ho tehetsa hebili. Lintlha tsa tepe eo lebihi le potang ho eona hi eme hohim'a hintiha tsa lithutsoana tsena. Likarolo tsa lebili le ohiang Lebanta le khannang Ke hebanta le haretsoeng lebiling habehi Mefuta e mengata ea mabili a ohiang. 'me le feta holim'a lepolanka le lechitja qetellong ea bobbin le lepohanka le le- thepa ho barekisi ba fapaneng ka lilemo. Mona ho hlalosoa lebili le ohiang le sebe- chitja hebihing le lehoho. Ho ka sebelisoa lebanta la "cotton" kapa khoele ea maiketsetso, empa le sarolohang hanyane empa le sa rehie. Le Lesotho mona ho na le mefuta e 'maloa ka ha litsi tsa tebetso ii reka lisang mabanta a mabeli ho khanna. Moetso ona o entsoe Sweden ka 1968 'me o bonta mofuta o tloaelehileng. Ha 8 Le toane1a ho kopanngoa ka lefito, lebanta le khannang he ka khoehhisoa kapa la tiisoa ka 'muru o tafoleng. Uvx 'Muru o tiisang kapa ho /zlephisa Ho bonahala feela mohele o ka lehojeng ho tafole. Karolo e ka hare e kopantsoe le mapolanka a etsang bore mochini o ohie. Ka ho sotha 'muru sebaka se lipa- keng tsa mapolanka ana se ka eketsoa kapa sa fokotsoa. Ha mohele o sotheloa ka lehojeng sebaka Ic ho tiea ha lebanta ha eketseha. Ha u sothela ka leqeleng, sebaka sea fokotseha le lebanta lea hiepha. Ha seeta se thetsa fate ke ho bolela hore thapo e telele. Thupa e kopantseng lebili le seeta Ke lepolanka le tiameletsoeng seeteng ka khoele. Lefito le hlephisoe hore seeta Ic lepolanka ii tsamaee ka bolokohohi ii sa thulane. Lepohanka le kopantsoe le mohele o tepeng e tsoang lebiling le khannang. Sepekere se kopantseng thutsoana le Lepolanka le kapele moo ho fasitsoeng seeta Ho na le mamao a tepe ka mahiakoreng. Mamaong ana ho kentsoe lieta. Lieta tsena Ii kopane Ic lepolanka. lebili Moo mohele o kopanang le thutsoana e o kopanyang le lebili hore le pote hantle. Mapolanka a etsang /zore mochini ohie Seeta se faselelitsoeng lepolankeng Seeta se faselelitsoeng lepolankeng le okametseng fate, Seohli ha se ohia se tsamaisa seeta ho ea holimo le tiase ka ho sebelisa leoto. Hona ho tsamaisa hebill le ohiang. Khoele e kopanyang seeta le lebili Seeta se ka faseletsoa lepolankeng le se kopanyang le lebili ka thapo kapa lerapo. Lepolanka le thehelitseng likarolo tse ohiang, ke karolo e ka tiase e thehehitseng mapolanka le bobbin, le kokoteletsoeng tafoleng. Litehetso tsa bobbin Li kentsoe lintiheng tsa thupa e parolang mapohanka a etsang hore mochini o ohie. Litehetso tsa bobbin ii shebane le mochini, e ka morao ho e ka mora' bobbin. 9 Litehetso tsena ii teka1etse 'me "U" Lesoba la khoele e qheiloeng: (Lei- e lihakisi e khohlëla hantle hore e tsebe ho bilika lipakeng. Litehetso tsena ii na hloana) le tepe e thibelang khohlano. Sete- bobbin. Mathoko a teng a toane1a ho hetso se ka morao ha se tsamaee, ntlha ea 'muru oa bobbin o ka har'a letlalo kapa patsi. Se kapele sea tsamaea, se kopantsoe le moqala ka ho kurufelloa ka har'a lesoba. "U" ea patsi e nang le lihakisi. E ka kenngoa kapa ea ntoa ka ho kurufulla setehetso sa bobbin se ka pele ho sotheloa ho seohli. N. Moo bobbin e lutseng (lebiling) Lebiling e ka ba tsa lithupa kapa matialo. Li tehe1itse "Spintlele". 0. Lepolanka le nang le lihakisi Ke karolo e ka reng "U" ea karolo e potolohang, 'me e na le mapheo a mabeli a kopaneng le tepe ea bobbin ho etella khoele pele ha ho ohloa. Lihakisi Li etella khoele pele hore bobbin e harele khoele e ohliloeng ka ho lekana. Seohli se toane1a ho phahamisa khoele hakising e 'ngoe ho ea ho e 'ngoe ho tioha ho bobbin joalo-joalo ha ho ohloa. Tsepe ea bobbin Bobbin e bilika moqaleng o bohareng ba "U". Karolo ea bobbin e sephara e shebileng seohli, e na le lesoba 'me e kene ho "U". Ha ho ohloa, khoele e kena lesobeng e tsoe leihloaneng pele e ka hareloa bobbining e tataisoa ke lihakisi. Tepe ea bobbin e na le khoele ea 'muru ho elella ka ntlheng e motsu moo e fasitsoeng. Ntlha ena e kene thupeng ea "U" e ka morao. Ke lesoba ka ntlheng e 'ngoe ca tepe ea ba boreleli ho seng joalo khoele e ohli- loeng e ka 'na ea khaoha pele e fihia bobbiniñg. 'Muru o kopanyang mapolanka le tkpe ea bobbin Ke ntho e ho e lella ntlheng e motsu ea bobbin. Lepolanka le sephara le lebiling le leholo le kurufelletsoe tepeng ea bobbin e sa tsamaeng ha ho ohloa. Mabili a hforo a nang le likhoele Lepolanka le lechitja le lebiling le leholo le na le tepe tse peli tse nang le liforo tse tiisang kapa ho khoehlisa le ho khanna ho ea ka boholo ba 1itepe tsena. Lebanta le khannang le tioha lebiling ho ea lepolankeng le leholo. Tepe e kholo e tiisa lebanta, e nyenyane ea le hiephisa. Bobbin Ke karolo ea lebili le ohiang e ka thoko. E ka tlosoa. E kenngoa ho "U" ka ho kenya tepe ea bobbin bohareng ba peipi bo lipakeng tsa mapheo a "U". E na le sepharana seo karolo e 'ngoe ea sona e leng chitja qetellong ea bobbin e nang le foro. Ha lebili le ohiang Ic sebetsa, bobbin e pota tepe. Tloaelo ke hore Iibobbin ii tia le mochini e le likarolo tse tsamaeang le oona. Lebili le liforo le nang le khoe/e la bobbin Lebili le lechitja le nang le foro le khannoa ke lebanta le tsoang lebiling le khannang. Khoele e hareloang pele mochining Ho eletsoa hore u fase khoele e bolelele Lesoba le ka pele moo khoele e kenang ba 1 meter bobbiriing pele u qala ho ohia. Khoele ena e hareleha habonolo Ke lesoba le tepeng ea bobbin. Boholo ba lona bo bonta botenya ba khoele e ka bobbining 'me khoele e ohloang e ithopha habonolo ho eona ha o qala ho ohia. ohloang. Lebili le bolokang lipekere Boholo ba tepe ea bobbin bo ka eketsoa ka lebili lena ka ntlheng ea lesoba pa- keng tsa thupa ea "U" le leihlo. Ho thusa ho emisa tepe ea bobbin le "U" lipakeng tsa moo bobbin e lutseng ho e thibela ho pshemoha. 10 Lebili le ohiang 'moho le lebili le kapele. Mohiala: Lower-Holland. Lebili le ohiang le nang le lesoba Ia bobbin Mohiala oa lebili Ic tsoetseng pele le nang le lebanta le le leng le khannang. Lebanta le khannang le tsamaea holim'a lebili le fihie le kene sekhetheng se bobbining. Ha mochini o sebetsa, bobbin e bilikisoa ke lebanta lena (Ha ho na lepolanka le lechitja le sephara). Lebili lena le entsoe ka mokhoa o bonob ho feta la pele, ka lebaka lena ha le tsebe ho etsa lintho tse ngata. Leha ho le joalo ka lebaka Ia bothata ba lona le iibobbin tsa lona tse kholo ii bile ii sebelisoa habonolo, liohli tsa Thabana-li'Mèlè ii rata mofuta ona ho feta e meng. Lebili le ohiang la baesekele Mofuta ona oa lebili o entsoe Lesotho. Le etsoa mona be bile le rekisetsoa makholo-kholo a liohli tse sebeletsang hae Lesotho lohie. Molemo ke hobane be bobebe. E ka ba Loti (MI) ha mochini o tsoang mose e be Maloti a lekhobo (M100). Le sebetsa joalo ka lebili le tsamaisoang ka mabanta a mabeli 'me le ipakahalitse e le lebili be lekaneng matsoho be lokile bakeng sa batho ba sebeletsang mesebe- tsing ea matsoho koano. (Ntlafatso ea lona e ntse e nahanoa). Lintho tse sebelisoang ha ho ohloa Kama tsa matsolw. Likama tsa matsoho tse peli tse bobebe tsa patsi tse nang le lesela le nang le lihakisi. Lesela le letle ho feta ke Ia letlalo. Kama e c/zitja. Likama tse peli tse chitja tse koahetsoeng ka lesela. Ha mohele o sothoa., kama ea sebetsa. E loketse boea ba nku ho feta ba poli. 11 Seharela likeili. Khoele e etsoa lipolokoe Hakisi ea khoele. Hakisi e kenyang ii- ha e tsoa libobbining. Moetso ona o re 'katla' ha khoele e se e harelehile ma-. khoele sefeng. khetlo a itseng ho thusa hore lipolokoe ii be le likarolo tse lekaneng. Oh. Kotikoti ea oh e loetsang lebili. Limmanki. Limmanki tse bolokang kboele mafureng he lintho tse karnang. Khoele. Polokoe ea khoele e sebelisoang ha lebanta le khannang le khaohile. Seharela sekeili. Ntho e harelang khoele Bench Carder. Benche kapa setulo e nang le karolo e phahameng e ka pele e koa- hetsoeng ka lesela le kamang. Kama e kaholimo ke ea letsoho 'me e nkoa ke e ka tiase habeli ka boholo. Karna tsa boea. Likama tse peli tsa tepe tse nang le mefeng ea lepolanka tse kamang le ho hloekisa boea. Bobbin kapa plyer Rack. Karolo eo ho hareloang libobbin tse peli kapa ho feta ho etsa khoele e menahaneng. Thupa e harelang boea, iViolamu kapa lepolanka le bolokang boea bo hloekileng. 0 palamisitsoe lebiling le leholo. 11 12 Mechini ea Thabana-li-'Mèle Ho hiantholla le ho kama ho sebelisoa kama ena ho sa le tekong. Basebetsi ba ile ha se leka 'me ba thabile ke ntho ena e ncha. Ba se reile 'MOKHOUFELE' ka lebaka la molumo o etsoang ke boea ha Re ka bolela tsoelopele e tlisitsoeng ke thebeliso ea thepa e entsoeng ka ho toa- ntisa ea Scandinavia lefapheng la ii- phahlo Thabana-Ii-'Mèlè haesale re fihia ka Mphalane 1977. bo kangoa. Kama ena e ile ea kalingoa CARE, Maseru. Kamora' ho e leka letsatsi kapa a mabeli ba ile ba fumana bore thebetso ea ho hiantholla e potlakisitsoe ka 40% A. Kama e nang le setulo Kama e nang le setuloana moo u lulang ha u kama boea. Kaha boea ba linku tsa 'me ntho ea mofuta ona e thoanela ho Norway (Spelsan) bo toana le ba lipoli tsa Lesotho ka bolelele, ke ka hona re sebelisang kama ena mona Lesotho. Norway kama ena e kama boea bo thata bo qalang, ke ka hona e nang le lesela le inahaneloa. Liteko Ii ntse ii tsoela pele. IItI $III(( 'I it ill I, I ill (tI I hiephileng le kamehang. Sepheo sa kama U 4111111111 t (zf1Ii,tii f:-. Il('frt,iIi,,li I (*fIt V4 14 (14144 IIIISI 1114 II4I. ke ho hiantholla boea. Haeba ho kama lekhetlo Ia bobeli ho ntse ho etsetsoa kameng ena, lesela le toanela ho ba le kopaneng. Ho kama boea bo thata ho thoana le ho hiantholla ka letsoho mona Lesotho. Kama ena e qalile ho sebelisoa Thabana-li-'Mèlè ka sepheo sa ho foko- letsa batho ba hiothang ka matsoho mosebetsi. Motho ea sebetsang o lula setulong ebe a sebelisa kama e kaholimo e nang le mohele, ka ho e toara e be o otlolla liphaka joale a e hulanye holim'a kama ea bobeli. Boea ho aba holim'a kama ea bobeli. (Litila ii tlosoa ka letsoho pele). Boea bo lokela ho aba kameng lehiakore le kutiboeng le le hole le motho ea sebetsang. Boemo ba boea, bolelele ba bona, bo- bboeki le tebetso ea mosebetsi Ii tia bontha hore na ho ka kangoa boea bo joang. WbT P - ri1 13 B. Ho etsa kama e nang le setulo Thabanali-'Mêlè Kama ena e na le likarolo tse peli tse entsoeng ka lepolanka le bophara ha 3 05mm. Likarolo tsohle ii khaotsoe ka ho tekalla kapa ho nyolosa. Hona ho thusitse hore ho se be le tenyo ea patsi. Karolo e kholo ho feta tse ling ke setulo (C) se ileng sa khaoloa lepolankeng eaba se khaoloa ho etsa setulo se lekaneng. Mahiakore a lebokose le kamang (B) a shebileng ho motho ea kamang, a entsoe ka ho khaola lepolanka 152 cm hare eaba Mefuta e meraro e se e ile ea etsoa e le liteko Thabana-li-'Mèlè 'me ea sebetsa e le eona ea pele. Setulo se le seng se ne se etsoa ka letsatsi ka thuso ea ntate ea thusang moo. Litenyehelo tsa ho ii etsa e ne e be M22 se le seng ho balelloa le lesela le kamang (4 meters) feela ho sa babe moputso oa ho se etsa. Ho tia etsoa likama tse ling hape tsa mofuta ona 'me Lesotho National Development Corporation (LNDC) le Senqu Construction ii itse ii ka ii etsa tse peli ka M33 feela ho se masela a kamang. le aroloa likoto tse 'ne tsa 305 mm se le seng, eaba ii kurufelloa 'moho. Kaholimo ho ile ha khaoloa lepolanka la 305 mm x 305 mm eaba le kurufelloa moo se lokelang lesela le kama la khorametsoa Ia ha la kokoteloa kaholimo. Maoto (D) a entsoe ka ho khaola lepolanka ka bolelele bo 230 mm eaba ho siuoa le bosesanyane ba 75 mm, le tia sebelisoa e le litehetso ka mathoko. (E) Maoto a kopantsoe ka tlas'a setulo ho se tehetsa. Bothata ke ho tsitsinyeha ka ha motho o L leba pele le morao holim'a setulo. Ho kopanya maoto le ho faseletsa lithehetso ho fokotsa bothata bona. Kama e kaholimo e leng eona e toa- roang, e entsoe ka likarolo tse peli, karob e bataletseng e leng kaholim'a lebokose, 130x505mm. Karolong ena ho kentsoe, ha khorametsoa ha ba ha kurufelloa mohele. 0 etselitsoe batho ba leqele kapa ba sebelisang lehoja. Lesela le kamang le kh oramelitsoe la ba la kokoteloa lepolank eng kaholimo. 14 D Ho ohia Khoele e kena le 1esoberg e be e il'o tsoa le leihloaneng la khoele e seng e Karolo ea tepe e karig "U" e bilika ohliloe. Ha bobbin e bilika e hula khoele Ha tepe ea "U" e ntse e pota khoele e khoele e ohliloetg. Lepolanka. le nang le lihakisi le thusa ho fetisetsa khoele bobbining. Ka ho 'na e nta khoele lihakising ka bonngoe, khoele e hareleha ka ho lekana bobbining. hobane lebanta le tiohang lebiling le leholo le khanna mabili a nang le meno a kurufelletsoeng tepeng ea "U". kenang ka lesobeng Ia karolo ea tepe ea "U" e ntse e topheha. butle-butle ho fihiela bobbin e tietse Ho laola ho hiephisa kapa ho tiisa khoele le ho topheha ha eona Lebelo la lebili le leholo le ka laoloa ka lebanteng le khannang. Lebanta le ka tiisoa kapa la hlephisoa ka ho sotha 'muru oa teng. Bobbin E kentsoe karolong ea tepe bohareng ba lepolanka le nang le lihakisi 'me e na le mabili a meno qetellong pela mabili a mang a meno a ohiang. Ha lebili le leholo le bilika lebanta le khanna mabili ana a meno ka nako e le 'ngoe. Empa ka hobane mabili a meno a bobbin a minyenyane ho feta a ohiang, bobbin e bilika kapele ho feta mabili a karolo ea tepe le ea lepolanka le nang le lihakisi. Ho hiephisa: Sotha mohele mapolankeng a etsang hore mochini o ohie a lebe n'a lebiling le leholo, 'me lebanta le hiephe. Mabili a meno a tia bilika butle ha ho hlephisitsoe lebanta 'me le ho thopha ha ho na ho tiea. Ho tiisa: Sotha mohele hore mapolanka a etsang hore mochini o ohie a tsamaele hosele le lebili le leholo, 'me lebanta le tiee. Mabili a mono a tia bilika kapele ha ho tiisitsoe, ho topheha le hona ho tiea. 15 Tse sebelisoang - Boea ha nku le ba poll Boea ba nku le ba poli bo fumanoa ka Boea ba lipoli Lesotho bo ka aroloa ka mahiofo a 17 a fapaneng, ho tioha ka boea ba poli tse qalang ho kutoa ho isa ho bo sentsoeng ke moroto kapa bo mefuta le maemo a mangata. kutiloeng poling tse shoeleng. Mefuta e fapaneng ea linku e etsa boea bo fapaneng. Tsela eo liphoofolo ii phe- Ha ho ohloa khoele ea boea ba poli lintho tse molemo boeeng ii se senngoe - ii hlakisoe khoeleng. Ere ka ha boea lang ka eona e fetola boemo ba boea. Moo makhulo a seng matle boea ba teng e ba ba boemo bo tiase. Ha ho khethoa boea sebakeng sa ho ohia seohli se toanela ho hiokomela maemo a mefuta le ba poli e le sesebelisoa se theko e holimo haholo, Seohli se thoanela ho hiokomela bore khoele e ohloang e pakahatse theko co e holimo. maemo a boea. o thoanela ho khetha boea ka hore na ohla khoele e tlil'o etsa ntho ea mofuta ofe (Boea bo bonolo bo ka ohia khoele e tesanyane, bo mahiothe bo ka ohia khoele e tenya e boima). Boea ba nku bo fapana le ba poli ka tsela tse ngata, empa e 'ngoe ea litlhalohanyo tse kholo ke hore khoele ea boea ba nku e na le ntho e kang khetla. E ka bonoa feela ka mochini a etsang hore tse nycn.yane ii shebahale ii le kholo. Hona ho etsa hore boea ba nku bo ohiehe habonolo. Khoele ea boea ba poli e na le bokaholimo bo fapaneng ke ka lebaka lena bo thellang 'me bo ohiehang ka thata. Linku tsa merin.o ii tloaelehjle Lesotho. Boea ba merino bo bokhuthoanyane hape bo harahane. Ka lebaka la ho harahana hona bo ohla likhoele tse bonolo te tesanyane tse hiephileng. Lijesi tse turu tse entsoeng ka mochini hangata ii entsoe ka boea ba merino. Boea ba Karakul hangata bo bitsoa boea ba limmete. Likhoele tsa boea ba teng li telele Ii otlolohile 'me Ii mahoashe. Karakul ea boemo bo holirno e na le phatsimo leha e sa benye joalo ka boea ba lipoli. Bolelele, bothata le ho phatsima ha khoele ea boea ba karakul li etsa hore bo sebelisoe ho etsa lintho tse sa feleng ka pele joale ka litapeiti le limmete. Linku tsa karakul Ii ngata B otswana. Boea ba lipoli bo hlahisoa ka bongata Lesotho. Boea ba poli ea Angora bo khetholleha habonolo ho boea ba linku ka lebaka la ho phatsima le ho khanya ha bona. Mohair oa boemo bo holimo a toana le moriri o motle, likhoele tsa teng ii ka ba bolelele ba 20cm ha phophoma. Mohair o bonolo ba silika ha o toaroa. 16 Mokuto on boea ba lipoli ka 'Mesa Mohair oa Lesotho: Tihaloso ea tihalohanyo le tse ling BKL: Boea bo botle ba boemo feela bo e-na le methoaela ea boea ba ntja kapa bo shoeleng bo ka ba bolelele ba 15cm (6 inch.) kapa ho feta. BKS: Boea bo botle ba lipotsanyane leha empa bo na le motsoakonyana oa boea ba ntja kapa bo shoeleng, 'me bo le ka tiase ho 6 inch. ka bolelele. BMF 1: Boea bo botle bo mpang bo na le methoaela ea boea ba ntja kapa bo shoeleng. Ha bo mahoashe kapa thata. Bo ka ba bolelele ba 8 inch. (20cm). BMF 2: Mohair oa boemo bo botle bo mpang bo na le motsoakonyana oa boea ba ntja kapa bo shoeleng. Ha bo mahoashe kapa thata 'me bo lipakeng tsa 6 le 8 inch. (15 ho isa ho 20cm). BMF 3: Mohair oa boemo bo amohelehang bo mpang ho tsoaka-tsoakane le ba Hlalohanyo ea boea ba Lesotho ebile ha bo thata 'me bo katlase ho hiofo a boemo ha bona, likhoele ha ii ntja le bo shoeleng. Ha bo mahoashe Leha boea bo ka rekoa bo se bo le ma- 6 inch. (15cm). ke ii toane kaofela. Mohiala, BML. BML: Ha bo oele tlas'a BMF 1. BMF 2. kapa BMF 3. ka lebaka la ho ba mahoashenyana le bongata ba boea ba ntja kapa bo shoeleng. Ha bo botle hakaalo le boemo ba teng hase bo holimo hakaalo. Bo akaretsa boea ho likhokolo 'me ho bolelele ba 15 cm. BMS: E ntse e le mohair. 0 toana Ic BML bo mpa bo le katlase ho 15cm ka bolelele BSL: Mohair o mahoashe, bo akaretsa ba "britches" ba molala le ba liphooko bo na le rnethoaela ea boea ba ntja, kapa ho shoeleng 'me bo bolelele ba 8 inch. (20cm) kapa ho feta. BSS: Mohair o ntseng o thoana le BSL bo mpa bo fapana ka bolelele. Bono bo katlase ho 8 inch. BCM: Mohair o nang le boea ba ntja le bo shoeleng bo bongata. Ke boea ha boemo bo tiase bo bonolo empa bo tetearie. Bo tsejoa e le boca ba lebasetere, ha ho balelloe boea bo tsoakileng. BGREY: Boea bo bothokoa bo loileng, bosootho kapa boto bo bothökoa ekasita le boea bohle bo tabileng. BSTD: Boea bo qaphalelitsoeng ke lero la litlamatlama le morokolo "LOX". BSDY: Boea bo hometsoeng. BLOX: Boea bo silafalitsoeng ke moroto Ic morokolo. BSKIN: Boea bo hiothiloeng kapa bo kutiloeng lipoling tse hiabiloeng kapa makokong a lipoli tse hiabiloeng. Setsi sa tebetso se lokela ho hlalohanya boea bo fitisetsoang ho liohli. Ha boea bo khethoa ho etsoe tjena: Haeba hoea bo toanetse ho ba bosoeu nta bohie ho tabileng, joalo ka bo botho, bo boputsoa le bo bosoothonyana ho bosehia. Boea bo nang le mebala ea tihaho bo ka ohloa ho etsa khoele ea mofuta ofe kapa ofe. Khetha boea bo silafetseng, bo bo- khutoanyane haholo, kapa bo hometsoeng. Boea ho boemo bo tiase ho ka ohloa khoele e tenya e tia tiptjoa boto. Arola boea bo setseng ka liqubu ho ea ka bonolo le bolelele ba bona. Thabana Ii-'Mèlè ho ohloa boea ba mefuta e meraro, bo botenya bakeng sa limmete tsa maboteng, bo lipakeng bakeng sa masela, bo bosesanyane bakeng sa ho korocha. Mona boea ho khethoa tjena: K/zoele e tenya: Khoele tse telele tse mahoashe Khoele e lipakeng: Likhoele tsohle tsa bolelele le ho otloloha ho lipakeng esita le tse khutoanyane empa ii otlolohile. Khoele e Uesanyane: Khoele tse telele tse otlolohileng tse bonolo. Boea bo kutiloeng ka nako e le 'ngoe bo se hlatsuoe pele lintho tsohle tse ling ii qetoa. Boea bo etsang likhoele ho na le mafura a tihaho a tia tiotsa menoana ea seohli 'me a thuse hore likhoele ii relle haholo ha ho ohloa. Boloka boea ka moo ho nang le moea joale ka 'methe o lohiloeng ka mokhoa o hiephileng kapa ka baseketeng. U se ke oa topella boea ka mekotleng ea polastiki moo moea o sa keneng. BDEAD: Boea bo hiothiloeng kapa ba kutoa lipoling tse shoeleng kapa makokong a tse shoeleng ii sa kule. BRANDS: Boea bo silafalitsoeng ke pente kapa ntho tse toaeang lipoli. Hiokomela: ('B' e eme sebakeng sa boea ba lipoli tsa Lesotho). 17 Ho hiantholla Pheta hape u sebelisa kama e ka lehojeng. Sepheo sa ho hiantholla boea ke ho tiosa litila boeeng le ho bo hiephisa hore bo phophome. Shebisa metso ka seohling u hule joale ka pele. Mokhoa ona oa ho hiantholla o loketse ha ho lokisetsoa ho ohia boea bo harehileng. Boea bo ka 'na ba manama ha bo ntse bo hlantholloa joale ka ha ho hlalositsoe ka holimo. Boea bo ka thibeloa ho khomarela matso- hong a seohli haeba ho ka sebeletsoa holim'a metsi a belang. Ho kama Lebaka la ho kama ke ho kopanya boea hantle. Boea ba poli le ba nku bo kutiloeng hong ha bo atise ho otloloha le ho ba bolelele. Boea ba ntja kapa bo shoeMokhoa o tloaelehileng oa ho hiantholla ke ho nka khokoloana ea boea u ntse u hula likhoele ka bonngoe ho fihiela e se e le boea bo phophomang. Lehiabathe le lipeo ii tia oa ha ho ntse ho hlantholloa. leng le bo harehileng bo ka 'na ba fumanoa mona le mane boeeng. Haeba boea bo sa tsoakana hantle khoele e ka 'na ea tsamaea e sa tiee libakeng tse ling. Hape e ka 'na ea se ke ea tipeha ka ho lekana. Tebetso e khahlehang e ka etsoa haeba boea bo ohloa habeli. Le- khetlo la pele ho tsoakoa boea ho ho otlolla, Ia bobeli bo tsoakoa ho tsoaka ho otlolohileng le ho lokisa rob (rolag). Mokhoa oa ho lula ha ho sebetsoa Lula setulong se nang le moo ho itet1e- hoang 'me u etse bonnete ba hore ho na le sebaka se lekaneng ho sebelisa matsoho ka bolokolohi. Tehetsa likama ka mangole ha u sebetsa. Ho kama boea ho bo otlolla Beha kama e katlase holim'a lengole u sa shebisa mohele ka ho uena 'me u ale boea ho hiantholotsoeng ka ho lekana holim'a kama. Metso ea boea e shebane le mohele oa kama. Boea bo bolelele bo ka hlantholloa ka likama tsa matsoho. Likama tsena ii behoa tafoleng kapele ho seohli. Toara khokoloana ea boea, e behe ho- lima kama e ka leqeleng motso oa khokoloana o sa sheba seohling. Hula boea hantle ho tsoa lipakeng tsa meno a kama. Litila le boea bo bokhutoanyane ii tia salla kameng,. 18 ;J - - -;6." ':'- - --"I tiase sebaka se ka bang halefo Iipakeng Tsoela pele ho kama 'me u behe boea bo kamiloeng ka ho bo palamisana ho 'me u hulele kama e katlase ho uena. fihiela bo ka etsoa rob e tenya. Hula ho fihiela u tsoa ka 'nane ho boea. Hiokomela hore u se ke ua petetsa likama 'moho ka ha ho thata ho ii arohanya ha meno a tsona a ka kenana. Ha ho kangoa khetlo la bobeli boea bo huloa mahiakoreng a rob 'me hona ho Beha kama e ka holimo holim'a e ka- tsoela pele ho tsoaka boea. Ho kama rob sebakeng sa ho oh/a boea ba poll Tiatsa kama e ka tiase boea u e koahela ho fihiela ho setse feela pele u fihia - qetellong ea mohele. Toara likarna u shebisitse mehele ho uena 'me u kame ka ho tlisa kama e ka holimo ho uena. Boea bo qetella bo lutse holim'a kama e le 'ngoe. Tonamisa kama e ka holimo 'me u ko- panye ntlha ea eona e kapele le ntlha e kapele ea kama e ka tiase. (Lehiakore le entsoeng ka patsi la kama e ka holimo le shebile lesela le ohiang la kama e a tiase). Hiephisa boea kameng e ka tiase ka ho bo hulela holimo u sebelisa ntlha ea kama e ka holimo. Harella boea ho uena u sebelisa kama e ka holimo ho sututsa be ho hiephisa ho fihiela rob e ka tlosoa. Likhoele tsa rob ii kenngoa lebiling le ohiang ha ho ohloa ho latela mokhoa oa ho ohia boea. c*) Lekhetlo le hiahiamang nyolla kama e kaholimo ho feta pele 'me u arohanye likama hantle. Pheta-pheta ho fihiela boea bo qala ho kopana. Motsamao o hiahiamang o fapane le oa pele. Beha qetello e ka pele ea kama e ka holimo qetellong ea mohele oa kama C'., e ka tiase 'me u kamele kama e ka holimo koana e Ic hore u behe boea bohie bo tsoang ho eona holim'a kama e katlase. Beha kama e kaholimo u shebisitse ntlha ea mohele ho ntlha e ka pele ea kama e ka tiase 'me u kamele kama e ka holimo ho uena. Ka tsela ena boea bo lula bo phophoma holim'a kama e ka holimo. Ho kama sebakeng sa ho ohia boea bo harehileng Sebakeng sa ho pitikisa boea, bo ka pitikisetsoa mahiakoreng ha bo tlosoa kameng e ka tiase. Mokhoa ona o boketse boea bo bolelele bo otlolohileng joale ka ba Karakul kapa mohair. 19 Ha ho ohloa boea bo tia huloa mahiakoreng a rob 'me bo kene bobbining bo teka1etse. Leha ho le joalo, ka lebaka la ho rella ha bona ke boea bo bolelele ba mohair feela bo lokeloang ke mokhoa ona oa ho kama le ho ohia. Ho kama ka kama ea benche Lesotho mona kama ea benche e qalile ho sebelisoa Thabana-li-'Mèlè morao tjena, 'me e fumanoe e na le thuso e nta bo thoanang le bona ka ho kama boea ha mohair oa Lesotho ka tiung ea tebetso. Ho kama ho loketse boea bo bolelele Kama e na be mohele oa thupa le mela. Mola o le mong ho isa ho e meraro ea meno a tepe. Ho kama ho bebofala haholo ha likama ii futhumelitsoe kaha mofuthu o nolofatsa boea. Ho fafatsa boea ka metsi ho fokotsa ho manama. kholo sebakeng sa ho hiantholla le ho kama boea ba mohair ha Lesotho. Kama ena ea benche e ka sebelisoa sebakeng sa kama ea letsoho e nkang nako, ho latela boea ho kangoang. Ka lebaka Ia sebaka se seholo le ho sebetsoa ho lutsoe ho fumanehile hore lintho tse etsoang ii eketseha ka li-percente tse ka bang 40, ha mokhoa ona o sebelisoa ho kama le- khetlo la pele. Mokhoa ona o ntse o toana le oa letsoho. Rob e etsoa ka iikama tsa matsoho ka boea bo kanngoeng bencheng. Faseletsa kama ka mokhoa 00 e tia tseba ho sebetsa, 'me u e tiatse boea bo hiantholotsoeng. Toara kama e 'ngoe ka letsoho 'me u e tsamaisetse ho kama e faselelitsoeng e toereng boea, 'me u liketse kama boeeng u e shebisitse tiase. Tsoela pele u phete ho fihiela boea ho kamehile 'me bo se bo le kameng e letsohong. Tsoela pele u kama u lebisa mahiakoreng ho fihiela boea ho khutletse kameng e fasel elitsoeng. Khaotsa ho kama ha boea bo arohile ka ho lekana likameng tse peli. Ho hloekisa boea, ho bo hiophela ho ohloa Ho hboekisa boea le ho bo lokisetsa ho ohboa ho tsejoa e le mokhoa oa khale ho feta ho kama ha ho lokisoa boea sebakeng sa ho ohia. Lebaka la ho bo hloekisa le Nta boea kameng 0 bo etse lebanta. ho bo hiopha ke ho kopanya ho kama boea, ho tiosa bo bokhutoanyane le ho POma o qale be leng hape ha le le bolelele kopanya bo setseng. tafoleng. Qotsa sehiopha sa mabanta a Libaka tse ling mona Lesotho ii reka boea ba maiketsetso kantle bo otlolohileng. Hoa etsahala leha ho le thata, ho 20 bo lekaneng. Beha mabanta u a bapisitse mahlano ho isa a teletseng u a kame hape ho etsa bonnete ha hore boea bo kopane hantle. Ha u etsa lebanta Ia ho qetela hula boea joalo ka pele empa u bo fetise ka har'a reng ho etsa bonnete ba hore botenya ba bona boa lekana. Lebanta la boea bo otlolohileng bo sebe- lisoa bakeng sa ho ohia ho harelang ho etsa likhoele tse otlolohileng tse kopaneng, joale ka khoele e hiahieloang. morethetho oa ho ohla. Lebili le ohiang le bilika habonolo, le boea bo tsamaea habonolo ka ntlong e futhumetseng. Ho khoesa lebanta le khannang Sotha 'muru o tiisang kapa ho khoehlisa e le hore u tsebe ho atametsa 'm'a tsohle "mother-of-all" pela lebili le leholo. Hiokomela ho potisa lebanta ka holim'a mabili a meno pele u le tiama. Etsa lefito le sephara kapa u rokelle lintiha tsa lebanta 'moho. Lefito le letenya le ka 'na Ia sitisa lebili le ohiang ho tsamaea hantle. Hiephisa lebanta ha lebili le ohiang le sa sebetse e be bore le se sarobohe le ha ho sa hbokahale. Ho loetsa machini Mokhoa oa ho ohia Mokhoa oa ho lula ha u sebetsa. Beha lebili le ohiang fathe moo ho bata- letseng 'me u khethe setulo se phahameng ho lekana. Ha u sebelisa lebili le ohiang joale ka ha ho hlalositsoe mona, seohli se lula se shebane le lebili le lebob 'me leoto le otlolohetse holim'a seeta, moo lieta ii kopantsoeng ka leqe- leng. Motho ea qalang o toanela ho ithuta ho raela pele a ka qala ho sebelisa boea e le hore a tloaele motsamao le Lebili le ohiang le hboka oh e ngata. Sebelisa kerisi kapa oh e tenya. Loetsa hohie moo tepe e kopanang he thupa le moo ho nang le letlalo. Lebili le ohiang le ke ke la loetsoa hangata. "Talc" e ka sebelisoa ho loetsa moo thupa Ii kopanang. Khoele e qalang Faseletsa khoele e seng e ohliboe e bolelele bo ka bang im pompong ea bobbin. Khoele e ka ba ea boea. Kenya khoele leihloaneng le nang le hakisi. Qala ho raela 'me u lumehle khoele e qalang ho pota makhetbo a seng makae. Etsa bore khoele e tiee ho lekaneng 'me u qale ho ohia ha u utboa hore lebili le tsamaea hantle. 21 Ho ohla ka boea ba rob - ho hula - ho ohia boea Tsela ea tiebetso Qala ho raela 'me u harele halofo ea khoele e qalang bobbining. Kopanya khoele e qalang le rob ka ho toara khoele e qalang ka leqeleng ha rob e le ka leho- jeng. Ha u ntso raela khoele e qalang e qetella e fetetse rolong 'me ii kopane. Etsa hore khoele le rob ii se ke tsa hareleha ho ea kena rolong ka ho tiisa rob ka letsohong. Ka letsohong le letona u e Hiephisa khoele ka lehojeng u bumelle ho topheha ho kenella robong empa u ntse u hula khoele ka lehoja. Raela butle u ntse u hiokometse hore u laola khoele. Ha u qala u iketle 'me u behe maikutlo a hao holim'a ho ithuta ho ohia ho feta, ho etsa khoele e ntle. Ha u utloa hore u se u tseba-tseba u tia tseba ho sotha khoele e tia 'ne e eketsehe ka bolelele ka lehoja ha u ntse u manamisa khoele ka leqele. Ha u le boemong bona khoele ea hao e tia ba ntle e shebahale e imametse. phahaphahamisitse. Ha u bona ho hareleha ho kenella rolong iselletsa lehoja ka lehojeng u ntse u toere khoele 'me u e hule ho latela botenya bo hiokahalang. Bolelele ba khoele e etsoang bo tsoa hore na u topha hakae le hore na u na be boea bo bokae. Ho kenyeletsa rob e ncha Tloaelo e tia bonta seohli hore na ke ntlha efe ea rob e toanelang ho qala. Ha u qetile ho kama bea lirolo li shebile nga e le 'ngoe, e le hore ha u ii kopanya Ii se ke tsa emisa mochini. Hula ntlha ea rob e ncha 'me u e kopanye le rob e ntseng e sebetsa pele e ka thopheha. Tsoela pele ho raela 'me u hule moo lirolo Ii qalibeng ho tophana. Ntho e etsoang Ha ho ohboa ka rob khoele e tia nka sebopeho seo rob e entsoeng ka sona. Rolong likhoele ii palamane, 'me khoele e ohliloeng ka boea e tia hiepha ka lebaka la masobana a lipakeng tsa likhoele. Haeba khoele e ohliboe ka boea bo iikhokoloana, likhokoloana tsena ii eketsa masoba 'me khoele e tia kokomoha ho feta 'me e ntle bakeng sa liphahbo tse mofutbu. Ha bobbin e ntse e hula khoele, ho to- pheha ho ntse ho eketseha. Lumella khoele ho ikharela bobbining empa u boele u tiise khoele ka betsohong sebaka se ka bang 10 ho isa ho 15 cm ho tioha moo u tiisitseng ka letsohong le letona. 22 A mang a maikutlo malebana be ho o/zla ka letsoho Lesotho Mokhoa o hiabositsoeng ka holimo ke ona o tboaelehileng hahobo ha ho ohboa boea ba Lesotho. Ka bomalimabe mokhoa 00 boea ho ohboang ka. oona ha o bonte ho phatsima be ho khanya ha boea ha lipoli. Leha ho be joalo, ho ohia ho latela mokhoa oa ho sotha ho hboka khoele t e toanang 'me boea ba lipoli ba Lesotho ha bo joalo ka ha bo khethiloe ba ba ba kangoa metseng. Mokhoa oa ho ohia ka letsoho kajeno ha oa qaqa hantle. Ho na le tepo ea bore mabanta a khoele a motla-o-entsoe a nang le khoele tse kopantsoeng ii ka fumaneha sebakeng sa liohli tse metseng ka moso e le hore ho phatsima lé ho khanya ha boea ba Lesotho bo ohliloeng ka letsoho bo bonahale. Ho ohia boea ka boea bo kamiloeng - Likhoele tse khutsoanyane tse ohloang ka ho sotha Likhoele tse kamiloeng Ii kopane 'me khoele e toanela ho sala e otlolohile ha ho ohloa. Mabanta a rekiloeng a Karakul le mohair a entsoe ka boea bo kamiloeng. Ho ohia ka mabanta a rekiloeng ho tloa- elehile Lesotho 'me ho ohloa ka ho 'na ho ntse ho huloa-huloa khafetsa. Ho tsejoa e le ho topha. Ho ohia mabanta Lebanta ke likhoele tse matahantsoeng 'moho tsa etsa ntho e boima bo ka bang 6 ho isa ho 9 kg. Mabanta ana ke metlae-entsoe, Lesotho le a reka mose. Hoo seohli se ho etsang feela ke ho hiotha setsiba lebanteng se bolelele boo a bo hiokang e be o qala ho ohia. Joalo ka tloaelo qala ka khoele e qalang 'me u ohielle setsibana sa lebanta khoe- leng e qalang. Toara setsibana ka le- hojeng 'me u 'ne u se hulele butle-butle ho uena e le bore u ohielle likhoele tse seng kae lekhetlo ka leng. Etsa bore botenya ba khoele bo lekane le ba e ntseng e hareloa ha ho ohloa. Sebakeng sa khoele e tesanyane ho hioka- Erekaha boea ba poli bo thella ho feta ba nku bo ka 'na ba hioka ho tophuoa ho feta ba nku ha ho sebelisoa mokhoa oa ho topha. Ha u ntse u ohia u 'ne u shebe hore na u se u sa topha haholo kapa hanyenyane ho feta hobane ha u tiisitse khoele e tia ba tesanyane ho feta, le teng ha u hiephisitse ea haroloha. Ho ohia ka boea ho entsoe polokoe Boea bo huloa le mahiakoreng a polokoe. Kopanya khoele e qalang le polokoe 'me u bone hore khoele e qalang e thophahana le boea ba polokoe. Hula polokoe u e tiose pel'a moo bobbin e kentsoeng, u e iselletse ka lehojeng ka lehoja, ka leqele u otlolle khoele. Ho ka 'na ha etsahala hore likhoele tsa polokoe e be ha ha kopana, empa ka ho tophahanya khoele e qalang le likhoele tsa polokoe ka ho ii hula hanyane ka hanyane, ii ka tseba ho otloloha khoeleng e ohloang. Ho ohia ka likhoele tse tsoang polokoeng ho loketse ho ohia likhoele tse boholo bo mahareng tse bataletseng. Ho ohia u sebelisa sebaka se behang boea bo hloekisitsoeng Beha boea bo khethiloeng kapa bo kanngoeng ka ho bo ala u bo palamisana holim'a tafole. Bo etse rob kapa u bo tlamelle tepeng ea teng, likhoele tsa boea li shebe nga e le 'ngoe le tepe. Hloesetsa tepe lebiling le ohiang 'me u e behe ka holimo hanyenyane ho lesoba be ka pele moo khoele e kenang. hala ho tophe1loa likhoele tse seng kae feela empa khoele e tenya e sephara 'me ka hoo ho hiokahala ho tophel1oa iikhoele tse ngata. 23 Qala ho ohia ka ho tophe1la khoele e qalang le boea. Hulela khoele ho uena butle-butle e le hore palo e lekanang ea likhoele ii ohiehe ho etsa khoele lekhetlo ka leng. Moo ho topha ho kenang khoeleng e moo ho behoang boea bo hloekileng ho entsoe Y e leng eona e bontang hore ho ohloa ka ho 'na ho huloa ho tophuoa. ka ho lekana ka ha khoele e phophomang e toanela ho ba bobebe. Khoele e tophi1oeng ho etsa ntho tse kang 'Z' le tse kang 'S' Khoele e ka ohleloa ka leqeleng kapa ka lehojeng, ho tsoa hore na lebili le le- Mokhoa ona o motle bakeng sa khoele e holo le bilikela hokae. Khoele e ohieloang Ho etsoang 'Z', athe e ohleloang ka leqeleng ho thoe e tophiloe ho etsa 'S'. Ha u shebile ka mochini o etsang lintho hore Ii shebahale bile kholo u bona hore 'Z' le tesanyane. Ho ohia ka ho topha ho hotle bakeng sa boea ba nku le ba poli. Khoele ea teng e shebahala e le thata e bile e maname. Ha khoele e khanya u ka re bokaholimo ba eona boa phatsima. Khoele ea teng ha e hlile ha e ntle bakeng sa liaparo (mona re bolela e ohliloeng ka letsoho), empa erekaha e qeta nako ka lebaka la likhoele tsa eona tse telele tse thata, e sebelisoa ho etsa masela a litulo le litapeiti. Lebaka le leng leo mohair o sebelisoang bakeng sa limmete, ke hobane ekare silika, o ohloa ka ho tophuoa. Ho ohia khoele e phophomang Khoele ea mohair e rekoang e tsejoa e le khoele e phophomang. Erekaha ho ke ke ha toana le ho ohia ha litsebi, ho thata ho etsa ntho tsa boemo bo toanang (Ha ho hlokahale). Leha ho le joalo khoele e phophomang e ka ohloa ka mekhoa e 'meli. K/zoele e p/zop/zomang e etsoang ka rob ka lehojeng ho thoe e tophiloe ho etsa 'S' ii tophehile ho latela boea. Hangata khoele e ohliloeng ka boea ba nku e etsa 'Z', ka ho topheha. 'Me khoele ena e nkoa e le bonobo e boneletsa, 'me e sebelisoa ho loha ka mochini le mamao. Khoele e ohliloeng ka ho sotha e etsa 'S'. Khoele e tophehang tjena e ba thata 'me e sebebisoa ho hiahiela mochini. Ha ho lohuoa ka mochini khoele e hia- hietsoeng e toanela ho ba thata ho feta e lohang, ka lebaka lena ho molemo ho li hialohanya. Nile le moo, phahlo e kopana hantle ha khoele e hiahietsoeng le e lohang ii sa topheloa neng e be 'ngoe. Ha khoele e menahanngoa lebili le toanela ho bilikela ka lehiakoreng lesele. Etsa rob joale ka mehleng. Ha u ntse u ohia etsa hore khoele e shebahale e le bohlasoa ka ho 'na u e hiothaka. Etsa hore e shebahale e hoasha. Khoele ea mofuta ona e fapane le e rekisoang. Eona e hlephile haholo. Khoele e phophomang e Isoakaneng be ea boea Mokhoa ona o toana le oa lifemeng. Ho hiokahala khoele e tesanyane ea boea kapa motla-o-entsoe. Harela likhoele tse peli tse ohliloeng ka mochini bobbining. Beha boea bo kanngoeng bo se ntse ho lokile 'me o bo kopanye le khoele e tophiloeng ka mochini. Kopanya boea hanyane ka hanyane 24 Ho menahanya khoele Ona ke mokhoa 00 likhoele ii menahanngoang ho etsa khoele e le 'ngoe. Khoele e ohliloeng ka letsoho e ka sebelisoa e sa menahanngoa. Leha ho be joalo hangata ho khethoa bikhoele tse menahantsoeng. Khoebe e entsoeng ka ho menahanya bi- khoele tse pebi kapa tse tharo 'moho e tiile ho feta khoele e le 'ngoe ea botenya boo e sa menahanngoe. Ho loha ka mamao ho na le hore moloho u sothehele moo ulu e sothehetseng haeba ho bohuoa ka khoele e sa menahanngoang. Etsa hore u se ke ua menahanya khoele e ohliboeng tsatsing le le leng. Ho nka nako pele khoele e tophiloeng e manama. Tii-tiisa letsoho ha u topha likhoele tse tub menahanngoa ka ha ii tia tophoboha hanyane ha u se u menahanya. Pele u ka rera bore na u tia menahanya likhoele tse kae, sheba bore na lesobana le leholo leo khoele e tia tsoa ho lona lebiling le lekae, na khoele e tla tseba ho feta. Ho menahanya ho ka etsetsoa bobbining lekanya bophara ba khoele 'me le sebeletsa boleleleng be boimeng ba khoele. Mokhoa ona oa ho bala u bitsoa "Tex", 'me u sebelisoa 1efateng lohie le ho baleng ha metric. Lenane la li-"Tex" le supa boima ba bolelele ba kilometre kapa li-metara tse sekete. Boima ba kilo.metera ea khoele e tesanyane bo ka tiase ho ba khoele e tenya, e tenya e boima. kapa ka lipolokoe kapa ntho e kang Ke mokhoa o joabo, lenane la (li-Tex tsa khoele e tenya ii ngata ho feta tsa khoele mele bore boima boa toana. Hona ho e tesanyane. Seohli sa letsoho se ka fumana lenane la li-"Tex" tsa khoele ea sona ha feela se sebelisa sekala le lepolanka le thatelang lipolokoe. 'Me hona ho thusa ho fumana hore na liohli tse ohiang khoele e toanang ii ohlile bongata ba khoele ka ho fanele e thelang parafini, feela u hioko- thusa bore u tsebe ho hula khoele bob-. bining ka ho lekana. Bobbin e ka kenngoa rakeng ea eona, haeba u sebelisa iipolokoe, kenya bob e 'ngoe le e 'ngoe ka ha eona. Mabili a mang a na le liraka tse etselitsoeng ho menahanya. lekana. Sebelisa polokoe ho fumana kakaretso ea bongata ba khoele, ka mokhoa ona bekha polokoe, mohlabeng ona boima ba eona ke 325 ligrama. Bala makhetbo ao khoele e thatetsoeng ka oona polokoeng. Mohiala - 182 makhetlo Metha ho potóloha ha polokoe mohiala 196 cm. Atisa ho potoloha ha lepolanka le thate.lang lipobokoe ka makhetlo a ho thateboa ha khoele, ho fumana bolelele ba khoele e polokoeng: mohiala (196 cm 182 makhetbo)=35672 cm=0.25672 km Qeto: Boima ba .35672 km ke 325 gr. Tebetso: (325 gr. 0.3572 km)=911 Li-"Tex" ii 911. Likhoele tsa mesebetsi e meholo tsa palo e toanang ha lekana ka mehia. Likhoele tse obliboeng ka betsoho ha fa- Beha libobbin ka tiasa lesoba le ka pele ho moo khoele e kenang 'me u faseletse lintiha tsa lintiha, tsa likhoele khoeleng e qalang. Bilikisetsa lebili be leholo hosele lemoo ho ohleloangteng ha u menahanya. Arohanya likhoele ka menoana 'me u hiokomele hore ii tsamaea ka lebelo le toanang. Boholo khoele pana pobokoe ka pobokoe, hobane boemo ha khoebe be ho sotheha boa fapana. 'Me ntlha tsena bi ama boima ba khoele. Leha ho le joalo, ha u hiahioba likhoebe, mosupisi a ka ba le bonnete ba bore iikhoele tsa boemo be boima bo thoanang, tse ohliboeng ke liohbi tse fapaneng, lia toana ha feeba palo ea bi-'Tex' e batba e bekana. - bolelele le botenya ba Bohobo - kapa bala likhoele - hobane khoele tse ohliboeng ka mochini kapa le- tsoho ii hlalosoa ka bongata. Lenane le 25 Lipolokoe tsa khoele Ho hiahioba khoele Likhoele tse ohliloeng ka letsoho ii toanela ho bolokoa e le lipolokoe. Khoele e harolloa bobbining kapa libolong ho etsa lipolokoe ka ho sebelisa lithupa tse etselitsoeng ho harela lipolokoe. Thupa tsena Ii ka iketsetsoa hae. Khoele e ka hareloa thupeng ea lipolokoe ha e tioha libobbining kapa libolong. Etsa hore lipolokoe tsa khoele ea mofuta o le mong ii lekane ka boholo. Lithupa tse ling tse etsang lipolokoe ii re "katla" ha ii haretse makhetlo a itseng, ho seng joalo u tiameha ho ipalla makhetlo ana ka bo-uena. Haeba khoele e sa tsamaee e Ha khoele e hlahlojoa, Mosupisi o toanela ho hopola hore na hana khoele e ne e etsetsoa tebetso efe, le hore na seohli se ohlile khoele e loketseng tebetso co fetana, lipolokoe ii batla ii lekana ka boima. na. Na khoele e korochang e bobebe, e otlolohile, e bonolo, le hore na khoele e etsang limmete e maname, ea benya ebile e thata? Ho tkpha Ha u toere polokoe ea khoele e ohliloeng ka mokhoa o hiephileng ka letsoho, khoele e toane1a ho leketla e otlolohile empa e ka 'na ea sotheha hanyenyane. Ho topheha ho fetang ha ho na molato ka ha ho tia fela ha ho hlatsuoa ha e tipuoa. Khoele e qetang ho ohloa e tophehile ho feta e seng e qetile matsatsi. Haeba polokoe e hareha kapa khoele e bonahala e etsa likhokoloana, hona ho bolela hore khoele e tophiloe ho feta 'me seohli se toanela ho ntlafatsa thebetso ea sona. Boholo Ha ho etsoa khoele ea boholo bo itseng, liohli ii toane1a ho sebelisa mohiala (sample). Ha khoele e hlahlojoa e toanela ho bapisoa le mohiala. Ho se toane ho sa eeng kae ha ho na molato haeba boea bo sebelisitsoeng ho ne bo sa lekane kapa haeba lebili le leholo le ne le sa sebetse hantle. Empa seohli se lefshoang hantle se toanela ho etsa khoele ea boemo ba pele. Fasa lipolokoe ka hareng ka mor'a "katla" e 'ngoe le e 'ngoe. Faseletsa iintlha tsa polokoe 'moho ka hareng ho etsa hore polokoe e se ke ea haroloha eaba ea harahana. Fasa polokoe ka khareng libakeng tse tharo kapa tse 'ne. Ntlheng ea ho hlatsoa lipolokoe tsena, sheba moo ho hialositsoeng ho tipa. Lipolokoe tse ling tse ohliloeng ka le- tsoho ii na le ho topheha ho feta tse ling. Ho thusa hore lipolokoe tsena Ii sarolloe ha Ii qeta ho hlatsuoa leketlisa lipolokoe thupeng 'me u faseletse majoe ntlheng tse leketlileng. Se ke oa sarolla haholo hobane u tia senya khoele. Ho otloloha Ha u hiahiobisa khoele, sheba hore na ha ho makukuno kapa ho se lekane. Makukuno a ka bakoa ke ho hiantholla ho fosahetseng, ho kama ho bohlasoa kapa ho etsa hia-hia-fethe ha ho ohloa. Haeba bohome kapa matlakala a ntse a saletse khoeleng, hona ho bolela hore ha hoa ohloa ka hioko. Khoele e toane1a ho shebahala e otlolohjle. Khoele e toane1a ho phophoma hobane e ohliloe joalo ka morero. Kakaretso Khoele e ka bonta bore na seohli se sebetsa ka hioko e kae le hore na o laola lebili le leholo bore khoele e harelebe bobbining ka ho lekana. Ho bapisa lipolokoe tsa motho ka mong ha khoeli e fela ho bonta ho hong ka libopeho tsa batho ha ohlileng likhoele. 26 Mekhoa ea rOna le lintho tse sebelisoang ho tipa ii tiameha ho sebetsa ka mokhoa 00 re tia tseba ho sebelisa 'mala o le mong lekhetlo Ic leng le le leng ha re sebelisa mokhoa o thoanang. Bareki ba röna ba reka ka ho khetha me- "Madder, motso oa semela se bitsoang "madder" o fana ka 'mala o bofubelu bo seng bohale. "Cochineal" e fana ka bofubelu ho bohale. Ena ke mebala ea tihaho e meraro e sa thunyeng. Limela ea tebetso, 'me ha re ke ke ra nta tse tala tse ngata ii fana ka 'mala 0 mosehia le ho isa bosehieng, bosoothong, bothokoeng empa ke e seng mekae feela e sa thunyeng. ha ba na ho khotsofala 'me ka tsela e Erekaha Lesotho le se na masela a bala eo ba e boneng ka tiung ea röna liphahlo ho latela litihaloso tsa bareki, joalo thebetso ea röna ha e na ho atleha. Metsoako ea mebala ea maiketsetso eo re e sebelisang ha ea hlapolloa ho hang, ka lebaka lena ke taba ea bohlokoa hore re tipe ka hioko le tekanyo e nepahetseng. Metsoako e toanela ho methoa, likhoele tse ohloang ii toaneIa ho nepahala ho latela boima ba mebala, le tekanyo ea esaleng a sebelisoa nako e telele, ho tipa ka mebala ea limela ha ho tsejoe. Liphuputso li ka etsoa empa se ka fumanoang se ke ke sa ba le molemo khoebong. Mohiomong basali ba bangata ba ka khahloa ke ho itipela malapeng. Lipatlisiso li entsoe Thabana-li-'Mèlè, empa ho sebelisoa mebala ea maiketsetso. lisebelisoang e nepahale. Bohloeki le makhethe ii hiokahala ka nako tsohle. Katleho e ka ba teng ha feela ntlo ea tebetso e na le lintho tse hiokehang 'me tse boemong bo botle. Mebala ea maiketsetso Mebala ea maiketsetso e etsoa lifemeng 'me e hiaha ka mefuta-futa le maemo a fapanerig. Tsa boemo ho holimo-limo ke tsona tse theko e phahameng ka ho fetisa. Ha ho hlahlojoa boemo ha ho tipa masela a lohiloeng ka letsoho ho a khabisa, re shebaria haholo le hore na mebala eo ha e thunye ke letsatsi. Motsoako kapa 'mala oa boemo bo holimo ha o thunye hahonolo. Hape ho bohlokoa hore 'mala o se ke oa sala metsing (oa tsoa). 'Mala oa boemo ke o sa tsoeng ha lesela le hlatsuoa. Mebala ea maiketsetso e fumaneha ho ea ka mefuta ea likhoele. Lihiopha tse Ho fetola 'mala ka setlama fapaneng tsa mebala ho ea ka likhoele tse fapaneng ha fumaneha. Mona ho fanoe ka mehiala e seng ittekae ea mebala e lokelang likhoele tse fumanoang liphoofolong kaha boholo ha tsona bo sebelisoang mesebetsing e meholo Liteboho ho CIBA/GEIGY ka thuso ea bona mabapi le keletso ea bona ka mebala le lintho tse sebelisoang. Lesotho e le ba boea ba linku le lipoli. Mebala ea maiketsetso bakeng sa likhoele tsa liphoofolo Mebala ea tihaho Harigata, ha re bua ka masela, re bolela mebala e tsoang ha re bua ka mebala ea tihaho. Ho na le metsoako e mengata ea limela eo e saleng e sebelisoa mose, Afrika le naheng tsa Bochabela. Boputsoa bo batla e le 'mala oa limela o sebelisoang haholo Afrika kajeno (Afrika e Bophirima). 28 Mebala ea "acid" Mebala ea "acid" e entsoe ka "acid" le letsoai joalo ka ha lebitso le boleloa. (ACID) e ka moo ho tipeloang e thusa likhoele ho monya 'mala. Letsoai lona le thusa bore 'mala o anele. Matla a ho se tsoe a fokola. Mebala ea li-"acid" ha e khothaletsoe ho sebelisoa bakeng sa ma- sela a boemo le mesebetsi ea ho bonta botle. Li-"acid" tse tloaelehileng ke Acetic Acid 80% (CH3 CooH) le Sulphuric acid 98% (HzSO4). Li-acid ii kotsi haholo hape ha hiefola kahoo ii toane1a ho toaroa ka hioko. Sebelisa kausi tsa matsoho tsa rekere kamehia. U se tele metsi holim'a acid tela acid holim'a metsi. Mebala e qhibilihisoang Ena ke mebala e sa hiapoloheng metsing, hona ke ho bolela hore 'mala ha o qhibilihe ka metsing leha ho ka tsoakoa ka lintho tse boletsoeng pele. Pele mebala e ka sebelisoa ho tipa ii- khoele e toanela ho qhibilihisoa ka caustic Soda le sodium hydrosuiphate (Na2S204). Mokhoa o na o bitsoa "ho fokotsa 'mala". 'Mala ona o fokolitsoeng joale o teloa ka bateng ea mebala. Ka lebaka la "ho fokotsa 'mala" khoele e sala e sa tipehe ka bateng. Ka mora' moo 'mala o boetse o etsoa hore o se qhibilihe. Hona ho bitsoa ho "hahloa ke moea" hobane ho sebelisoa moea ka ho nta khoele ka bateng e hahloa ke moea. Ha moea ona o monyela khoeleng mona 'mala o ea o ntse o bonahala khoeleng. Mongobo le ho se tsoe kapa ho thunya bakeng sa mebala ea ka bateng e lokile. Tebe1iso ea (acid) e sebelisoa le Sulphuric acid, (ho latela CIBA/GEIGY): 2-4% Sulphuric Acid+ 10-20% letsoai. Metsoako e loileng haholo e sebelisoa bakeng sa mebala e lefifi, e sa loeang haholo bakeng sa mebala e seng lefifi. Boima ba acid bo batla ho lekana le bongata ba eona, ka mantsoe a mang Kg e le 'ngoe ea Acetic acid ke litre e le 'ngoe. Barekisi ba mebala ba khothaletsa tebeliso ea letsoai la "Glauber" le lithohlo. Lena ke letsoai le hloekisitsoeng ho sebe- lisoa bakeng sa liphuputso 'me le turu. Leha ho le joalo ha re hioke ho itoenya, letsoai le tloaelehileng (NaClz) le ntse le lokile, Metsoako e entsoeng ka lirashoang Metsoako ena e bitsoa tjena ka lebaka la kamoo e entsoeng kateng. E tipiloe ka "Amonium Sulphate (NH4)2 SO4 le acid e hlapolotsoeng. Ha ho hiokahale ho reka Amonium Sulphate e turu e hloekisitsoeng, manyolo a lokile. Metsoako ea lirafshoang ha e thunye kapa hona ho tsoa. Mebala e fumanoang ha se e bohale empa ho na le e thotseng, e fumanoang ka Thabana-li-'Mèlè e loketse masela a khabisang ka matlung. Bolou ho tebileng ke 'mala oa bateng. Mokhoa ona joale ka ha o hlalositsoe ka holimo o sebelisoa haholo Afrika e Bophirima, moo masela a entsoeng ka matsoho e leng khale a etsoa. 29 Thepa e sebelisoang Ntlo ea tebetso ea ho tipa e toane1a ho ba. le moo ho hiatsoetsoang, moo ho belisetsoang, moo ho methoang boima le bongata ba likhoele le ho ii omisa. Metsi a mangata a hloekiieng, a phallang a hiokahala haholo. Thabana-li-'Mêlè Haeba lipompo ii ke ke tsa tseba ho kenngoa ho okamela libate, lethOpo Ic ka sebelisoa. Hona ho thusa motipi hore a be le bonnete ba hore a ka fumana metsi ka bongata sebakeng sa ho hlatsoa le ho pulutsa .ka nako e le 'ngoe. Liemere tse 4 tsa polasetiki tse te1ang li-litre tse 20 le likotlolo tse 4 tsa polasetiki tse telang ha ho na motlakase, joale metsi a belisoa ka khase (gas). li-litre tse 10 ho isa ho 15. Tse latelang ke tse hiokahalang ntlong Meqomo e mene e telang khase (gas) e boima ba 48 kg, e nang le moo ho so- ea tebetso moo motipi a le mong a sebelisang lipitsa tse 'ne. Ho belisa thoang ho laola bongata ha khase e tsoang. Litofo tse 'ne tsa khase tse sothoang ii sotholloa tsa C30 Lipitsa tse 'ne tsa kulo tse telang li-litre tse 30 ho isa ho 40 tse koaeloang ii bile Ii kentsoe lipompo tiase. Lipompo tsena ii thusa ho qhala litila habonolo. Lipompo tse 'ne e 'ngoe Ic e 'ngoe e kentsoe kaholimo ho pitsa e tipelang. Mokhoa ona o etselitsoe hore motipi a tsebe ho sebelisa libate tse 'ne tse tipelang ka nako e le 'ngoe ho potlakisa te- betso. Sebaka sena se toanela ho ka- Ho inela, ho hlatsoa le ho pulutsa Libate tse kholo tsa lekapa tse kentsoeng pompo e behiloeng holim'a setupu sa samente 'me ho na le lipompo tse qhalang mpeloa 'me se samentoe fathe, hape ho be le lipompo tse nkang litila liii qhalla hole. litila. Sebakeng sa ho tipa ha lisampole Meqomo e 'meli e menyenyane e telang khase ea boima ba 4.5 kg e nang le maifo ka holimo. Meqomo ena e kopanngoe le e meholo ea 48 kg e le hore e tsebe ho tlatsoa ha e feletsoe ke khase. Pitsa e le 'ngoe ea kulo e thelang li-litre tse 10 ho isa ho 15. Pitsa e le 'ngoe ea kulo e telang li-litre tse 5 ho isa ho 10. 30 Ho met/ia le ho bekha Sekala se le seng se nang le bohatelo bakeng sa ho bekha libotlolo tsa khase. Boima ba libotlolo tsa khase bo hioka ho ngolisoa bakeng sa tebetso ea litenye- helo. Sekala se le seng se ka bontang boima bo fokolang joalo ka 1 gram sebakeng sa ho bekha likhoele. Sekala se le seng se ka bonta boima ba 1/10 gram sebakeng sa ho bekha mebala (dye stuff). Likhaba tse teletseng tsa tee tsa kulo. Likhaba tse kholo tse te1etseng tsa kulo. Lioache tse 'ne tsa kicheneng, semetha mocheso 1-400c le Masokoana a mane. Likausi tsa matsoho tsa rekere le feresekoto. Buka le Jipampiri tse ngollang bakeng sa ho boloka mekhoa ea ho etsa le tse ling. Toloki tse harelang likhoele. Khalase e le 'ngoe e methang 'me e toailoe 1-10 ml. Khalase e le 'ngoe e methang 'me e toailoe 10-100 ml. J eke e le 'ngoe e nang le matoao a bongata ba metsi. Lifanele (funnels) tse 2 tse toanang le iikhalase tse methng. Tse ling Khalase e 'nyane e toai1oerig bakeng sa ho metha acid. Likotlolo tse 'ne tsa polasetiki bakeng sa ho hiapolla mebala. Sekotlolo se le seng bakeng sa ho hiapolla metsi a hiatsoang. Sekotlolo se hlapolellang setihare se thibelang 'moto. Likhalaee tse leshome bakeng sa ho holoka (stock solution). Lehiakana Ia khalase Qlj. 31 'Moto o ja boea le khoele Ho otlolla khoele e ohluoeng ka ho sotheha ha e omisoa tse jang (keratin) joalo ka 'moto le mali- nyane a likholabolokoe a phelang litapelting. Ntho e kentsoeng ho Mitin ha Ho tipa khoele Aneha khoele moriting moo moea o fokang. Ho molemo ho aneha khoelè ka sebakeng se ka notleloang e le hore khoele e siuoe kantle bosiu haeba e sa oma. Terata e ka sebelisoa 'me lipalo ii se arohane haholo hobane khoele e boima haholo ha e le metsi. e thunye kapa hona ho tsoa. Ha feela ho sebelisoa Albegal e lekaneng, Mitin e ka teloa 'moho le 'mala Irgalan ka bateng e tipelang. Mitin e sebetsa ho tloha mochesong oa 300c ho fihiela mochesong o belisang metsi. Matla a eona a eketseha ha mo- cheso o eketseha. Ha mocheso o feta 50°C, motsoako o ka sebelisoa nako ea Lintho tse sebelisoang ho tipa Thabana-li-'Mèlè Ho hlatsoa khoele - Ultravon Gas Ultravon. Cas ke motsoako oa ho hlatsoa o etselitsoeng ho hlatsoa khoele ea Iiphoofolo. Ke mokelikeli o isang bosehieng o ka hiapolloang ka metsi. (Gravity) boima ke 1.0 e leng hore mokelikeli o ka bekhoa ka li-grams kapa oa methoa ka Ii- mililitere 0.3 ho isa ho 1 ml e ka tsoakoa le 1 ml ea metsi a hlatsoang. Mokhoa o ka sebelisoang bakeng sa ho hloekisa mechini libakeng tse kholo tsa tebetso. Motsoako o hiapolotsoeng ho feta o ka sebelisoa bakeng sa mohair o ohliloeng ka letsoho. Fokotsa mokelikeli haeba lekoeba le ba lengata ha u hlatsoa. Tha- bana-li-'Mèlè motipi o ithutile hore khaba e le 'ngoe e 'nyane e lekane bakeng sa bate e kholo ea metsi. Metha Ultravon e hiokahalang, e tele ka sekotloloaneng sa polasetiki. Tela metsi a futhumetseng a ka etsang kopi. Fuluha ho fihiela mokelikeli o hiapoloha, 'me o tele ka metsing a hiatsoang. Tsoela pele ho hlatsoa khoele joale ka ha ho hlalositsoe. Ho thibela 'moto Mitin F.F. e sa hiapolloang ho hang. Mitin e sebelisoa ho thibela likokoanyana 32 metsotso e 30. Ha mocheso o fokola motsoako a ka sebelisoa nako e telele. Bakeng sa mohair, sebelisa percente e le 'ngoe ea Mitin e methuoe ho latela boima ba khoele e ommeng. E hiapolle ka metsi a batang pele o e tela ka bateng e tipelang. Erekaha likhoele tse ling Ii sebelisa mebala ea tsona ea tihaho ha o ii hlatsoa etsa bonnete ba bore ha ii na ho jeoa ke 'moto. Tela Mitin metsing a hiatsoang a mocheso oa 45°C 'me a inele nako ea metsotso e 45 ho isa ho 60 e le hore khoele e tsebe ho fumana Setihare se lekaneng sa 'moto. Ho tza 'mala oa Irgalan Li-dye tsa Irgalan ii (metal complexedchronium). Li-dye ii sebelisoa ka bateng ea acid e hlapolotsoeng kapa e bohareng (neutral) le amonium sulphate. Ha e Sebelisoa tiasa maemo a lokileng (optimum) li-dye tsa Irgalan ii anela ka ho lekana leseleng ho tioha ha ho qaloa ho tipa. Metsi a etsang lekoeba ha a kopana le sesepa a lokela ho sebelisoa bakerg sa ho tipa. Metsi a ka hlahlojoa hore na a etsa lekoeba litmus paper kapa Lypham hobane li fetola 'mala ho latela bore na metsi a na le lenyekethe bolila PH e kae. Sebakeng sa ho tipa mebala e sa loea ka Irgalan PH e thoanela ho ba 7 moo e fetohang. 0 ka fetola maemo a PH ka ho tela acetic acid ka bateng e tipelang. Amonium sulphate e sebetsa Metsi a thata a etsa bolou empa a bonolo a etsa pinki sebelisa ho isa ho 1/10 gram ka halefo ea 1/10 gram, ke ka hona ho hiokahalang hore ho be le likala tse nepahetseng tse sebetsang hantle. Palo e hiahiamang ke 10 gr, e lekana le 1 deca gram. Ha e fetoleloa li-kg ke 0.010 kg. E hlahlamang ena ke 100 gr e lekana le hecto gram. Ha e fetoleloa li-kg ke 0.100 gram 'me e ngoloa e le 1.000 kg. ka mokhoa o latelang. Ha e tsoakoa le metsi e aroha habeli e ba letsoai le acid e leng hore ka bateng e tipelang e sebetsa e le letsoai le acid. Mebala e tipang ea Irgalan e ka sebelisoa Ho bonta hore na li-kg le li-gram li kae ha re ngola boima, ke bohlokoa ho etsa khutlo ka mora kg. Lipalo tse kapele ho khutlo ii bonta li-kg tse kamorao li bonta karolo ea kg e le li-gram. Ha re sebelise mantsoe ana li-hecto le lidecagramme ha re bua. Etsa hore ho be hape le acetic acid feela kapa acetic le lipalo tse tharo ka mora' khutlo. U se acid le Glaubers salt. Ho felloa ke matla ha mebala ea Irgalan ho ea ka PH. Acetic acid e hiapolotsoeng hanyenyane e etsa hore dye e felloe ke ke oa sia khutlo kapa noto (0) ha u ngola boima ka li-kg. Boima ho ka fetoleloa li-gr. ka ho se be le khutlo. haholo, tenyeho ea lesela ea fokotseha, oa eona. Mohiala: 1.5000 kg= 1500 gram. Ha u bekha likhoele ho molemo ho fetolela boima ka khoele ho li-gr hobane dye e methoa ka li-gram hangata. Khoele e lokela ho hlatsuoa le ho pulutsoa hntle pele e tipuoa. Likhoerekhoere kapa mesalla ea lioli le sesepa e ka 'na ea etsa ho fokotsa matla a dye kapa ea Ho kopanya motsoako o sa feteng matla kapele. Ha acid e hlapolotsoe hape Alebegal e ka sebelisoa ho etsa hore dye e 'ne e tsebe ho phetha mosebetsi etsa hore khoele e thunye kapa e tsoe (sheba likeletso tsa CIBA/GEIGY): Mokhoa oa tebetso Thabana-li-'Mèlè mokhoã ona oa Sebelisoa 'me oa khotsofatsa. 1 kapa 2 kg tsa khoele lekhetlo le lekhetlo x % dye ea Irgalan 4% Amomum sulphate. 0.5% Alebegal (e ka 'na ea siuoa ka thoko) Ho met/ia le ho bekha khoele le phofo ea 'mala Khoele e bekhoa e omile 'me boima bo ngoloa ka ii kg. Mona ho sebelisoa mokhoa oa lipalo tsa Metric System. 0 tsamaea tjena. 1 grlOgr--lOOgrl000gr. Boima bo bonyenyane ho feta ke 1 gr. Ha e fetoloa li-kg ke 0.001 kg. Empa ho etsahala hangata hore ha re tipa re Sebelise boima bo katlase ho 1 gr. Re ka 1/10 gram Ho thata haholo ho bekha ka tekano ha u bekha boima ho katlase ho 1 gram ba phofo ea 'mala. Ho molemo ke ho bekha boima bo fetang 'me o hlapolle ka metsi. Hona ho bitsoa ho etsa motsoako. Sebakeng sa ho bekha boima bo itseng, ho molemo ho metha motsoako o tia teloa ka bateng ea ho tipela. Mohiala: U hioka 0.13 grams tsa phofo ea 'mala ho latela mokhoa oa tebetso Bekha 1 kg ea phofo ea 'mala Tela ka lebekereng le methang Tela metsi a chesang ho fihiela 1000 ml 'me u fuluhe ho fihiela (dyestuff) e fuluehile. Motsoakong ona 1 ml e tsoakana le 0.01 gram (dyestuff) Ha u tela 3 ml ea (dyestuff) ka bateng ea ho tipela o ekelitse 0.03 gr. Ho setseng ho ka bolokoa ka jekeng ea khalase 33 Keletso: Metsoako e sa bolokoeng ka sehatsetsing (fridge) e qeta beke tse peli ho isa ho tse tharo feela. Ho fumana likarolo tsa lekholo (%). Li-% tsa phofo ea 'mala le metsoako ii toanela ho fumanoa mabapi le khoele e omileng. Pele ho qaloa boima ho thoanela ho fetoloa ho li-kg ho isoa ho li-gr. 0. 5% ea lSOOgr khoele= 0.5 x 1500 = 7.5gr 100 1% ca l500gr = I x1500= lSgr 100 10% ea lSOOgr lOx 1500 = l5Ogr 100 Hape ho bonolo ho bona ha palo e fosa- Ha ho methoa (acid) boima bo tia ngoloa ka ml ha boima ba khoele bo se bo fetoIetsoe ho gr. Mohiala: 2.5% Acetic Acid=2.5 x 1500 =37.5 ml hetse kapa e nepahetse haeba boima e le 1 kg kapa 2 kg nako eohle. Ho arola lipolokoe ho qeta nako empa ho thusa ho qoba liphoso. 100 Ho lokisetsa khoele ho hlatsuoa le ho tipuoa Lipolokoe tse ohliloeng ka letsoho ha ii atise ho ba le boima bo toanang. Ho bala lipolokoe eba re lekanya hore na ho hiokahala phofo ea 'mala e kae ha ho Ha u etsa liteko u ka tipa polokoe ea na ho fana ka thebetso e khotsofatsang. 100 gr ka nako. 'ngoe ea tsona e na le lipolokoe tse hlano, Ho lokisetsa polokoe e le 'ngoe: beha Ho tipa likarolo tse peli e 'ngoe le e ho bonolo hore ii fane ka boima bo fapaneng le mebala e fapaneng. Ha ho lokisetsoa ho tipa mekhoa e 'meli e fapaneng é ka sebelisoang. polokoe e le 'ngoe holim'a toloki e harelang. Sebeletsa haufi le sekala 'me o etse polokoe ea boima ba 100 gr. Harela khoele hape toloking 'me u e fase. Ho fasa lipolokoe Bala lipolokoe, ii bekhe, sebelisa bo- ima ba tsona bakeng sa thebetso. Boima ha phofo ea 'mala ho fapana lekhetlo le lekhetlo, 'me ka nako e 'ngoe lipalo ii tia makatsa ii bake mathata a ho methoa kapa ho bekhoa. Bekha khoele boima ba 100 grSOO gr 1000 gr (1 kg) ka pitseng e boholo ba 40 litre, boima ba 2 kg e ka tipuoa ka nako e le 'ngoe. Eketsa lipolokoe ho fihlela ii atametsa boima bo hiokoang. Arola polokoe e 'ngoe ho fihiela boimeng bo hiokoang. Thabana-li-'Mèlè ho sebelisoa mokhoa oa bobeli (2). Ho bonolo ho fumana karolo lekholo- ng ha boixia bo etsa palo e arolehang. 34 Lipolokoe tse haretsoeng ka letsoha ha- ngata ii hareleha hathata ka khoele e toanang. Hona ha hoa loka bakeng sa ho tipa. Khoele e ohliloeng e toanela ho hiepha ka bateng e tipelang. Ha lipolokoe ii haretsoe ha thata ('mala) e hlöloa ho fihiela hohie. Fasa lipolokoe ka mokhoa o hiephileng libakeng tse tharo kapa tse 'ne 'me o tiise lintiha tsohle tse hlephuleng. Khoele ea boea ba liphoofolo Khoele hangata e ohloa ka khoele e mafura kaha e tsoa boeeng. Ha mafura kapa 1iti1a tse ling Ii sa tlosoe pele ho tipuoa, khoele e tia hlöloa ho monya phofo ea 'mala le lintho tse ling 'me hona ho tia Ka letsatsi le hiahiamang ho hlatsoa ho qalang ho ka etsoa ka metsi a neng a inetse. Khoele e na le mafura a phoofolo le mosese oa eona 'me lintho tse peli tsena ii etsa sesepa ka metsing. Sesepa sena se sebelisoa ha ho hlatsuoa lekhetlo la ho qala. tipa khoele ka mokhoa o sa khotsofatseng. Ha u tipa khoele, hopola hore mohair ke khoele e tsoang phoofolong 'me e toane1a ho toaroa ka hioko. Ho na le melao e kang e latelang: Boea ba nku kapa poli ha boa toanela ho lahleloa ka metsing a chesang. Boea ha nku kapa ba poli ha boa toanela ho tlosoa metsing a batang bo se bo isoa ho a chesang kapa a chesang ho a batang. Polanya polokoe ka metsing makhetlo a ka bang mashome a mararo u ntse u fetola lintiha kamora' makhetlo a leshome. Tsoela pele ho hlatsoa. Haeba khoele e le 1iti1a haholo, ho ka 'na ha hiokahala hore u eketse mokelikeli o hiatsoang ka metsing a neng a inetse. U se ke oa sebelisa ho feta ea boima bo tloaelehileng. Mokelikeli o thibelang 'moto o ka te1oa Boea ba poli kapa ba nku bo taba lenyekethe (alkali) e leng ntho e tsoakaneng le acid ho etsa letsoai, ka hoo bo e ke ba hlatsuoa ka sesepa se tloaelehileng. Boea ba poli kapa ha nku bo na le metsing a neng a inetse ho etsa hore ii- khoele tse sebelisitsoeng le 'mala oa tsona oa tihaho ii se jeoe ke 'moto. Ho hlatsoa khoele boreleli bo khanyang le ho phatsima Haeba ntlo ea tebetso e na le lintho tse hialositsoeng mona, futhumetsa metsi a bo se senyehe ha phahlo e se e felile. ho hlatsoa (inocheso oa 40°C) le likarolo Ho sikira ho hongata ho ka seilya khoele. Metsoako e mengata kapa ho belisoa ho hongata ho senya ho toanela ho futhumala ho feta 45°C. hoo re ratang ho hiokomela hore tse hiano tsa rnetsi a ho pulutsa pele u qala ho hlatsoa. Metsi a ho hlatsoa ha Ho inela khoele pete ho hlatsuoa Ka nako eo ho ntseng ho hlatsuoa metsi a se be ka tiase ho 30°C ka mofuthu, ho thibela mafura ho hoama le ho khutlela khoeleng. U 'ne u eketse metsi khafetsa Khoele e toane1a ho ineloa metsing a mocheso. phophoma ha boea. batang pele e hlatsuoa. Kenya khoele ka sekotlolong sa mofuta ofe kapa ofe 'me 'me u sebelise (thermometer) ho bona Mofuthu oa metsi a pulutsang o toanela o 'ne o theohe ho fihiela 20°C. Ho theoha butle-butle ho etsa hore khoele u tele metsi e le hore khoele e loebe. Hiokomela hore lipolokoe kaofela ii e sale e phophoma e khanya e bile e inelehile. benya. 35 Toara khoele joalo ka ha ho hialositsoc ha ho hlatsuoa qalong 'me u e polanye ka metsing. Etsa joalo hape ha u pulutsa. Se ke ua suoa kapa ua tihotla e le hore khoele e sale e ntse e lekana e le boreleli. U se sebelise borashe haese feela ha u phophomisa boea. Ha ho senye letho ho tlohela khoele ka metsing a pulutsang ho fiblela ka la hosane. Lebone Hiokomela! Bekha amonium sulphate 'me u e ntetse sekotlolong se seng sa pola- i.',,,?,)))Z743 sitiki. p 40 Pepeta polokoe ho nta metsi 'me u e anehe moriting moo moea o fokang. Letsatsi le etsa hore khoele e robehe. Boloka khoele moo ho seng letsatsi kapa lerole. Tsela ea tebetso le mokhoa oa ho tipa Ntlong ea tebetso moo ho sebeletsoang thekiso ke ntlha ea bohlokoa hore motipi a se bapale ka nako kapa lintho tseo a Ii sebelisang. Ho qaqisa tsela ea tebetso ho tioha qalong ho fana ka litholoana tse hiabosang. Mookameli a ka lokisa tsela ea tebetso sebakeng sa motipi, a fana ka khoele e tipiloeng e tia hiokahala bekeng e tiang. Bekha 'me u lokisetse khoele ho tipuoa: Inela khoele metsing a batang bosiu ho le bong kapa ha litokiso tse ling ii ntse ii tsoela pele. Ke tloaelo e n.tle hore ho 'ne ho sale ho e-na le likhoele tsa boima ha 1 kg tse ntseng ii inetsoe. Ithute mekhoa ea ho etsa (recipe) Ngola fate likaroloana tse hiokahalang tsa metsoako Lata makotikoti le libotlolo u li behe pel'a likala le mabekere a methang. Tla metsi a fokolang ka pitseng 'me u hotetse mollo. Bekha phofo ea motsoako 'me u e ntetse sekotloloaneng sa polasitiki. Hloekisa sekala. 36 Roala likausi tsa matsoho tsa rekere, metha Acetic Acid. Tiatsa khalase metsi a batang 'me u tele acid ka teng ho e hiapolla. Metha Albigal 'me u e hiapolle joalo ka kaholimo. Tela karolo ea metsi a belang ka phofo ea 'mala. Tela motsoako oa 'mala ka pitseng, Fuluha. Te1a amonium sulphate ka pitseng. Fuluha ho fihiela e fuluehile. Tela acid e hiapolotsoeng ka pitseng. Fuluha. Te1a metsi a batang. E toanela e be karolo e le 'ngoe ea khoele ho ka- tse 30 tsa metsi (1: 30=1 kg khoele ho 30 L metsi). Leha ho le rob joabo re ka re metsi a lekane ha khoe- le e loeba. Kenya khoele ka ho Albigal e hiapolotsoeng. Kenya khoele ka bateng e tipelang. E tebise 'me u hiokomele hore p0lokoe e 'ngoe le e 'ngoe e inelehile ka ho lekana. Butle-butle futhumetsa bate e tipelang ho fihiela e bela, e nke nako e ka bang metsotso e 45, ho seng joalo khoele e tia tipeha kantle feela. Ho futhumetsa kapele hape ho ka tipa ka mokhoa o sa lekaneng. U 'ne u fuluhe ha u ntse u futhumelitse bate e tipelang ho seng joalo 'mala ha e na ho anela ka ho lekana. Boloka mocheso oa bate boemo bo holimo nako e ka bang metsotso e 45 (sebelisa sesupanako). U se ke Boloka lipitsa ii hloekile oa belisa khoele nako e telele haholo. ptjatlisa bate e tipelang (mo- Qhala metsi a ka bateng e tipelang cheso oa ho isa 90°C). Fokotsa kese hiola e sebelisoa hape kapa u e time ho hang. Sheba mocheso nako le nako 'me u hotetse kese hape ha o theohetse ho 80°C. Fuluha nako le nako ha metsi a sa ptjatle. Mebala e fapaneng e hioka mecheso e fapaneng. E lefifi e hioka ho belisoa nako e telele. Mohiala: Mebala e seng lefifi ho isa 0.5% (dyestuff-belisa-20 metsotso Mebala e mahareng ho isa 2% (dyestuff-belisa-30 metsotso Mebala e lefifi ho isa 4% (dyestuffbelisa-45 metsotso Mebala e sebelisang phofo ea 'mala e kaholimo ho 4%-60 metsotso Ha re sa futhumetse kapa ho belisa bate e tipelang ho feta kamoo ho hiokahalang re ka tseba ho fokotsa litheko tsa ho tipa haholo kese ke eona e turu haholo. 17. Hlokomela hore 'mala o toarta le oa teko. Ha o shebahala u ba lefifi ho feta, khaotsa ho tipa. Tsoela pele ho belisa kboele metsing a hloekileng haeba u ile ua nta khoele tiping pele metsotso e 20 e feta. Khaotsa ho tipa haeba 'mala o she- bahala o fosahetse. Ho ka 'na ha etsahala hore u tipe khoele bocha 'me ho bobebe ho fetola 'mala o elileng. 18. Ha u qetile ho tipa, aneha khoele moriting ho phola. 'me u e hloekise haeba e sa tl'o Khoele e tipiloeng e hioka ho hiatsuoa. Tsoela pele ho e hlatsoa joalo ka ha ho se ho hlalositsoe. Te be/iso ea bate e tipelang ho tipa 'mala oa B Haeba 'mala o ntse o le teng metsing ka bateng, o ka sebelisoa hape. Folisa bate ho fihlela 45°C. Tela halefo ea (amo- nium sulphate) e ileng ea sebelisoa pele, le halefo ea Albigal le halefo ea acid. Hangata ho tipa hona ha bobeli ho hiahisa 'mala o thethefetseng oa 'mala oa pele. Leha ho le joalo haeba ho ne ho sebelisitsoe mebala e 'meli kapa e meraro ho tia khathala o le mong, e meng etla sala, 'me 'mala oa B o tia fapana le oa pele. Sebelisa ea khoele e sebelisitsoeng pele sebakeng sa B, e le hore 'mala o tie o be lefifi. Liteko tsa ho tipa Ho molemo ho khetha mebala e tloaelehileng 'me e bolokoe sebakeng sa ntlo ea tebetso. Khetha mebala le mekhoa eo e tsoakoang 'me u tipe polokoe ea lOOgr ea 'mala o mong le o mong. Ntlo ea tebetso e etsang kapa e lohang litapeiti e hloka 50 ho isa ho 100 ea mebala le mebala e lipakeng e le hore e tsebe ho etsa rnekhabiso e metle. Sebetsa 'me u hiophe mekhoa ea ho etsa mebala ka hiahiamano hape u hopole melao ea bohlokoa. 37 Metsoako e loileng e etsa mebala e lefihi. Metsoako e hiapolotsoeng e etsa mebala e hiakileng. Tipa likaroloana tsa 3%-2%-1%--0.5% 0.1% ea motsoako o mong le o mong e le hore u tloaele mebala ea metsoako pele e hlapolloa, pele u ka e tsoaka. Ha u tsoaka metsoako e 'meli, 'mala o loileng ho feta o mong ke ona o tia bonahala haholo. Mohiala: 2% ea 'mala o mofubelu + 1% p mo- sehia o fetoha 'mala o mofubelu bo bosehia, 2% ea 'mala o mosehia + 1% o bolou o fetoha bosehia bo botala. Ha u tipa ho latela kamoo ho boletsoeng hore na motipi o sebetsa ka ho nepahala. Balohi le bona ha ka rata ho khetha mebala teng. Karete ea liteko Ka nako e 'ngoe karete ea liteko e sebe- liseha habonolo ho feta polokoe. Phunya masoba pampiring e thata 'me u fase khoele ea 'mala o itseng lesobeng. E fe nomoro. Bareki ha rekang lintho ka bongata ba ka 'na ba thabela ho fumana likarete tsena e le hore ba supe mebala eo ba e batlang likareteng ha ba reka. Boloka likarete le lipolokoe tse ling ka tlung ea liponto e le ho bebofaletsa bareki. u tia tiameha ho tseba hore na 'mala o entsoe ka metsoako efe. Khoele e bolokiloeng Bapisa le mokhoa oa ho etsa o tloaele- Nomora lipolokoe tse boloketsoeng ho rekisoa. Khomaretsa polokoe ka pampiri e qamathelang 'me u ngole nomoro ea hileng o seng o ntse o le teng 'me u kopanye metsoako ea 'mala o atamelang 00 U nang le oona. Kopanya likaroloana tse 0.5% tsa 'mala ka mong ha u batla ho fetola motsoako e le hore u tsebe ho fihiela 'mala 00 0 U batlang u sa sokola. eona. Hopola hore metsoako ea Irgalan ha e khanye 'me hona ho ka 'na ha u sitisa ho fihiela 'mala 00 0 U batlang. Sebelisa pitsana e 'nyenyane bakeng sa ho etsa liteko. Sebelisa 3 litre ea metsi sebakéng sa khoele ea 100 gr. Ngola mokhoa oa ho etsa bukeng 'me u Ii ngole ka linomoro ka ho hiahiamana ha u ntse u tsoela pele. Faseletsa litekete tse ngotsoeng lintho tsena khoeleng e sebelisitsoeng ha ho lekoa. Boloka lintho tsena ka ntlong ea ho tipela 'me u Ii sebelise ho bapisa le likhoele tse etsoang, ka tsela e joalo u ka bona Etsa masobana a lekanang le mebala e tloaelehileng ea likhoele. Nomora masobana ana ho fokotsa mosebetsi. Ngoliso ea tebe1iso ea lintho Sebakeng sa ho fumana theko ea lintho tse etsoang, tebeliso ea lintho tse sebelisoang e tiameha ho ngoloa fate. Thabana-li-'Mèlè motipi o ngola fate na ho sebelisoa motsoako oa dye, Amonium sulphate Acid, le tse ling, tse kae le- khetlo le lekhetlo ha ho tipuoa. Ha ho qaloa ho sebelisa moqomo oa keseho ngoloa fate boimaba eona. Ha khoeli efelaboimabo setseng bo tlosoa ho ba ha e fihia. Kese e sebelisoang e methoa ka likhoeli. Mohiala oa t.ebeliso: .8 Date Reupe Yain.weight Dyetufi Aud Amsuiph. 6.3 57 2.000 kg. 16 gr. 2cc 80 gr. Aihepi 10cc Ho ohia ka mochini Mochini o nang le lithupa tse emeng le lieta ka holimo o na le mabili a liforo moo liropo ii fetang Setoantong ho bontoa mochini o tloaelehileng a nang le mabili a liforo le iiropo kaholimo. Likarolo ii toai1oe ka a b c joalo-joalo. Matoao ana a sebelisitsoe 1itoantong tse tia latela: Likarolo tsa mochini o nang le iithupa tse emeng le lieta A Likosene tse ka mathoko: Likosene tse peli tse ka mathoko tse kopa- ntsoeng ka lithupa tse teka1etseng. Bi Moqala o kaholimo: Thupa e tekaletseng holim'a lithupa tse emeng. E thusa ho emisa mochjnj o otlolohile. BI N- 9 /\ P RI R2 40 B2 Moqala o kapele: Thupa e teka1etseng tiase kapei ho lithupa tse emeng - o thusa ho emisa mochini K o otlolohile. B3 Moqala o tiase: Thupa e teka1etseng tiase ka mora' lithupa tse emeng. C Lieta ii kentsoe thupeng ena. Moqala o tioereng litomo: Thupa eo ho faselelitsoeng lintho tse etsang hare mochini o eme hantle, mabili a liforo moo liropo ii fetang 'moho le lithupa tse emeng. Mochining o nang le mapolanka a ka holimo a kopanang le 1itepe tse lipakeng tsa lieta le likhoele tse telele, teng ho na le melamu ea tepe e kentsoeng kose rieng. D Moqala o otlollang phahlo: Thupa e sa tsamaeeng moo phahlo e lohiloeng e fetang teng ho otloloha pele e hareloa thupeng e ka tiase. Hangata e thirelelitsoe ke moqala a faseleli- tsoeng likoseneng tse ka thoko ka E L ana. M Litliutsoana tse fasitsoeng meqaleng e tEoeeng mahloana: Li kopane le ii- ropo tse fetang mabiling a liforo. Mechining e meng ha ii eo hobane meqala e kopanngoa le melamu ea 1itepe e koseneng ka liropo. N Koseneng e ka tiosoang e leketlileng kapele ho lintho tse tkereng kama e masoba: Ha u e hulela ho uena iikhoele tse lohang ii otlelloa litulong tsa tsona. o Karna e masoba: E faselelitsoe koseneng e otlellang likhoele tse lohang. Likhoele tse hiahietsoeng ii kene ho masobana a hiahang molohong. Moqala o kamorao mochining: Thupa e sa tsamaeeng e kamorao mochifling. E thusa ho sarolla le ho tiisa likhoele tse hiahietsoeng ha ii feta eoria hare ii arohane ka ho lekana ka bophara ba mochini. P pele ii ka hareloa moqaleng a ka Moqala o tiase: Thupa e sa tsamaeeng moo phahlo e lohiloeng e fetang pele e hareloa moqaleng o tiase. G Moqala oa khoele e hiahieloang: Thupa e potang ka morao ho mo- chini moo khoele e hiahieloang e haretsoeng ho bolokoa. Molamu o harelang khoele a kopantsoe le oa khoele e hiahieloang ka liropo kapa seili e kenyang mapolanka a likhoele. Q1-2 Lebili: Je meno le kopantsoeng iintlheng tsa moqala oa likhoele tse hiahietsoeng o potang. Hape le fasitsoe 'moho le lebili le harelang karob e felileng ea phahlo. Ha be pota, phahlo kapa likhoele ha hareleha. R1-2 Lithupa tse thibelang moqala a harelang Iikhoele ho khutla. Lit husa khoele ho hula e tiile. Li kene liforong tsa meqala e emeng. S H Moqala o harelañg phahlo: Thupa e ka hare ka pele ho mochini tiase, moo lesela le hareloang ho bolokoa. Moqala o harelang khoele a kopantsoe le oa lesela ka liropo kapa seili e kenyang mapolanka a likhoele. Lieta: Lieta ii kopantsoe le moqala o tiase (B3) 'moho le 1itepe tse pa- J Mohele: Thupa e toereng moqala a harelang likhoele tse hiahletsoeng o kopantsoe le mohele ka ropo. Selohi se ka phahamisa thupa ena eaba se hiephisa likhoele se ntse se lutse se loha. T Lit epe tse etsang hore moloho o lekane: Kaholimo ii kopantsoe le meqala e kentseng mahboana ka liropo, keng tsa lieta ka mahiakoreng a mabeli. Meqala e fasitseng likhoele: Meqala ena e faselelitsoe ka liropo ho lithutsoana ka holimo, ka tiase ii faselelitsoe lieteng. Lithupa tse fapanyang likhoele: Li kenngoa lipakeng tsa likhoele tse hiahietsoeng ho ii arola. tiase. F Likhoele kapa lit erata Ise faseleli-. tsoeng meqaleng: E 'ngoe le e 'ngoe e na le mahloana a 3, le lenyenyane hare. Khoele e hiahietsoeng e kena mahloaneng ana. Mabili a liforo: A leketlile moqaleng o fasitseng mahloana. Liropo tse kopanyang lithutsoana ii feta mabiling ka tiase e kopane le lieta. Mechini e meng e na le tse peli, e meng tse 'ne. U Setulo: Moo selohi se lulang ka pel'a mochini, mechini e meng Setub se kokQtetsoe lithupeng tse emeng ka pel'a mochini. 41 Tebeliso ea mochini o nang le Liropo tsena ii nolofatsa mosebetsi oa bile o na le mabili a liforo le liropo. ba moqala o phahamang e thusoa ke inoqala o fasitsoeng mahloana o Meqala e fasitsoeng mahloana e faselelitsoe kaholimo ho mochini ka liropo tse tsamaeang mabiling a liforo. Moqala o mong le o mong o kentsoe seeteng sa oona ho pota lithupeng tse etsang hore moloho o lekane tse ka tiase ho mochini. Ha selohi se hata seeta se le seng, se hulela moqala tiase. Hona ho lelefatsa iiropo ka lehiakoreng la seeta se hatoang, ka ho le lerig ho ea khutsufala e be moqala o mong oa phahama. ho tsamaisa lieta, hobane karolo ea boima tsona. Ka lebaka Ia ho sebelisa meqala e 'meli hore mosebetsi o bebofale, hangata mochini ona o etsoa ka meqala e 2-4-6 joalo-joalo. Ka hobane ha moqala o mong o phahama o mong oa theoha, khoele e hiahietsoeng e ka pele mochining e tiameha ho tsoa bohareng ha kama e masoba hore ho be le sebaka se lekaneng lipakeng tsa lihareng tse holimo le tse tiase. Etsa hore sebaka sena se be boholo ha hore thupa e nkileng khoele e lohang e thetse tse hiahietsoeng ha sebaka lipakeng se bulehile. -WI 42 Mochini o nang le mapolanka a ka holimo mochining o kopantsoeng le 1itepe tse pakeng tsa lieta ka mahiakoreng a mabeli Thepa e sebelisoang ho loha Mochini ona o sebetsa ka ho phahamisa mapolanka a kentseng likhoele mahloana ka bonngoe. Mapolanka ana a ka phaha- misoa tiase ka ho hata seeta. Ho etsa tjena ho hulela tiase litepe tse lipakeng tsa lieta tse kopaneng pakeng tsa mela- ngoana ea 1itepe. Melangoana ena e Heddle. Leihloana - le etsoa ka khoele ea cotton. phahama ka mahiakoreng e be e phaha- misa mapolanka a kentseng likhoele mahloana. ______I I. -ii:' tWLJ Heddle board. Lepolanka le kentsoeng mahloana - lihakisi tse entsoeng lepolankeng ho etsa likhoele mahloana. 4., Heddle horse. Lithutsoana tse kopanyang mapolanka ka mabili a liforo le liropo. Shaft Holder. Lintho tse toarang mapolanka hore a otlolohe ha ho hlahleloa mo- Mochining ona mapolanka ana a ka chini. Mabili a liforo le liropo. kennngoa a le sehiopha seeteng se le seng. Hore u tsebe ho etsa moloho o litematema u sebelisa seeta se le seng ka nako. Ha u hata seeta ho phahama feela mapolanka a kentsoeng ho sona. Ka lebaka la hobane lithepe tse tsamaisang mapolanka ha ii tsamaee 'moho, ho ka sebelisoa palo efe feela ea mapolanka. Kaha mapolanka ana a phahamisa iikhoele tse hiahietsoeng le ho bulela Pulley. Ntho e sebelisoang ho arohanya likhoele pele mochini o hlahleloa. sebaka pakeng tsa likhoele, khoele e hiahietsoeng mochining ona e lokela ho feta kameng e masoba ka tiase hore sebaka se lipakeng se be setle. Ke ka mokhoa ona feela likhoele ii ka tsamaisoang tjena: Lepolanka le le leng le ee holimo ha a mararo a ea tiase. Reed hook. Hakisi ea kama - ke hakisi ea polasetiki kapa lesapo. E sebelisoa ho kenya khoele kameng. 43 Stretcher. Lepolanka - le thusa ho boloka bophara ha phahlo bo lekana ha ho ntse ho lohuoa. F - - Reed and Holders. Shatlele e hare1arg khoele e tenya haholo hore e ka hareloa shatleleng e tloaelehileng. a, r 4', C", Raddle. Kama le lintho tse e toarang ha khoele e hiahieloang e kenngoa mahloaneng hore e se ke ea teteana. / Boat Shuttle. Shatlele e ka buleha ka Rug Shuttle. Shatlele e nang le lemao mahole kapa ea ba le ka tiase. Bobeli ha le kenyang bobbing kapa khoele e tenya haholo bakeng sa shuttle e 'nyenyane. mefuta ena e na le ntho e harelang ka tiase. Floor Swift. Ntho e harelang khoele e ke- Skein Winder. Ntho e etsang lipolokoe ntsoen tafole. 44 tsa khoele. Mokhoa oa ho arohanya likhoele tse tliPo hiahiela Lintho tse toarang kama e masoba ha likhoele ii ntse ii kenngoa ho eona ho ii arola pele Ii hlahleloa. Nthoana ea pola- setiki, lesapo kapa tepe e hiahielang karna e masoba. Yarn Winder - Umbrella Type. Seampo- rene se toarang khoele ha e hareloa bobbining. Ntho e thusang phahlo hore e lekane ka bophara ha u ntse u loha. Toloki e harelang likhoele tse tenya haholo bakeng sa toloki e tloaelehileng. Toloki e nang Ic lemao leo bobbin e kenang ho lona. Toloki e ka buleha ka hohie kapa ea ba sephara ka nga e 'ngoe. Ntho e sebelisoang ho harela khoele. Seamporene se sebelisoang ho toara khoele ha e hareloa lipolokoe. Ntho e harelang khoele empa e nang le tafole moo ntho e harelang e kentsoeng Mochininyana o etsang li-bobbin tsa tepe. Bobbin ea motlakase e tsamaeang ha u hata seeta. Hand bobbin Winder. Mochininyana o etsang li-bobbin ka lekapa-kapa/tepe. Electric bobbin Machine. Mochini o hare- lang khoele o sebelisa motlakase - o sebetsa ha u hata seeta. Thepa e sebelisoang ho loha Mahloana a etsoa ka khoele ea "cotton". Lepolanka le kentseng mahloana - Lintho tse kentseng mahloana lepolankeng ThutsOana e kopantseng mapolanka a kopaneng le liropo. Ntho e etsang hore mapolanka a kopa- neng le liropo a eme nga e Ic 'ngoe Mabili a liforo ao liropo tse kopanyang mapolanka ii fetang teng. 45 Khoele e hiahieloang Khoele e lohang Khoele e hiahieloang ke eng? Ke likhoele tse fasoang mochining pele u qala ho loha. Likhoele tsena ii toanela ho fasoa 'moho hore ii lule ii tiile. U toanela ho hiahiela ka mokhoa 0° iikhoele ii tia sala ii eme joalo ka ha Ii ne ii kenngoa. Khoele e lohang ke eng? Ke khoele e kenang e tsoa lipakeng tsa tse hiahietsoeng e be ii etsa moloho. Khoele ena e knngoa bobbining kapa lepolankeng la teng, e be e kena seba keng se hiahang lipakeng tsa likhoele ha u hata lieta, e tioba lehiakoreng lena e ea ho lane ha u ntse u loha. Khoele e na e otlelloa fathe bore e tiee ka lepolanka kapa kama e masoba. Poma likhoele u faseletse ntlha eno tha- khiseng eo u qalileng ho hiahiela ho Ho hiahiela likhoele ka mokhoa o bonolo Mokhoa 0 bonolo ke oa ho thakhisa iikhoele fathe. Mokhoa ona o ntse o sebelisoa ke mehiobo e meng Afrika. Sebaka se lipakeng tsa lithakhisa se tia bonta bolelele ba khoele. U qala ka ho fasa khoele thakhiseng ea ho qetela, ho tioha mono u se u ntse u potisa khoele ka ho hiahiamana. Lehiakoreng le ka ngane ho na le moo likhoele ii tiolanang lipakeng tsa lithakhisa tse bapileng (sheba setoanto). U tsoela pele ka tsela ena ho fihiela u hiahietse likhoele tse lekaneng. 46 eona. Tihatihamano ea likhoele e bonahala moo Ii tiolanang teng. Ke hona moo ii balehang habonolo hobane ii lutse ka mokhoa 00 ii kentsoeng. Pele u nta likhoeie lithakhiseng u toanela ho fasa likhoele tsena moo ii fapanang e le hore ii sale ii eme joalo ka pele. Le teng ho ntse ho le molemo ho fasa likhoele tsena ka makhetlo ho ea ka bolelele ba tsona 'moho le lilupung. Fasa u tiisa hore likhoele ii tie ii se ke tsa monyoha eaba ha ioebehlana. Sebakeng sa mekhoa ea ho baia iikhoeie, ho ii fasa le ho ii nta lithakhiseng, bala moo ho buuoang ka lepoianka le hareiang khoele e tiii'o hiahleloa. Ho kenya khoele e hiahieloang koseneng Kosene ena e ka bitsoa lepolanka le hiahielang. Kosene e hiahielang e ka beoa fate kapa ea fasoa leboteng. E na Ic lithakhisa ka leqeleng le ka lehojeng. Lithakhisa tseo likhoele ii tiolanang ho tsona ii tiase ho kosene. Haeba u hiahiela ka khoele e bobbining ho molemo ho ba le raka ea libobbin. Ho seng joalo u batle ntho e te1ang p0- Fasa ntlha ea khoele thakhiseng A, telela thakhiseng B. Tsoela pele ho te1isa likhoele tse koseneng ho ea fihla lithakhiseng G-H. Ha u khutla hlokomela hore likhoele ii tiolane lipakeng tsa lithakhisa. Haeba ho hlahleloa ka khoele tse peli, ho ea holimo le tiase hanngoe ho etsa likhoele tse 'ne. Ha u hiahietse likhoele tse lekaneng, khaola khoele e be u faseletsa ntlha ho A. lokoe ea khoele. U ka ikhethela hore na u hiahiela khoele e le 'ngoe kapa ho feta. Setoantong ho sebelisitsoe tse peli (e le 'ngoe e menahane). Bolelele ba khoele e hiahieloang bo fumanoa ka ho batla hore na khoele e p0- B 'a C D a tile kosene hakae Mohlaia. Bophara ba kosene 0.9 m Bolelele bo hiokoang ba khoele 5.40 m Palo ea sebaka lipakeng ho etsa bolelele bo hlokoarig (5.40 0.9) m 6 spaces E C, o 000 K L M 47 Ho harela khoele e tliPo hlahleloa lepolankeng soba moo thakhisa (H) e lulang ha ho qaloa ho hlahleloa. Moo likhoele ii tblanang ha ho tsamaee. Thakhisa e ka Lepolanka lena le lokile haholo sebakeng sa ho harela likhoele tse telele tse ngata tse il'o hlahleloa. Ha u lokisa likhoele tse sothoa. telele ii bile ii le sephara, ke bohlokoa hore likhoele ii lekane ka bolelele le ho Ho fumana bolelele ba khoele e il'o hiahleloa, sebaka lipakeng tsa mapheo ke tiea. Mo/i la/a: 0.62 m Sebaka lipakeng tsa lepheo he moo iikhoele Ii fapanang ke 0.45 rn. Bolelele bo hlokoang ba khoele ke 5.40 m Lenane Ia mapheo ke (5.40 m: 0.62 m) = 8 mapheo+0.44 m. Boitlhatlhobo: (8 mapheo x 62 m) + 0.45 m=5.41 m Qeto: Ho harela mapheong a 8 ho tia lelefatsa khoele ka 1 cm, mapheo a 7 ha a lekana, a 9 a mangata haholo, a 8 ke ona a bokileng. Bala libaka tse 8 ho tioha moo hikhoele ii fapanang u ntse u potisa lepolanka Ic harelang habeli, e be u kenya thakhisa lepheong ha 8. Faseletsa khoele thakhiseng. Potisa be- polanka le harelang butle 'me u bale hibaka tse 8 e be u ema moo likhoeelli fapanang. A C", flo sheba ntho o le kaholimo Lepolanka lena le na le mapheo a 4 a kopantsoeng thupeng e hare (A, B, C, D). Mapbeo ana a pota thupeng ena (B). Libaka tse lipakeng tsa mapheo ha lekana. Karolo eo lépolanka lena lee potang ke sebaka se lipakeng tsa mapheo ana. Lithakhisa tse tlolanyang likhoele ii kentsoe moqaleng o fasitsoeng hipakeng tsa mapheo a mabeli. Mapheo a na le ma48 Beha khoele lipakeng tsa lithakhisa tse toereng likhoele moo ii fapanang e be u potisa thakhisa G. Qetella ho tiola ha u khutla. Potisa lepolanka le harelang hape ebe u fetisetsa khoele thakhiseng eo u qalileng ka eona. Etsa khoele ketane ha u e nta lepolankeng. Nta thakhisa (H) u kenye letsoho Ic leng lupung, thoara khoele ka letsoho le le leng u le kenye lupung ebe u hula khoele le teng u etsa lupu e 'ngoe. Tsoela pele ho harolla khoele ho fihiela u fihia moo likhoele ii tiolanang. Faseletsa lupu ea ho qetela khoeleng ho thibela ketane ho thatholoha. Likhoele moo Ii tiolanang ii hiaha 11 ntse Ii Ic palo eo ii haretsoeng ii le eona. Bala likhoele joale ka ha u ii bona, u qale ka ea pele. Fasa khoele e khubelu ka mora' tse 50 u toae. Haeba u hioka likhoele tse 100, ho ii bala ho bonolo ha u tseba hore ho na le tse 50 ka mora' letoao le leng le le leng le lefubelu. Khaotsa ho harela moo u qalileng. Fasa moo likhoele ii fapanang joale ka ha ho bontitsoe. Moo likhoeie Ii tiolanang ho toanela ho sala ho le joalo ho fihiela ha ii hlahleloa. Beha khoele holim'a tafole. Kenya thupa mahiakoreng a moo likhoele Ii tiolanang. Fasolla mafito ha u kentse lithupa hantle mahiakoreng. Lithupa tsena ii boloka khoele joale ka hoja e ntse e fasitsoe. Moo likhoele ii tiolanang Li tlolara ha khoele e hareloa. Mosebetsi oa teng ke ho boloka likhoele ka tsela eo ii emang ka eona ha ii hiahleloa. Khoele e ka ntoa lepolankerig ha u qetile. Fasa khoele u e tiise libakeng tse baloang ho thibela likhoele ho loebehiana, Ha khoele e behoa tafoleng 'me ho kenngoa lithupa ka mahiakoreng u bona bore: khoele ea pele e pota ka tlas'a thupa ea pele e be e tiola ea bobeli. Khoele ea bobeli e tiola khoele ea pele ebe e tsoa tlas'a ea bobeli. Likhoele tse setseng ii tsamaea ka ho faparia ka tlase le ka holimo ho fihiela khoele e fda. 49 Ha re hialosa sebaka sena re sebelisa hape - 10 to 1cm. libaka tse peli tse lipakeng tsa likhoele. Ha re bapisa le kaholimo re ka re (a) ke sebaka sa pele, athe (b) ke sa bobeli. Mokhoa o bonolo oa ho loha o itetlehile holim'a libaka tsena tse peli joale ka ha ho etsoa limanki ka thapo. Ha ho lohuoa ka kosene sebaka lipakeng se etsoa ka ho kenya molamu lipakeng ebe ho etsoa Se- baka sa bobeli. Ha ho :sebelisoa mapolanka, a mabeli a tsamaisoa ka lieta tse peli ho etsa sebaka sa pele le sa bobeli. Ho fumana bophara ba likhoele Selohi se lokela ho tseba bophara ba ntho eo se tliI'o e loha le palo ea likhoele tse hiokahalang. Mehiala ena ke ea e me- ng e sebelisoang Thabana-li-'Mèlè. Masela a koahelang libethe tse 'nyenyane Bophara ba lesela ha Ic felile 155 cm Bophara, mochini u balella le 3 cm ea ho' honyela 158 cm Kama e masoba: 30/10 ho kenya khoele; khoele e le 'ngoe lesobeng Ic leng le le leng. Palo ea Iikhoele tse hlahletsoeng: (158 x 3)==474 khoele tse tesanyane. Lesela Ia tafole Bophara bo hiokoang ba lesela==30 cm Ho hiokahala ho eketsa sebakeng sa ho honyela Kama e masoba 30/10 Palo ea likhoele tse hiahletsoeng (30 x 3) = 90 tse tesanyane. Sebakeng sa bald Pele u khetha palo ea likhoele tse hiahleloang u toanela ho fumana bophara ba tse hiokahalang sebakeng sa boholo (size) tse fapaneng. Ha u nka Iitenye- helo tsa ho etsa lintho hona joale, u leke ho fokotsa ho senya thepa. Ho boloka chelete ho sebelisa khoele sebakeng sa boholo bo bong le bo bong ba baki. 50 Sebelisa khoeie e toanang sebakeng sa libaki le libakana. Matsoho ha a hioke bophara bo feletseng ba ntho e sebelisoang. Sebelisa setsekana se setseng ho etsa mokotlana. Ho fumana bophara ba khoele, beha pa- mpiri ea setoanto sa phahlo tafoleng u kentse karolo ea ka morao lipakeng tsa ba tsona. Sheba setoanto ka tiase (kama e masoba ke 30/10 sebakeng sa likhoele kaofela). Mohiala: Baki ea boholo bo lipakeng. Bophara ba khoele e hiahietsoeng u kopanya le 5 cm ea ho honyela: 125 cm. Palo ea likhoele tse hiahletsoeng: 375. likarolo tsa ka pele e be u metha bophara Ho fumana bolelele ba khoele e hiahieloang Phahlo e lohuoa khoele e hiahietsoeng e tiile hantle mochining. Ha e ntoa mochining, khoele ea pongoa 'me phahlo ea honyela e ba khutoanyane. Ho honyela ho tia tsoa hore na ho sebelisitsoe khoele ea mofuta ofe. Molao o tloaelehileng ke ho lebella ho honyela ha 5-10% 50 cm litjobo kamora' mahloana qetehong = 0.50 cm Kakaretso ea bolelele 28.20 cm +6% ho honyela 1.70 Bolelele bo hiokahalang 29.90 m Ho lokisa bolelele ba khoeie lepolankeng le harelang khoele (sheba moo ho buuoang ka ho harela khoele lepolankeng). linthong tsa "cotton" kapa tsa boea le Palo ea mapheo: 29 : 90 : 0.62 m==48 1-2% linthong tsa "flax". Ha u fumana bolelele ba khoele u toanela ho eketsa bolelele sebakeng sa ho mapheo honyela. 29.76 m iViohiala: +45 cm tsa moo likhoele Ii tiolanang =0.45 m Lesela la bethe le 2.45 m, ha le felile le toaneia ho eketsoa ka 6% khoeleng e hiahietsoeng. Hopola ho eketsa khoele le sebakeng sa litjobo. Lipalo: 2.45 m+(2.45x6==15 cm)= 2.60m+iitjobo. Mohiala oa ho fumana bolelele ba khoele e ka etsang masela a libethe a 10. Masela a 10 a boholo ba 2.45 m = 24.50 Ho hiahioba hikhoele lepoiankeng=48 mapheo le le leng 062 cm=(48 x 0.62)= Bolelele ba khoele 30± 21 m Lipalo ii bonta hore 29.9 m ke bolelele be hiokahalang 'me hiahiobo e re 30.21 m. Ha u na le khoao u ka mpa oa eketsa bolelele ho e-na le ho bo fokotsa e Ic hore khoele e tie e lekane. 9xlitjobo, 2x15 cm=2.70m 50 cm litjobo tse fasoang lithupeng 0.50m 51 Ho arohanya likhoele pele u hiahiela mochini b Pele u fetisetsa khoele mochining, iikhoele ii lokela ho kenngoa kameng e masoba e le hore ii kene ka bophara bo lekaneng. II, Ha u se u hiahietse mochini u kentse iikhoele tse hiahietsoeng likhoele - mahloaneng, likhoele tsena Ii boetse ii kenngoa kameng e masoba hore ii arohane hantle. 1 _; ill//I!" 4' Ka tiase ho hlalositsoe mokhoa oa ho kenya likhoele kameng pele ii hlahleloa mochining. Beha likhoele tafoleng e be u beha ntho e boima kamora' lithupa tse kenyang likhoele tse tiolaneng. Beha kama kapele ho likhoele ntlheng eo ii tiolaneng. - --'A ,,Beha moqala o emetseng tebetso ka le-. hiakoreng le leng la kama. Kenya lilupu moqaleng ho ii thibela ho khutlela kameng hape. Hape ho thusa ho ii boloka hantle. Ha likhoele tse hiahieloang ii se ii le kameng ii ka fetisetsoa mochining. 0 -r--- - / //7. -:- -- Ibitlk V _,_;_ _* Niho e arolang likhoele E toana le kama empa e sebelisoa pele khoele e hlahleloa. Libaka tse lipakeng tsa masoba e ka ba 1 cm kapa ho feta, 'me karolo e kaholimo ea patsi ha e tlosoe. Hoa potlaka ho sebelisa ntho ena ho feta kama e masoba hobane lilupu tse ngata ii ka kenngoa lesobeng le le leng. E ntse e sebelisoa joale ka kama e masoba. Ho fetisetsa khoele mochining o nang le mapolanka a ka holimo mochining a kopantsoeng le 1itepe tse pakeng tsa lieta Lokisa mochini ka ho fasolla mafito a Mohialeng ona phahlo e tia lohuoa ka ho tiea ha khoele e le 'ngoe lesobeng le le leng la kama. Empa lupu e le 'ngoe e liropong tse kopanyang mapolanka le Iitepe le lieta. Tiosa mapolanka. Beha meqala e 'meli e melelele ka ma- na le likhoele tse peli (u se ke oa e hiakoreng ka hare ho mochini ka bolelele. tiole lesoba e be u kenya lupu ho le hiahiamang ho fihiela u qeta. Sheba setoanto. lamu ho uena e be u lokisa liropo ho poma). Tsela e nepahetseng ke hore u Nka lilupu joale ka ha ii hiaha moo iikhoele ii tiolanang. Ke taba ea bohlokoa bore likhoele ha ii tioha moo ii tiolanang ii kene masobeng a kama. 52 Molamu o harelang khoele o kopantsoe le lepolanka le kentseng khoele e hiahietsoerig ka liropo tse telele. Hulela mo- fihiela molamu o bapile ka ho lekana le lepolanka le kentsoeng khoele e hiahietsoeng. Qala ho hiahiela ho fihiela mo lamu o harelang khoele o batla o le ka-. pel'a lepolanka le ka morao. Isa khoele e hiahieloang ka lithupa tse fapanyang likhoele le kama e masoba mochining. Beha moqala o kentseng iintlha tsa lilupu ka pete ho lepolanka Ic haretseng khoele. Ntetsa lintiba tsa lilupu lepolankeng. Khoele e hiahieloang e toane1a ho kenngoa bohareng ba mochini, 'me Iikhoele tsa teng ii arohane ka ho lekana lepolankeng. Ho hiahiela mochini Ho hlokahala batho ba matla ho thusa ho hlahlela mochini. Etsa hore bathusi ba hao ba lule hantle fate kamora' mochini. Fetisa ketane ea khoele e tlil'o hlahleloa ka tlas'a lepolanka le bolokang karolo e felileng ea phahlo le lepolanka le barelang khoele e hlahletsoeng. Arolela bathusi ba hao khoele ka ho lekana. Palo ea bathusi e tsoa hore na u hiahiela khoele bophara bo bokae le hore na ho sebelisoa eng. Khoele e bonolo ea boea ba nku ha e hloke ho tiisoa haholo, motho a le mong o lekane. Khoele ea flax e 130 cm e hloka ho tiisoa haholo. U hioka batho ba 3 kapa ba 4 ho toara khoele, le ba 2 ho sothella mabili, 'moho le uena ho bona hore tebetso e nepahetse. Btha lithupa tse sephara ho pota lepolanka le harelang khoele ha u qala ho harela. Hiokomela hore liropo li koahetsoe ke lithupa. Hamorao ha ho hla- hlela ho ntse ho tsoela pele, ebelisa molamu o otlolohileng le pampiri e haretsoeng joale ka molamu, ka mora' ho harela khoele makhetlo a 3 kapa 4. Hlokomela bore bathusi ba hao ba hula khoele ka ho lekana. Utloa khafetsa hore na khoele e tiile joang ka bophara ba eona ka ho beha matsoho holim'a khoele. Bolella bathusi ba hao hore ba tiise. Ka- e khoehlileng e toanela ho tiisoa ha mochini o hlahleloa. Khoele e sa tieang e ka etsa liphoso molohong. Liphororo tse phahlong Ii ka toekama, le rob Ha u se u ntelitse lilupu tsa khoele lepolankeng kama e masoba e tia be e se e le pel'a lepolanka lena, 'me lithupa tse fapanyang likhoele ii le ka lehlakoreng le leng Ia kama. Karolo eo likhoele ii fa- panang ho eona e tia toanela ho fetisetsoa lehiakoreng la kama leo lepolanka le leng ka ho lona. Sebelisa thupa e fapanyang likhoele ka boraro. Beha thupa ea pele pel'a kama ebe oa e phahamisa ho hiahisa sebaka lipakeng tsa likhoele. Kenya thupa ea boraro sebakeng se lipa- keng. Nta thupa ea pele. Phahamisa thupa ea, bobeli e be u hlahisa sebaka sa bobeli lipakeng e be u kenya thupa ea pele. Nta thupa e setseng e eme. Fasa lithupa tse peli tse fapanyang likhocle khoele e lohang e ka 'na ea sitoa ho khoahela e hlahletsoeng. Tsoela pele ho hlahlela ho fihiela ntlha ea khoele e fihla kameng e masoba. Faseletsa lithupa tse fapanyang likhoele lepolankeng le kamorao e be u khaola khoele ka pele ho kama. Nta likhoele butle kameng u li fase ka lihlopha ka pele ho lithupa tse fapanyang likhoele. Ho tloha mona u kenye likhoele mahloaneng. 'moho kamora' kama ho ii thibela ho oa le ho emisa likhoele na e le 'ngoe. Kenya kama thupeng e otlellang khoele. Etsa hore thupa ena e lule morao-rao ho mochini, 53 Mapolanka lernahloana Mo/i/ala: Mahloana a fasitsoe mapolankeng. A ka Haeba u tlil'o sebelisa mapolanka a mabeli, u hioka mahloana ao palo ea ona e leng halefo ea likhoele tse hiahietsoeng lepolankeng le le leng, ke hore khoele e le 'ngoe leihloaneng". Fanyeha mapolanka meqaleng e teka1etseng ka har'a mochini (e kenye pele u qala ho hiahiela mochini) ha u rata u ka fanyeha mapolanka liropong. etsoa ka khoele kapa terata. Afrika le libakeng tse ling a etsoa ka Iikhoele tsa "cotton". A literata (mahlo) a tlile le mechini e rekisoang. Mapolanka ana a kopantsoe le likhoele mahloana le lieta ha liropo. Ha u loha, mapolanka a phahama kapa a nyoloha ho latela moloho. Mokhoa 00 Iikhoele tse hiahietsoeng Ic tse lohang ii fapanang ka oona 'moho le motsamao oa mapolanka ii ka bontoa pampiring, esita le tsela eo likhoele tse hiahietsoeng Ii kenngoang mahloaneng. Lokisetsa ho kenya likhoele tse hiahie- tsoeng mahloaneng ka ho kenya mahloana mapolankeng. U se ke oa kenya mahloana a mangata ho feta ao u a hiokang. Bala mahloana a hiokahalang. 54 Ho kenya likhoele mapolankeng Ho kenya likhoele mahloaneng u toane1a ho qala ka lehojeng u lebe leqeleng. Qala ka khoele ea pele e moo likhoele Ii tiolang ka lehojeng u e kenye leihloaneng. Sebelisa lemao la koroche haeba u bona le thusa. Nka khoele ea bobeli u e kenye leihloaneng le hiahiamang. Pampiri e tia u bonta hore u e rike lepolankeng lefe. Ke taba ea bohlokoa hore likhoele Ii kenngoe mahloaneng ka ho hiahiamana ha tsona moo ii tiolanang, 'me ii se ke tsa toekama. Ho kenya likhoele kameng toanela ho bona hore khoele e hiahiebang e boharerig ba kama. Ke taba ea bohlokoa hore likhoele tse hiahieloang ii be bohareng ba kama. Ke taba ea bohlokoa hore likhoele tse hiahietsoeng ii tsoe ii otlolohile moo ii fapanang, mahloaneng hoa tsoa kameng. Ha ii ka tsa fapana kae-kae Ii tia etsa phoso molohong. SebeLisa hakisi ea kama ha u nta likhoele tse hiahietsoeng masobeng a kama. a 1 a U a U U a . U U 1 Ho teteana ha likhoele tse hiahietsoeng ho ea ka hore na ii kene joang kameng. Meno a likama a teteana ka ho fapana. Sebakeng sa ho loha ka matsoho likama ii ka fumanoa ho tioha ho 30 cm ho isa ho 200 cm. Li ka teteana ho tioha ho 10-10, 15-10, 25-10 ho isa ho 120-10. Ho teteana ho lipakeng tsa 5 le 10 ho ka ikopeloa. 1-Ia u khetha kama eo u tia e sebelisa, u toanela ho hopola hore na u tlil'o sebelisa khoele ea mofuta ofe, le hore na u tlil'o etsa phahlo ea mofuta ofe. Ho bonolo ho kenya khoele e mennoeng hang kapa e sa menoang. Lipakeng tsa meno a kama. Ho bonolo ho kenya khoele e le 'ngoe leihloaneng, khoele e le 'ngoe pakeng tsa meno a mabeli, empa ka nako e 'ngoe u sitoa ho fumana kama eo u e batlang 'me ebe u tiameha ho kenya khoele ka mokhoa o mong. 2 3 0 U U S U U S S S U . U a .S 'I S S p U S Uaa U Mekhoa e fapaneng ea ho kenya Iikhoele kameng. 1. Ho teteana ha 25-10 ha u sebelisa kama ea 50-10 Ho teteana ha 30-10 ha u sebelisa kama ea 38-10 Ho teteana ha 60-10 ha u sebelisa kama ea 30-10. Likhoele tse hiaheloang ii ka faseletsoa moqaleng ha ii se ii kentsoe kameng. Etsa lefito ka likhoele tse 4 ho isa ho 8 e le hore libaka lipakeng Ii se ke tsa ba kholo hahobo. Ho etsa setoanto sa moloho Setoanto se bonta mokhoa oa ho loha 'me se toanela ho ba le: (a) Setoanto sa moboho Setoanto se bonthang mokhoa 00 likhoele ii fapanang ka ona mobhong. Setoanto sena ha se bonte hore iia moboho o tiile kapa o hiephile, kapa hore na ho sebelisoa iikhoele tse sa toaneng. Ke ka lebaka Ha u qala ho kenya khoele kameng, kenya khoele lipakeng tsa meno a qalang ao u tub a sebelisa. Kama e ka 'na ea ba kholo ho feta moloho, ka lebaka lena u 55 lena setoanto sa likharetene tse sa khabisoang se tia toana le sa limme-. te tseo khoele e lohang ii bonahalang ho feta tse hiahietsoeng. Setoanto se bontang mokhoa 00 likhoele tse hiahieloang ii kenang ka oona mahloaneng. emetse khoele e hiahietsoeng le sa telang le emetse khoele e le 'ngoe e lohang. U toane1a ho ithuta ho iketsetsa Iithoanto tsena 'me hang ha u se u tseba ho ii sebelisa, ha u na ho senya nako ho qala ka 1itoanto empa u tia sebelisa hioho. Ho etsa litoanto ke moralo 0 hiophisitsoeng oa ho loha, 'me u toanela ho ba Ic: Setoanto se bontang mokhoa 00 lieta Ii hatoang ka oona (ho etsa sebaka lipakeng tsa likhoele) 'M Ho etsa setoanto I III1; LI!!!iJ lTI11II1I!1 i S III ft !1II rn;ti.i hVIP1I1IJP!I1ItI 1V1UTI11I1!11IVI111 Ho sebelisitsoe moloho 0 se nang mokhabiso e le mohiala (a) Setloantlo sa moloho Moloho o se nang mokhabiso o toana le ho tópa phahlo. Khoele ea pele e lohang e tsoang lipakeng tsa mela ea iikhoele ka tlas'a khoele ea pele e hiahietsoeng e be e pota ka holim'a e hiablamang. Khoele e lohang e hiahiamang ha e qeta ho pota ntlheng, e tiola khoele ea pele e hiahietsoeng e be e tsoa tlas'a ea bobeli. Moloho ona o sebelisoa bophareng le boleleleng ba phahlo. Mokhoa 00 likhoele mahloana ii kopantsoeng le lieta ka liropo. Ho rala Litoanto tsena ii etsoa pampiring e sehiloeng mabokosana a boholo bofe kapa bofe kaha setoantho ha se bonte boholo ba moloho. Lebokosana le le leng le emetse khoele e le 'ngoe molohong. Ka tloaelo lebokosana le tetseng le 56 Setoanto se pampiring, mabokosana a tetseng a bonta moo likhoele tse hiahietsoeng ii tiolang tse lohang. khoele mahloana 'me o na Ic sete e le 'ngoe ea mabili a liforo a nang le liropo, mabokosana a tetseng a bonta hore na ke ropo efe e toanelang ho fasoa le seeta sefe. Ropo ea pele e fasoa le seeta sa pele se ka lehojeng. Ropo ea bobeli e fasoa le seeta sa bobeli se ka leqeleng. NNUUNNINNN NNNIN2U NI_ui RN. (b) Setkantk sa ho kenya likhoele ma- hloaneng, setoanto sena se behoa ka tlas'a setoanto sa moloho. Mola ona oa mabokosana a tetseng o bonta likhoele tse hiahieloang tsohle tse kentsoeng lepolankeng Ia pele. Mola ona oa mabokosana o tetseng o bonta likhoele tsohle tse hiahieloang tse lepolankeng Ia bobeli. Ha setoanto se tsamaea ka ho fapana u ka bona hore lieta ii sebetsa ka ho fapana. Selohi ha se loha se beha leoto seeteng se seng, le la bobeli ho se seng, e be se sebelisa maoto ka ho fapana. N .uua... NUN NUN UN iNN N NUN U NNU NUN NNNNNUU N UN UN N NUN NNN UNUNUNU U UN NNU NUN NUN UNNUNNI N UN UN N INN NUN NNNUNN2U N UN UN N UNUJ NIUNNNNNUNUUNINUN UNUNNUNNNNNNNNNNN RUN NNINNN NUN NUUNNNN NI NINU NUN UN UN UN NNN UN N NUN NUN UN UN N N NUN N NUN NUN N UN UN UU UUU NUN UN NUN UN UN UN NUN NUNNNN NNNNN NNNUNNINNNN NNNUN.N.UN UN NUN RNNNUN Ha u sebelisa mochini o nang le sete tse peli tsa liropo (e ka holimo le e ka tiase), mäbokosana a tetseng a bonta likhoele tse kopanyang liropo tse ka holimo le lieta. A sa telang a bonta likhoele tse kopanyang liropo tse ka tiase le lieta. Lebokoseng le thetseng: khoele e tsoang ropong e kaholimo e ea seeteng sa pele. Lebokosana le sa telang: khoele e tsoang ropong e ka tiase e ntse e ea seeteng sa pele. Lebokosana le sa telang: khoele e tsoang ropong e ka tiase e ea seeteng sa bobeli. Lebokosana le tetseng: khoele e tsoang ropong e kaholimo e ntse e ea seeteng sa bobeli. Moloho o bobebe: moloho o se nang litema flo etsa setoanto sa phahlo ho se ho lehojeng ho se bonthang ho kenya likhoele hialositsoe. Moloho ona ke ona o bobebe ho feta eohle; o bonolo ebile oa potlaka. o ka etsoa mochining oa kosene o nang le moqala o le mong feela o kenang lipa- mahloaneng empa ka tlas'a se bontang tebeliso ea lieta. Ha u sebelisa mochini o nang le lintho tse toereng mapolanka a kenyarig ii- mapolanka a kenyang likhoele mahloana bonyane a mabeli mochining. Meetlong ea ma-Afrika ea ho etsa masela moloho ona ke ona o tloaelehileng haholo. (c) Setkantk se bontang ho fasa likhoele mahloana: Setoanto sena se behoa ka keng tsa likhoele, 'me o hioka bonyane 57 Leha e le mona o le bonolo hakana, iintho tse entsoeng ka ona ha fapana. Lintho ii ka etsoa ka likhoele tsa mebala e fapaneng tse hiahieloang le tse lohang. Mohiala ke lesela le tenoang ke banna le lohuoang ka mochini Afrika e Bochabela le bitsoang "Kiko Y". (Kiko oae) Likboele tsa liphahlo tse phophomang boea ii thusa hore phahlo e utloahale e fapane ka letsohong le ea khoele e tloaelehileng. Ho arohana ha likhoele tse hiahietsoeng kameng ke hona ho etsarg likhoele tse hiahietsoeng tsa phahlo ii bonahale ho feta tse lohiloeng, kapa tse lohiloeng ii bonahale ho feta tse hiahietsoeng, joale ka limmeteng. Moloho o bonolo o ka tsoakoa ho ntla fatsa phahlo le meloho e meng. Masela a kente a bosechaba Ghana a lohiloeng ka lisihika tse mebala-bala moo ho tsoakiloeng moloho 00 likhoeie tse lohang ii bonahalang haholo, le moloho 00 iikhoele Ii nkuoang ka menoana ebe ho sebelisoa khoele ea 'mala osele, ke mehiala e metle ea meloho ea matsoho ea ma-Afrika. Moloho oa limmete Limmete ii lohuoa ka moloho o bonolo empa motsoako oa likhoele tse hiahietsoeng tse arohaneng le tse lohang tse arohineng le tse lohang tse teteaneng ii etsa bore limmete ii fapane le masela a tloaelehileng. Ha u sheba setoanto o tia bona hore ke sa moloho o bonolo. .------ - ::::: --J ----- Moloho o bonolo ha o kopane le 00 likhoele ii nkoang ka menoana ebe ho sebelisoa khoele e 'mala osele Lintho tse lohiloeng Thabana-li-'Mèlè ka mochini o nang le mapolanka a kenyang likhoele mahloaneng ii entsoe ka ho kopanya moloho 00 likhoele tse lohang ii bonahalang haholo le moloho oo likhoele ii nkoang ka menoana. Ka lebaka la ho arohana ha likhoele tse hiahie- tsoeng tiase ho moloho, khoele e lohang ea mohair e batla e koahela e hiahietsoeng ho hang. Likhoele tse hiahietsoeng le tse lohang ii pota ka holimo le ka tiase ho khoele e le 'ngoe joale ka ho moloho o bonolo. :UIIRa U.... I... i I. U.UIUUU iuusuuiuuui :: ii....u.u. imui.ai a iuuuuuuui ....U.....- uuuuumiuui ill UU UIUU I UU UU iUi U a..uuuuu ui a I Moloho 00 likhoele ii nkoang ka menoana 0 etsoa ka ho nka khoele tse peli tse hiahietsoeng u tiohele tse peli. Molobo 0 bonolo 0 hioka mapolanka a ma- beli, moloho oa menoana le 'ona o hioka a mabeli, ke hore kaofela mapolanka a 4 le lieta tse 4. Likhoele tse lohang moo ho sebelisoang menoana ha ii tsoelle ka nqane, ka ha ii kenngoa feela moo selohi se batlang ho khabisa. Moloho o bonolo ke oa menoana Moloho o tiase ke o bonolo Mokha.biso ka moicho oa menoana Molohong 0 tiase ho sebelisitsoe khoele e sa menoang, 'me ho bontitsoe ka ma- bokosana a tetseng setoantong. Mob- hong oa menoana ho sebelisoa khoele e menahaneng habeli 'me ho bontitsoe ka sekere kapa sefapano setoanto sa moloho. 58 Meloho e tloaelehileng II: moloho 00 lehiakore le leng le bontang ii- khoele tse hiahietsoeng Moloho Ona o tsebahala ka mela e te- kaletseng e tiohang hukung ena e ea Ho loiza Kenya likhoele tse peli tse lohang tse lishatleleng, molohong o bonolo ka tiase. Hata seeta. sa pele hore u bule sebaka sg pele lipalteng. Sebelisa naetopho e 'meli ea khoele e sa menoang e be u kenya o mong ka leqe- leng, o mong ka lehojeng sebakeng seo mokhabiso o tia ba teng tiase ho moloho. hukung eane. Molohong o lekanang iikhoele tse hiahietsoeng le tse lohileng ii tsoa tlas'a likhoele tse lekanang ii tiola tse lekanang. Ka nako e 'ngoe palo ea iikhoele tsena ha e arolehe ka 2. Moloho ona o hloka bonyane mapolanka a 3 le lieta tse 3. Mela ena e tekaletseng e ka tloha leqeleng ea ea lehojeng kapa ea tioha lehojeng ea ea leqeleng. Moloho o ka bonta likhoele tse hiahietsoeng haholo kapa oa bonta tse lohang haholo. Moloho 00 ho bonahalang likhoele tse hlahletsoeng haholo, ka lehiakoreng le leng ho phahlo ho bonahala likhoele tse lohileng haholo. Ho arohana ha likhoele tse hiahietsoeng Kenya likhoele tse peli tse lohang tse ho etsa hore mela e se ke ea ba moepa lishatlleng hape joale ka pele. Hata seeta sa bone hore u bule sebaka haholo. Empa ha likhoele ii teteane mela me ba oepa haholo. sa bobeli lipakeng. Kenya khoele e lohang joale ka pele. Haeba bophara ba phahlo ho eketseha, eketsa khoele e hiahietsoeng e le 'ngoe sebakeng sa e 'ngoe le e 'ngoe e lohang lipakeng tsa menoana. Haeba bophara bo fokotseha fokotsa khoele e lohang ka khoele e le 'ngoe e hiahietsoeng sebakeng sa e 'ngoe le e 'ngoe e nkoang ka monoana. Likhoele tse lohileng ii tia bonahala moo ii tiotseng tse sehiopha tse hiahietsoeng, Ii bonte mololio ka lehiakoreng le shebileng selohi, ka mona e tia ha hona ka hare ho phahlo. Mefuta e mengata ea moloho ona e ka etsoa ka ho kopanya meloho e bonolo kapa ho kopanya moloho oo ho bonahalang likhoele tse hiahietsoeng haholo le oo ho bonahalang likhoele tse lohileng haholo. Mebala le lilchoele tse fapaneng ii eketsa mekhoa ea ho etsa meloho e meng hape maseleng a matsoho. Ka le- baka la ho tekalla ha mela, masela a moloho ona a bonolo 'me a sebelisoa sebakeng sa liaparo. 3-end Likhoele tse lohang ha ii bonahala haholo molohong - ii tiola tse "Z" tse hiahie- tsoeng, li tsoa tlas'a e le 'ngoe. Mola o tekaletseng o tioha leqeleng o ea lehojeng. Ho hiokahala mapolanka a mararo le lieta tse tharo. I... .......R ii. U IU UI 1 uUIuU UIU uU u øf II uusu Ui...Ui U.UI II. UI mu ø 59 U U ._.. a -a.aurn _a -..aaia II u_ r I a aaauu .a urn aIuu UI au u ø'A (. a aU.a U UlU U II U II UUU a.U. UU u uu ri a urn 4 .. UIU u ua a arn U r Ar#W4VA ,1II1II.1A4V49#A a UU aa r vr aua a #ø IUI UU WA'A 60 Moloho a likhoele tse hlahletsoeng le tse lohang ii tsoang tlas'a likhoele tse lekanang, ii bile ii tlolang tse lekanang. Moo ii tiolang tse 2 ii tsoang tlas'a tse peli. Mola o tekaletseng o tloha lehojeng o ea le lieta tse 4. Ør au .u. 4-end leqeleng. Ho hiokahala mapolanka a 4 urn..... U.. a I._ UI. ui a.. U.. U Likhoele tse hlahletsoeng ha ii bonahala haholo molohong. Likhoele tse lohang ii tsoa tlas'a tse tharo tse hiahietsoeng, ii tiola e le 'ngoe. Mola o tekaletseng o tloha lehojeng, o ea leqeleng. Ho hiokahala mapolanka a 4 le lieta tse 4. V4 r a. U U a uUrna U. 4-end V42 Rosepath Mona likhoele ii etsa ntho e toanang le e ka holimo empa hanngoe. Lekhetlo la bobeli, tse tiotseng ii pota ka tiase, tse potileng ka tiase ha tiola. Mola o ea leqeleng, o tiohe o ee lehojeng u etse mola o toekameng. Ho hlokahala mapolanka a 4 le lieta tse 4. 0 toana le a ka holimo. aI.I.ul ..allUUl .ua.. a ua aaalUU uu ua IIIU. I aUUUUIR 4L9ArØ 5-end Likhoele tse lohang le tse hiahietsoeng ii tsoa tiasa likhoele tsa lihiopha tse fapaneng. Mola o tioha lehojeng ho ea leqe- leng. Ho hiokahala mapolanka a 5 le lieta tse 5. a RU.. au uirri mlURI II RIlI Meloho e tloaelehileng: moloho 00 ka nako e 'ngoe likhoele tse lohang ii toarang tse hiahietsoeng Molohong ona, mola o teka1etseng o tsamaea o khaoha. Joaleka ha ho bonahala setoantong sa moloho, likhoele tse hiahietsoeng ii tiola e le 'ngoe e lohang kantle ho e fetileng. Moloho ona o tsebahala ka mola o tsamaeang o khaoha. Molohong ona likhoele tse hiahietsoeng Ii ka bonahala ho feta tse lohileng, kapa tse lohileng isa bonahala ho feta tse hia- IllI... 11.1 Ill Ill. U.. 111111 II UIU lUll lUll II UIU 1111111 R lUll lUllIUlIll ør/ Ill U2A ll lUll IlIIU U ø4 2'A hietsoeng. Ho hiokahala bonyane mapolanka a 5 le lieta tse 5. Likhoele tse lo-. hang tse bonahalang haholo ii kopanngoa le tse hiahietsoeng tse bonaha- lang haholo, 'me teng ho hiokahala bonyane mapolanka a 10 le lieta tse 10. Moloho ona o ka tsebahala hape ka Sehlopha sa likhoele tse hlahletsoeng tse toeroeng ke khoele e lohang. Phahiong khoele e lohang e otleletsoe ho e batlang e koahela tse hiahletsoeng. Kahoo moloho ona o sebelisoa ho etsa lintho tse benyang. Phahlo tsa teng ii boima. 5-end Moloho 00 khoele e lohang e bonahalang ho feta tse hiahietsoeng. Mola o tsamaeang o pomeha o tioha leqeleng o ea lehojeng. Ho hiokahala mapolanka a mahiano le lieta tse hiano. lUllWM UllUl 9AØ U... Ill lV4 AWA. UIUU& ll2 UI_I 4fi4Ø (& 61 Moloho o toanang le 0 mola 0 teka1etseng empa ona mola oa teng 0 tsamaea o khaoha: Ke moloho o lipakeng tsa me-. loho ena e 'meli, o mola o sa khaoheng, le 00 mola o khaohang. Moloho o nang le mela empa e tsamaea e khaoha e leba leqeleng e tiohe e ee léhojerig. Moloho ona o hioka bonyane mapolanka a 4 le lieta tse 4. Ho ka kopaongoa moloho 00 likhoele tse lohang ii bonahalang ho feta tse hlahletsoeng kapa tse hiahietsoeng ii bonahalang ho feta tse lohang moo teng ho hiokoang mapolanka a 8 le lieta tse 8. Moloho ona o tsebahala ka likhoele tse hiahietsoeng tse sehiopha tse toanang ke tse lohang empa sehiopha se le seholo joaleka sa moloho o mola o khaohang. Moloho ona o sebelisoa moo lintho tse ling tsa ona ii hiokahalang, empa palo ea Bobbin e na le lehlaka le entsoeng ka pampiri kapa patsi. Ha u harela bobbin khoele e lohang e hareloa lehiakeng lena. mapolanka le lieta e thoanela ho fokotsoa ke lebaka la bonyenyane ba mochini. Pele u harela bobbin, u toanela ho seha pampiri e tia etsa lehlaka. Metha bokahare ba shatlele moo lemao le kentsoeng ebe u metha pampiri hore e be tesanyane ho lehiaka ka 2 cm. Seha pampiri hore mahiakore a mabeli a lekane feela a fete 4-end tiosa metsu ea pampiri hore e be mo- Moloho o hialositsoeng pele likhoele tse hiahietsoeng Ii bonahala ho feta tse e lohileng. Mola o khaoha ka morao ho khoele e le 'ngoe e lohang o leba leqe- a mang a mabeli a lekanang e be u topo. Sebelisa pampiri e thata (e sootho phuthelarig) ho seng joalo bobbin e tia senyeha. U ka e sebelisa makhetlo a mangata. leng, 0 ee lehojeng joalo-joalo. 0 tsebahala ka mola o tsamaeang o khaoha. Ho hiokahala mapolanka a 4 le lieta tse 4. a U a I I II a U lila all.. Uauuu URUIUV4 U.all uu2r ø aIII Ii. Harela pampiri ea bobbin makhetlo lemaong la bobbin hore u e böpe. Kenya Ho harela bobbin e le hona u tiang hare u harela u leba Bobbin ke thupa e toarang khoele e lohang. Thupa ena e lula lemaong la koana le koana. a V4 shatlele 'nre e faseletsoa ka har'a shatlele ea lepolanka. Ha u loha u lahiela shatlele hore e tsoe sebakeng se lipakeng tsa ii-. khoele 'me khoele e lohang e tia haroloha bobbining. Moloho o ka etsoa ha feela li-bobbin ii entsoe hantle. 62 khoele e lohang ebe u tsoela pele ho harela. Harela ka mahiakoreng pele ebe Harela u tiisa hoseng joalo khoele e tia haroloha ha u loha ebe e ikharela ic- maong la shatlele. Etsa hore botenya ba bobbin bo lekane botebo ba shatlele. Bo- bbin e botenya bo lekaneng e sebetsa habonolo. Ha e le kholo haholo likhoele tse hiahietsoeng ii tia khaoha ha u lahiela shatlele sebakeng se lipakeng tsa likhoele. Ho teteana ha khoele e lohang Likhoele tse lohang ii toane1a ho otleIloa ka ho lekana molohong. U se ke oa tepa leihio empa u iketsetse pampiri e methang e bolelele ba 5 cm 'me o bale likhoele tse lohang ho eona. Ho loha ka shatlele Khoele e hiahietsoeng e ka tiisoa eaba moloho oa qala likhoele tse hiahietsoeng ii fasitsoe lepolankeng le kopantsoeng le lepolanka le harelang karolo e felileng ea phahlo. Tiisa khoele e hiahietsoeng bore sebaka lipakeng tsa iikhoele se tie se hiahe habonolo. Ha e hiephile shatiele e tia tsoa iipakeng tsa likhoele e oele fate, kapa khoele tse lohang ii se ke tsa otlelleha hantle. IIflIflIHlII1IUIIII - #, -- iiq U J H IIftJ1 Ijil/J/1;!y/////J///l liii 111111 likhoele tse lohang ho leketla kapa ho hulela ka mathoko. Bophara ba phahlo bo lokela ho lekana Ic ba likhoele tse hiahietsoeng kameng. Empa ka nako e 'ngoe ho thata ho thibela ho honyela. II ....1 Ill IIIIiIllhIIIIItiHoiiw /1 liII'. AIVA AA $- .--w '/1 Mathoko Moloho oa boemo o tsebahaia ka bo-kamathoko bo lekanang. U se ke ua lumelia Ho loha ho etsoa ka ho hata lieta ho Mohiala: Phahlo e tesanyane ea "cotton" kapa e bonolo ea boea: Ha u kenya khoele e lohang, leka ho thibela ho honyela ka ho etsa hore khoele e etse lekhutla pele u e otlella. latela setoantho se pampiring, ho bula sebaka se lipakeng tsa likhoele le ho lahiela shatlele e kentseng bobbin teng. Ha selohi se ntse se loha se lokela ho 'na se shëba hore na liropo ii ntse ii tiile hantle e le bore melangoana e fasitsoeng liropo e phahamisoe kapa e theoloe ho se khohlano. 63 Haeba bo-ka-mathoko bo hutsoe haholo, likhoele tse hiahietsoeng ii ka 'na tsa khaoha ha u hulela lepolanka le otlellang ho uena. Ha u behile thakhisa e otlollang bo-ka-mathoko holim'a phahlo, e tia thusa ho thibela ho honyela. Etsa hore thakhisa e lekane le likhoele tse kameng. Faseletsa thakhisa bo-ka-mathokong e be u e hatella fate ka hioko 'me u kenya hakisi. Tsamaisa thakhisa ka mora' ho loha 5 ho isa ho 10 cm. Meloho sebakeng sa liphahlo tse etsoang ka mochini o nang le mapolanka a kenyang mahloana Thabana-li-'Mèlè lilohi ii iqapela meloho, ka tiung ea tebetso tloaelo ke ho fana ka mebala e 4 e lumellanang ea khoele e lohang haeba bareki ha sa ikhethela na ha batla ntho tse entsoeng joang. Selohi se ikhethela hore na se sebelisa liphororo karolong e kae, na moloho o sebelisang menoana u be joang, joalojoalo. Haeba ho fanoe ka litaelo, lilobi ii eletsoa ke basupisi. Ha ho na sethoanto se etsoang pele moloho o qala ka ha selohi se inahanela pale ka kelellong 'me se e fetisetse molohong. Lisete tse toa- nang tsa masela a koaelang libethe ii etsoa lilohi ii se na lipalo tse bolelang boholo kapa moloho. Ka boo phahlo ke tsebo ea motho ka mong. Ho kopanya lik/zoele tse hiahietsoeng le tse lohang Haeba khoele e hiahietsoeng e ka khaoha ha u ntse u loha, e lokise hang-hang ho thibela liphoso molohong. Faseletsa khoele e telele ho feta ho e khaohileng 'me u e fase ka sepele moo ho seng ho lohiloe. Ka mora' ho loha 5-10 cm Iintlha ii tia be ii lohelletsoe 'me ii khaoloa. Erekaha ho loha ke ntho e qalang morao tjena Lesotho, lilohi ha ii na moetlo 00 ii o sebelisang, empa ho na le lintho tseo ii li sebelisang tse kang litema tse maboteng matlong kapa mekhabiso e mepo- tjoaneng, le litema tse etsoang linthong tsa joang. Ha moloho o ntsetsoa pele ha bobbin e 'ngoe Mohlala. Ha u fetola mebala kapa u qetela bobbin, likhoele tse lohang ii lokela ho kopanngoa ka ho palamana ka 2 ho isa 5 cm, ho ea ka ho teteana ha khoele e hiahietsoeng. 64 Moseme o monyane Mokhoa oa ho loha moo ho kopantsoeng moloho o bonolo 00 likhoele tse hiahietsoeng ii bonahalang ho feta e lohang le moo ho sebelisoang menoana ke meloho ea mela. Lithebe tse silelang kapa tse koahelang linkho tsa leloli ii fumanoa malapeng a Sesotho. Meloho ea teng e entsoe ka --- -- mela. Lihiopha tse toeroeng ka leloli Ii entsoe ka 'mala oa joang: Linaheng tse haufi ho etsoa lithebe tse ntserig ii toana --- ----. - '- ______ - - ____ - le tsena empa ii khabisitsoe ka bosootho. Meseme e etsoa ka lehiaka. Meloho e etsoa ka ho tlolisanya mahiaka ka mokhoa o lekanang. "Lelodi", Moseme o aloang Meloho e entsoeng ka menoana e entsoeng ke lilohi tsa Thtbana-1i-'Mè1è e ka thoantoa le e etsoang ke Basotho linthong tsa joang. Empa boqapi bo ho loheng ho ntlafalitsoe kahoo lilohi ii nkile moetlo oa ho loha tsa o sebelisa ho bonta botle. Sephaka, baki le vesete tse lohiloeng ka matsoho Thabana-li-'MeIe. 65 Moetlong oa ho loha mose ho maoatle, likhoele tse otlolohileng II shebile holimo Ii sebelisoa ho loha limmete. Moetlong oa ho loha Afrika teng mochini o emeng o bitsoa oa basali. mechini e likhoele li teka1etseng. lVIo- loho oa morao tjena ho etsa limmete Afrika, o tlile le Makhooa. Bahoebi ba basoeu ba qalile ho loha limmete Lesotho lilemong tsa bo-1900. Ba ne ba hohetsoe ke ho benya le ho phatsima ha boea ba linku tsa Lesotho bo e leng bona bo etsang khoele e ntle ea ho loha limmete. Haesale e le ho tioha ka nako eo, ho loha limnjete hoa höla. Kajeno basali ba 'maloa ba Basotho ba iphumanela chelete ka ho ohia le ho loha ka mohair. Ho loha limmete ke eng? Ke ho loha lesela ho sebelisoa mochini kapa letsoho. Likhoele tse hiahietsoeng ii arohane ho fapana le tse lohang tse teteaneng. Likhoele tse lohang ii tulelloa fate lipakeng tsa tse hiahietsoeng hore li li koahele ho hang. Moloho o etsoa ka likarohano 'me likhoele tse lohang ka ho ea ka mebala ho fapana ii sebetsa ka bonngoe. Lentsoe lena 'tapestry' le tsoa puong ea Sefora 'me le hialosa ntho e khabisang leboteng e fanyehoang. Mekhabiso e ka Loom e tet1eoang e tsoang Africa Bophirima Mochini o na le kosene e emeng o ke- ntsoeng lintho tse fapaneng tse kang lipaka tseo khoele e lohang e tsoang ho tsona likhoeleng tse hiahietsoeng. Moetso oa mochini o ea ka hore na o tsoa karolong efeng ea Afrika, kapa na mochini o sebelisoa ho loha eng. Afrika e Bophirima selohi eka tioha ea ba setsebi se lohelang monna oa sona lesela le khabisitsoeng ka mokhoa o tsotehang, ho latela boemo ba hae, ha mosali oa le- Berber a ka khothalla ho loha satlelebeke ea kamele. Congo, Zaire le Angola ka moetlo, me- chini ea banna e emeng e sebelisoa ho loha masela a rafia. Moetlo oa mose oa ho loha limmete ha ho o toanang le ona Afrika mona, ka- ntle ho moloho oa 1itoanto o neng o etsoa Egepeta ke Ma-Corpt mehieng ea khale-khale. Teng ho ne ho sebelisoa 68 ba ea litoanto, mela e lebang koana le koana kapa ntbo feela e sieo. Likhoele tse lohang ii loha ho tioha lethokong lena ho ea ho lane la 'mete, empa ii kenngoa feela ho latela karolo e hiokang 'mala o itseng oa 'mete ho latela mokhabiso. Ho etsa joalo ho bitsoa ho loha ho sa eng pele, 'me khoele ea teng e kenngoa ka letsoho e be e tulelloa fathe ka molamu oa teng. Meloho e meng e etsoa ka ho sheba Se- toanto se entsoeng ka pene kapa ii- pente se bitsoang 'cartoon'. Mosebetsi oa selohi mona ke ho fumana hore na ho toantitsoe eng, ebe joale o fetisetsa khoele e tenya ea mohair ea ohloa ha e hiokahala ha ho lohuoa limmete. E menahantsoeng habeli kapa hararo e 'ne e etsoe ho tsoa hore na moloho e etsoang ke ofe. arohanngôa ka ho hakisa likhoele ka ho tlola lipekere tse lipakeng. Mokhoa o mong ke ho tioUsa khoele e lohang iikhoele tse peli tse hiahietsoeng e be e tsoa tlasa tse ling tse peli hape, joalojoalo. Hona ho etsa hore likhoele tse hiahietsoeng ii shebahale ii arohane. Mechini ea likosene e sebelisoang Lesotho e na le makhalo a entsoeng bo-kaholimongi e bokatlaseng ba kosene. Mosebetsi oa tsona ke ho arohanya likhoele tse hiahietsoeng. Ha ho lohuoa ntho e setoantong mochini o kenngoa mapolanka ka mahlakoreng, ebe setoanto se kokoteloa teng hore se bonahale lipakeng tsa likhoele. Ho hlahlela ho etsoa ka ho fasa khoele e hlahleloang sepekereng se ka holimo kapa ka tiase ho kosene. Likhoele tse hiahieloang ii hakisoa sepekereng se holimo ebe e kena ho se tiase, e kene lekha- Mochini o nang le kosene Mochini o bonolo ho feta, o nang le ko- sene o na le kosene ea patsi e kokote- letsoeng lipekere bo-ka-holimo le bo-ka- tiase. Ho teteana ha khoele e hiahietsoeng ho tia tsoa hore na lipekere ii - teteane hakae. Haeba lipekere ii teteane _-. haholo likhoele tse hiahietsoeng ii ka long ebe e hakisoa sepekereng se pel'a teng. Paqamisa kosene ea mochini ebe u kenya thupa lilupung mahiakoreng ka moqala. Ha moqala a huloa lilupu li sala li ntse li eme hantle lithupeng. Bolelele ba mochini bo toanela ho eketsoa e Ic hare khoele e boele e tsebe ho hiepha kapa ho tia. Eketsa moqala o bo- tenya ba 5 cm ka tiase ho kosene. Faseletsa lithupa tse peli tse toereng iilupu tsa khoele e hlahletsoeng 'moho, 'me u ii tiise hore likhoele ii boele ii tiee hape. Ha u atametsa likhoele tse hiahietsoeng hape, likhoele tse tiammeng lithupa li ka tloheloa 'me karolo e lohiloeng ea huleloa tiase mochini. 11ñii.iiIIIiiIiaiaiu. .. :: karolong e ka morao ea Ha ho sebelisoa mokhoa ona oa ho hiahiela, bolelele ba phahlo ho ka eketsoa ka 2/3 ha ho bapisoa le ho loha ka kosene ea lipekere e tloaelehileng. 69 Mokhoa oa ho arohanya likhoele the hiahietsoeng Boseka bo haretsoeng bo ka faseletsoa koseneng e lohang sebakeng sa ho arohanya likhoele tse lohang. Khetha boseka bo bophara ba 1 cm bo sarolohang. Ha boseka bo saroloha haholo libaka tse lipakeng tsa boseka le tsona ha eketseha. Ho arohana ha likhoele tse hiabietsoeng ho tsoa hore na boseka bo saroloha hakae, hobane likhoele tsena ii kena lipakeng tsa boseka. l'I1?tW1df I I Iii IT liii I111L'f( Ull J1'4 tii Li!I %:r,IoJl1,, iHhIIIiHuil!ililiuuiIiiliII Ho faseletsa boseka mochining oa kosene U hioka maseka a mabeli le lipekere tse peli. Boro e etsang masoba a lekaneng, lipekere le chesele. Etsa foro kaholimo le foro ka tiase ho kosene. Etsa lesoba le lekanang lipekere (bophara ba cm) lihukung. Hakisa bo- seka sepekereng e be ua se kokotela. Sarolla boseka bolelele bo hiokahalang be u bo hakisa sepekereng pele u se kokotela joale ka pele. 70 0 Ha u nta boseka hiokomela hore u toareh1e ntlha e 'ngoe ka thata e be e le hona u hakollang ntlha e 'ngoe, ho seng joalo boseka le sepekere ii ka 'na tsa qhoma eaba ii nta motho e mong kotsi. Mochini o lohang limniete o emeng oa Sweden Liketane tsa Hkhoele tse hiahie- Likarolo tsa mochini ke tsena: Ho etsa liketane ka likhoele tse hiahietsoeng ho thusa hore bophara ba tsona bo eketsoe kapa bo fokotsoe habonolo. Ketane e 'ngoe le e 'ngoe e tsamaea e le 'ngoe, 'me hona ho etsa hore liketane ii A. Lithupa tse peli tse emeng tse kopantsoeng ka meqala le mapolanka a tekaletseng. B Lintho tse peli tse kang tse toarang liphahlo ha ii anehiloe tse ka tbsoang tse nkang sebaka sa lepolanka le harelang likhoele tse hiahietsoeng liketaneng tse entsoeng ka likhoele tse neng ii hlahletsoe. Li ka faseletsoa linthong tsena tsa tiisoa kapa tsa hlephisoa sebakeng sa hore khoele e hareloe lepolankeng. C tsoeng eketsoe kapa ii fokotsoe. Moo ho neng ho ntse ho etsoa 'mete o monyenyane liketane ii ka eketsoa ho eketsa likhoele tse hiahietsoeng. Le teng haeba ho ne ho ntse ho etsoa o moholo, liketane ii ka fokotsoa ka ho ntoa hore ii leketle mahiakoreng a mochini eaba ho tsoeloa pele ho etsa 'mete o monyenyane. Moqala o ka holimo. Moqala ona o thusa mochini hore a eme ka tsela e le 'ngoe (angle). D Lepolanka le bilikang le kamora' mochini. Thupa e harelang khoele e kopantsoe le lepolanka lena. E Moqala o kentseng likhoele mahloana. Moqala o kentseng likhoele mahloana. F Mehele. Mehele e toarang moqala o kentseng likhoele mahloana. G Moqala o arolang likhoele. Moqala o arolang likhoele. H (a+b) Mapolanka. Mapolanka a tekaletseng a kopantsoeng le lithupa tse emeng a thehelitseng setoanto se behoang kamora' likhoele tse hia- hietsoeng, haeba setoanto se Sebelisoa. Lepolanka le harelang karolo e seng efelile. HO LOHUOA: Lepolanka le bilikang Ic ka har'a mochini tlase moo lesela le hareloang. Molamu o harelang khoele a kentsoe lepolaJ nkeng lena. Moqala o tiase. Moqala o thusa mochini ho ema ka tsela e le 'ngoe. K Maoto. A thusa mochini ho ema o L otlolohile o sa tehetsoa. (a+b) Mabili a liforo. Mabili a nang le liforo le moqala tse thibelang lebili ho khutlela morao. A etsa hore mapolanka a bilike ho etsa hore likhoele tse hiahietsoeng ii tiee kapa ii khoehle. Ketane e 'ngoe le e 'ngoe e thoeroe ka ntho e toarang e le 'ngoe. Liketane kaofela ii lokela ho ba le likhoele tse hiahietsoeng, ho tsoa hore na ketane ka 'ngoe e na le likhoele tse kae. Ha joale lilohi tsa Thabana-li-'Mèlè ii sebelisa liketane tse likhoele ii 20, tse lekanang le kama 34-10 (32 likhoele tse lilahietsoeng ho 10 cm). Liketane ii ka ba bonolo bofe kapa bofe. Sebakeng sa ho hiahiela bala moo ho hialositsoeng ho hiahiela ka litsela tse fapaneng, hape, ha u atamela likhoele tse hiahietsoeng, liketane ii toanela ho hakolloa pele 'mete o ka hareloa lepola- nkeng. Ha u tiisa kapa u hiephisa ii- khoele tse hiahietsoeng hape, ke taba ea bohlokoa ka ho fetisá hore ebe liketane ii hakisitsoe ka ho tiea ho lekanang ho seng joalo 'mete a ka 'na oa nyehla. 71 Ho hiahiela mochini o emeng oa Sweden Nka palo e hiokahalang ea liketane ebe u e hakisa moqaleng o kaholimo (c), ha u qeta u ii tlisa tiase kapele ho môchini. Hiokomela hore liketane Ii kentsoe bohareng ba mochini. Thupa e harelang khoele e ka 'na ea kenngoa menong ea tlamelloa lepolankeng le harelang phahlo ha likhoele tse hiahietsoeng ii se ii kentsoe ka ho lekana thupeng. Arola ketane ka 'ngoe karolo tse peli, karobo le karobo e be likhoele tse 10, ebe u hakisa ketane le ketane ka ntho'a teng. Liketane kaofela ii fasoe ka ho lekana. Sotha lebili (L) ha likhoele tsohle tse hiahietsoeng ii se ii fasitsoe, e le hore u tiise. Sheba hore bophara ba Iikhoele moo ii fasitsoeng bo lekana le ba likhoele moo ii haretsoeng kapa ha phahlo. Ho arohanya likhoele tse hiahietsoeng Mola oa liketane tse kentsoeng thupeng o ka sehelisoa e le mokhoa oa ho arohanya likhoele likoseneng kapa mechifling e se nang kama e masoba. Liketane tsena ii toana le lilupu tse etsoang ka koroche. Beha ketane ka 'ngoe lipakeng tsa iintho tse toarang (B) ebe u leketlisa kaeo likhoele tse hiahietsoeng ii tblaneng, haufi le lepolanka le harelang rob Ketane e molemo ka mabaka a mangata. Liketane ii boboka likhoele tse hiahietsoeng na e le 'ngoe, ebile ea ii arohanya, hape ii thusa hore ho be le moo ho qabang teng ha ho bohuoa. karolo e felileng ea phehlo. Kenya thupa e haretseng likhoele tse hiahietsoeng ntlheng e nang le liketane moo likhoele ii tiolaneng. Kenya moqala o arohanyang likhoele moo ii tiolanang (G) ka, ntlheng e 'ngoe ea moo likhoele Ii tiolanang. Fasolla moo lik.hoele ii tiolanang ebe u etsa hore liqola tse entsoeng liketane Ii sielane sebaka se lekanang molamung o harelang khoele ho latela boholo bo hbokahalang. Bophara ha likhoele tse hiahietsoeng mochining ho bokela ho. lekana be ha phahlo. Sheba hore na likhoele ii kene ka ho otloloha bohareng ba mochini. Sebaka Iipakeng tsa bo-ka-mathoko ba phahlo le lithupa tse emeng se thoanela ho lekana. JJIuIuIUUUIUUu1uuuuuiuIuIua 72 Beha liketane likhoeleng tse hiahietsoeng ka holim'a lepolanka be harelang karolo e felileng ea phahlo ehe u siea likhoele tse lekaneng ka tiase sebakeng sa litjobo. Bophara ba mola oa liketane b lokela ho lekana le ba phahlo. Nka likhoele tse hiahietsoeng tse tlil'o etsa liketane ha ii ntse ii hiaha moo Ii tlolanang. Lilupu tsa liketane ii toanela ho etsoa likhoeleng tse hiahietsoeng makhetlo a lekanang le ao ii sebelisoang moo ii tb- hoo o sebelisoa haholo ho loha limmete Norway. Ho bonahala mokhoa ona oa ho sebelisa litepe ho tiisa khoele e hiahietsoeng o ne o sebelisoa khale Afrika, esita be Egepeteng ea khale. Mochini o sebelisang litepe o na be lanang. melemo ea bohlokoa ha o bapisoa le o Mohiala: Haeba khoele e lohang e pota ka tiase e emeng kapa oa kosene moo khoele e potisoang thupeng kapa e fasoa lihakising, ke ka hona o sebelisoang Lesotho. boela e pote ka holimo ho likhoele tse hlahletsoeng, lupu e 'ngoe le e 'ngoe e toanela ho etsoa khoeleng e le 'ngoe e hiahietsoeng. Haeba masoba a lipakeng tsa likhoele tse hiahietsoeng a etsoa ka ho pota ka holim'a likhoele tse peli ebe u pota ka tlas'a tse peli, lupu le eona e Likhoele tse hiahietsoeng ii na le liketane tse lekanang be likhoele ka palo e fokolang. Ka tsela e joalo khoele e hia- Sebelisa khoele e thata sebakeng sa liketane. Faseletsa ntlha lehiakoreng la mo- ha ho na bothata ho ii fokotsa kapa ho chini. Etsa lupu ea pele khoeleng e qa- Bolelele ba khoele e hlahletsoeng ha bo methoe, ha ketane e 'ngoe e tlil'o fda e ncha e faseletsoa ka leflto la ho loha. Leflto lena ha lea toanela ho bonahala haeba ho bohiboe ka makhethe. Ha re bua re ka re limmete tse telelehali ii ka bohuoa ka mochini o sebelisang bitepe haeba thupa e tiase e pota. Liketane ii ka etsoa ka ho sebelisa mokhoa oa ho etsa likhoele tse ngata tse hiahieboang, kapa khoele e hlahleloang ea sarolloa tiameha ho etsoa ka khoele tse peli. lang ka thoko-thoko. Etsa lilupu tse lekanang u be u fihie qetellong ea lehiakore le ka ngane. Faseletsa ntlha ea teng qetellong ea lehiakore leo la mochini. Bona hore ketane e tekaletse. Mochini o sebelisang 1itepe o emeng Mochini o lohang limmete o sebelisang litepe o emeng o sebelisitsoe nako e telele Scandinavia Leboea haholo-holo Norway. 0 ile oa boela oa fumanoa hape lilemong tsa bo- 1800 'me haesabe e le hietsoeng e ka fokotsoa kapa ea eketsoa. Sebohi se ka fokotsa bophara ka ho siea liketane tse ling kapa sa bo eketsa ka ho eketsa liketane tse ling. Ha mochini o se o hlahletsoe ka likhoele tse lekaneng Ii eketsa. lipakeng tsa lihakisi tse peli tse fasitsoeng kae kapa kae. Litepe tse sebetsang habonolo ke tsa meqala ea boima ka 5 kg o be mong o Loom e lohang likobo tse boima khomarelitsoe teng. Ketane e 'ngoe le e 'ngoe e fasoa tepe bophahamo bo lekanang ho tboha fate kamorao ho mochini. Erekaha 1itepe ha lèkana ka boima be likhoele ha lekana ka bolelele, khoele e hiahietsoeng e tia tiea ka ho lekana. 73 Khoele ea masela ke cona e sebelisoang ho hlahleloa ha ho etsoa limmete. Khoele ena ha e sarolohe, 'me e thibela likhoele ho tiea ho feta ha e huloa ke tepe. Ka lebaka lena selohi se ke be sa sehloa ke khoele leha likhoele tse sehiopha ii ka fasoa tepeng e le 'ngoe. Mochini oa Thabana-li-'Mèlè o bo- phara ba 200 cm empa ke ka lebaka la tsela eo ho ruletsoeng ka eona o leng mokana. Mochini o ka 'na oa etsoa hore o be bophara bofe kapa bofe 'me bo lohe phahlo ea mofuta ofe kapa ofe. Mochini o na le likarolo tse 18. Tsa bohlokoa ka ho fetisa ke lithehetso tse 'ne tse emeng (A-A) le (B-B), le lepolanka le harelang karolo e felileng ea phahlo (C) Ic lepolanka le ka holimo (D). Litehetso le mapolanka ana a mabeli ii toanela ho etsoa ka patsi 14 cmx7 cm. Ho etsa mochini o likhoele tse hiahietsoeng Ii fasitsoeng 1itepe Lintho tse hiokahalang ke chesele sebakeng sa patsi le majoe, liboro tse ntseng ii lekana le limmuru, mochini o fefang mapolanka, moqala o sebelisoang ho phahamisa kapa ho bula lintho tse boima, mochini o borellang liñtho, sakha le hamore. 74 e thata e boholo ba Likarolo tsa mochini o likhoele tse hiahietsoeng tse fasitsoeng 1itepe A B C D E F Litehetso tse peli tse ka pele (A-A) le Lithupa tse 'ne tse tehelitseng mochini Lepolanka le ka tiase kapa le harelang karolo e felileng ea phahlo. Lepolanka le ka holimo leo khoele e hiahietsoeng e fetang holim'a lona. Setulo se ka tiosoang. Litehetso tsa lere ea litulo Karolo eo ho itetlehoang ho eona ha selohi se sebetsa e ka tiosoang. tse peli tse ka morao (B-B) ii toanela ho G Lepolanka le leng le emisang mo- fuluru ea samente. Lepolanka le harelang karolo e felileng ea phahlo le ile la H Thupa e harelang khoele e fasele- chini nga e le 'ngoe. chekeloa fate ii kene 6 cm ka tlas'a litsoeng lepolankeng le tiase ka khoele ea lesela. kokotelloa 1itehetsong tse emeng (sheba setoanto). I Tepe e emeng ha e faseletsoa iikhoeleng tse lohang e ii tiise. 75 Sebaka lipakeng tsa setehetso A Ic Setehetso B ke 47 cm. Litehetso tse peli tse ka pele (A-A) ii felella moo ho entsoeng lepolanka le ka holimo e leng hona moo marulelo a qalang teng. Lepolanka le ka holimo le kurufelletsoe libalakeng. Litehetso tsa lere ea litulo ii kuru- feiietsoe 1itehetsong tsa mochini (A) le (B). Bongata ba litulo tse lereng ii tsoa hore na mochini o bolelele bo bokae. Ho molemo ho ba le tse ngata ho e-na le tse 'nyenyane, e le hore ho be le mekhoa e mengata ea ho lula ha ho sebetsoa. Setulo (E) se kurufelletsoe, ka mora' hore ho boroe lesoba setulong le litehetsong tsa litulo (F) ho thibela hore se se 'na se e-ea koana le koana. Hona ke ho ipabaila likotsing. Setulo se ka holimo-limo se na le moo ho itet1ehoang (G) ho thibela selohi ho oa ha se ntse se loha. Ho tioha ka holimo iitehetsong tsa (B) ho na le lepolanka le leng hape le thibelang setulo ho ea koana le koana. Ho tekaI1a le ho siea sebaka se lekanang lipakeng ha lepolanka le harelang phahlo Mechini e 8 e entsoe Thabana-li-'Mèlè ka chelete e iekanang le e neng e ka sehelisoa ho reka mechini e 'meli Scandinavia. Sebaka sa ho arohanya likhoele tse hiahietsoeng kama e masoba (e tsoang mose kapa ea se Afrika ea lehiaka) e ka sebe- lisoa. Manaia a ka sebelisoa moqaleng o ka holimo kapa thupeng e ka thoko. Mokhoa o bonolo ke ho etsa mola oa liketane ho ea ka hore na iikhoele ii teteane hakae. Mochini o lohang o sebelisang 1itepe o entsoeng Thabana-li-'Mèlè ha o na moqala o tiase o potang. Ka lehaka lena ke hantle habane 'mete ha o nyameie ha o hareloa moqaieng o tiase. Ke taba ea bohiokoa hore likaroio tsohle tsa 'mete ii honahale ka nako eohie kaha setoanto se etsoang se ka 'na sa eketsoa. Ha 'mete o haretsoe selohi se ka 'na sa lebala hore na bekeng e feiiieng se iie se qaliie ka eng. Tebetso ea nako e telele e rutile lilohi Thabana-li-'Mèlè hore ho thata ho loha 'mete o iekanang ha o haretsoe. Setuio se nyolloang se iumella seiohi ho nyoloha le 'mete. le ka tiase le le ka holimo ho na le bohlokoa. Lepolanka le harelang phahio le phuntsoe masoba a kentsoeng khoeie ea lesela e faseletsang thupa e haretseng khoele lepolankeng. Ka mora' hore ho etsoe mochini oa pele 'me o hlahiojoe bore na o sebetsa hantle, setsebi sa lintho tsa patsi se lie sa fihla sa metha likarolo tsohle tsa mochini. Bongata ba likarolo bo ne bo tide bo nepahetse mo bo entsoeng Maseru ba ba ba tlisoa Thabana-li-'Mèlè. Babetli ba mapolanka ha baheli ha Basotho ha ile ba sebetsa beke ho etsa mechini e supileng. Hape ho entsoe lilere tse 'ne ho thusa lilohi ho hioella likaroiong tse holimo tsa mechini kapa lituiong. Likhoele tse hiahietsoeng ii tiisoa ka iitepe. Li ka etsoa ka ho poma moqala oa tepe eaba ho kenngoa reng ka holimo moo khoele e hiahietsoeng e fasoang. Mokhoa o mong ke oa ho qhibihhisa tepe e be ho etsoa tepe e hiokoang. Mokhoa ona o fumanehile o le chipi ho feta o mong, 'me Thabana-h-'Mèlè ho na le 1itepe tse 30 tsa boima ha 6} kg e le 'ngoe, sebakeng sa mochini o le mong. 76 Ho hiahiela mochini o likhoele tse hiahieloang ii fasitsoeng 1itepe Mochini o hlahleloa iikaroio tse ling ka liketane tse teieie tsa khoele e hiahietsoeng. Palo ea likhoeie tse hiahietsoeng ketaneng e 'ngoe le e 'ngoe e tia tsoa hore na likhoele tse hiahietsoeng Ii teteane ha- kae 'moho le boima ba iithepe. Ha iikhoele tse hiahietsoeng ii teteane hoo bophara ba 10 cm ho nang le iikhoeie tse 30-35 'me 1itepe Ii le boima ba 5-6.5 kg, likhoele tse hiahietsoeng tse 15 ho isa ho 20 ketaneng e 'ngoe le e 'ngoe ii tia fana ka ho tiea ho lekaneng. Motho a le mong a ka hlahleia mochini kaha khoele le khoele e sebetsoa e le 'ngoe. Seohli se sebetsa ka pele, e leng kamoo a lutseng, ie ka morao e leng moo lithepe ii fasitsoeng ho mochini. Thabana-li-'Mèlè ho entsoe lucre tseo seohli se hioellang hoiim'a tsona hore se fihleie lepolanka ie holimo. Ho kenya likhoele tse hiahietsoeng kameng e meno e ii arolang Ho fetisetsa khoele e hiahietsoeng Beha kama tafoleng e be u toaea bohare ba eona. Batla liropo tse tia leketla ho tioha le- Beha liketane tsa 1ikhole tse hiahie- lepolanka le ka holimo-limo. Karolo e telele ho feta e hanyehe lithupa tse arolang likhoele, ka morao ho likhoele tse tsoeng ka mora' kama. Kenya lithupa tse etsang masoba lipakeng tsa likhoele tse hiahietsoeng e be u fasa lithupa 'moho. Shebana le ketane e le 'ngoe u qete ka eona pele 'me u qale bohareng ba karna. Fasa tepe ketaneng ho e thiba ho oela fathe le ho thibela hore likhoele Ii se ke tsa tsoa kameng. Fasolla lithupa tse fasitsoeng 'moho, hu- mochining polankeng le ka holimo. Karolo e 'ngoe e be e fanyehang kama e masoba ka tlas'a hiahietsoeng, tiasenyana. Kama le lithupa tse fanyehiloeng Ii toanela ho teka11a feela Ii sa sekama. Nka likhoele tse hiahietsoeng, kama e masoba, lithupeng tse arolang likhoele ebe u hanyeha khoele tse hiahietsoeng lepolankeng le ka holimo bohareng ba mochini. lela lintiha tsa lilupu ho uena ho fihiela ii le bolelele bo lekaneng ho re ii ka tsoa kameng. /7< .Ui#iitiI$UfliilUil - Pöma liqola tsa lilupu tsa khoele e hiahietsoeng. Kenya khoele kameng ho latela hore na u batla ha khoele e hiahietsoeng e teteane hakae. Ha u se u entse ketane e le 'ngoe, fasa likhoele tsohle tse hiahietsoeng lefito. Tsoela pele ho kenya liketane tse setseng kameng mahiakoreng a mabeli a kama ha u qala hare, ho fihiela u qetile likhoele. Beha kama e fanyehiloeng liropong, ka pele ho likhoele tse hiahietsoeng. Beha lithupa tse arolang likhoele tse fanyehiloeng liropong ka mora' likhoele. Bona hare likhoele tse hiahietsoeng Ii se ke tsa loebehIana lithupeng. Leketlisa likhoele tse hlahletsoeng hore ii thetse fate. 77 Ho faseletsa likhoele tse hiahie- Faseletsa likhoele tse hiahietsoeng mola- Sebeletsa ka pele ho mochini. tsoeng, likhoele tse 'ne lefitong le leng le le leng. Leka ho fasa ka ho lekana u etse bore likhoele tse hiahietsoeng ii lekane ka tsoeng thupeng e harelang khoele Hula liketane ka bonngoe ho fihiela Ii fihia thupeng e harelang khoele. Bona hore likhoele ha ha loebehiana iithupeng. Ho toara ketane ka morao ho mochini u e tsukutla nako le nako ho thusa hore likhoele tse hiahietsoeng ii se ke tsa loebehiana. Ho hiahiela mochjnj ho bonolo ha feela likhoele tse hiahietsoeng ii hlokometsoe. Ha u ka ii tiohela tsa tsoakana, u tia qeta lihora ho Ii lokisa. Hopola hore ho tioha qalong likhoele tse hiahietsoeng haesale ii lekana ka bolelele 'me ii lutse hantle ii- thupeng. Ha ho na lebaka Ia hore lifetohe ha ho hlahleloa mochini kapa ha ho lohuoa. mung o harelang likhoele tse hiahie- bolelele. Nta kama e masoha liropong ebe u e hulela tiase ho molamu o harelang iikhoele tse hiahietsoeng. Bona bore bophara ha likhoele tse hiahietsoeng bo lekana le ba molamu o ii hiahietseng joale ka kameng. Ho fasa 1itepe likhoeleng tse hiahietsoeng Fetela ka mora' mochini. Qala hare 'me u sebetsane Ic liketane ka bonngoe. Hula khoele e 'ngoe le e 'ngoe e hiahietsoeng hore u utloe hore na e fetile molamung o ii haretseng he ka mora' mochini. Etsa lupu ketaneng e be u faseletsa thepe ka hakisi e lupung. Ha hithepe Ii se ii faselelitsoe liketaneng ii toanela ho leketla Ii entse mola o ho- phahamo bo lekanang ho tloha fate. Hona ho etsa hore likhoele ii tiee ka ho lekana. Masoba a lipakeng tsa likhoek tse Idahietsoeng Thupa e bulang masoba e ken.tsoe ka pele ho likhoele ka tlas'a kama e masoba. Lokisa liropo tseo thupa e tia hakisoa ho tsona. Beha molamu o bulang masoba sebaka sa 50 cm ka holimo ho moo moloho o tia qala. Masoba a ka buloa ka ho nka khoele kapa tse peli ho tsoa ka hore na u batla moloho o kopaneng hakae. Masoba a etsoa kantle ho hithupa tse bontang moo likhoele ii tlolang. 78 Ho tiisa likhoele tse hiahietsoeng Ho etsahala bore likhe1e tse hiahietsoeng ii bloke ho tiisoa pele ho qaloa ho iohuoa. Ha ho le joalo mafito a iikhoele tse hiahietsoeng a thupeng e harelang likhoeie a tiameha ho fasoa bocha. Fa- solia leto e leng likhoele, te 4 ebe u hüla :khQeie e ngoe le e 'ngoe bore li Kahn joale likhoele ii leketlile ii otlolöhilé ii hiahiamana ho tioha kameng e masoba ho ca molamung o harelang iikhoele, ii ka.boetse tsa fasoa teng hape. (lefito le fasoa ka. likhoele tse 4). Etsa h4re inafito ao a k-kane lintiheng le bolelci e. tiee pele u faseietsaiikhoeie tse hiahietsoeng thupeng ea thaná-hape. Hula ropo e kopaitseng thupa e harelang khoeIe- e hlahletsoepg le moqala a tiase mochining ho fihiela tiiupa eà Ii:khoelee atarnetse moqala. IJo etsa tjena ho tia tlisa khôJe ho be ho ekete holelele ba e hiahietsoeng sebakeng sa ho loha. I. UITHI!liflhIIU IIlJJuuIIliuuII,IVIuii.uuiji,uuu,.iri iu 'VA'IV4 V 'A4 di'i' ta - a paa -. Khoehlisa,likhoele péle o poma u Fetela ka morao ho mochini. Qala boha Ho lekanya 1ihbeie'tsebiàldeni Kenya lithupa tse peli tse sephara likho leng tse hiahietsoeng pele u qala ho loha, e 'ngoe lesobeng la pele ea bobeli lesobeng le hiahiamang. Lithupa tsena li thusa ho arohanya likhoele ka ho lekana l*pharhg 'bä phh1o. Ha u rätà,4 uk etsa mola oâ 1ikthne ha i-ètiFé' le Iitokiso tsa ho qetela pele u qala ho loha. JO poma 1ithoeIe tse hlahletsoeng ha ho qqqe ho loha Hopola hqrlitepe ii, tiisa;likhoele tae blahietsoeng 'me ii tia otlana fate ha feela ii a hakollee me ha ponga likhoele. Ha likhoele tse hiahietsoeng Ii e Ii hieph1e, hjilela phahie tJase, hauI le moqa1a o tlase. HQna ice hQ etsahore likhoele tsê h1ai1etsqeng J sle .11 ntse ii' hlahietsoe. kamg ç n-iasoba 'me ii entse xi asoba, Shebaiajco e ako, hore lik11e ha ha hakoa lithupeg t$e ica morao, Ha u porn:a siea 1itjoo tse bolelcie ba 2 .m. F, solla mfto mcilamung 0,, harelang ii khoele ebe u nta phahlo mochining. rng' ia mcichixil 'me U sebetsarie le këtânè k ketãne, ebe u bu1a1ikoel 'te hlah1&soei.g ka boñribe hO e±á home Ii tiee ka ho lekana ketaneng. Ets hipu etanng ebe u hads iitepe likhoeleng tse b1ahletsoeng Etsa bore litpe li lekee haufi le 1efat sebak. se iekanang. Mochnib i toerg iitepe p bpolO lid lokisetsctebëtso'1ljo sëbetsá ha feèIa selohi se hiokometse ho laola likhoele tse hiahietsoeng ka nako eohle. Ha ho ka etsahala hore likhoele ii fasane,, ho nka nako ho ii lokisa, le moloh.o ha o sa ba motle hakaalo kalebaka Ia likhoele tse seng lisa lekan:eki hni?fea Ho kenya liketane, tsäiikhoele tse hiahietsoeng tse ñëhá Liketane tse nchli kakenngoa haeba tse mochining ii fela. Tse ncha Ii ka kenngoa haeba tsa ichale ii se ii le khutoane hoo ii serigji sitoa ho faseletsoa 1itepe. Ketane e nchaëkñOhenI kapa neng kailtIe.. le ho 1ena-kenana le likhoele tse ling. Beha tafole haufi le moo liketane Ii le ketlileng teng ka morao ho mochini. 79 Fito ntja Faseletsa khoele ea pele ketaneng e ncha khoeleng e qalang ea ketane e leketlileng mochining u sebelisa lefito la moloho. Kopanya likhoele ha Ii ntse ii hiaha moo ii fapanang mahiakoreng a mabeli a liketane. Theola lithupa tse bulang masoba iikhoeleng sebaka sa 50 cm ka holim'a tafole. Poma likhoele tse hiahietsoeng Ha likhoele kapa liketane ii se ii kopantsoe 1itepe ii ka kenngoa liketaneng hape eaba u tsoela pele ho loha. Haeba u loha moloho o sa tieang mafito a tia pateha molohong. Le teng haeba mo- hore ii lekane. khoele mafito. loho o tiile ho molemo ho se fase ii- Beha liketane tse ncha tafoleng, ebe u kenya lithupa tse bulang masoba likhoe- leng moo likhoele ii fapanang. Kenya lithepe liketaneng è le hore ii se ke tsa oela fate. Poma liqola tsa lilupu. Ho kenya mahloan'a likhoele, ii- khoeleng tse hiahietsoeng tse otlolohileng Lesoba le butsoeng ka moqala le ho kena ka tlas'a likhoele tse hiahiamang ka khoele ho etsa lesoba le leng le ka 'na Ia loka haeba likhoele tse hiahietsoeng ii arohane 'me khoele e lohang e le tenya. Ho qotsa likhoele ka menoana ho bonob ebile hoa potlaka ha likhoele tse hiahietsoeng ii arohane 'me khoele e lohang ha e le tenya e etsa hore moloho o nyolohe kapele. Empa ha likhoele tse hiahietsoeng ii ntse ii atamelana ho etsa masoba ho ba thata, ke hona selohi se eletsoang ho iphumanela mokhoa oa ho bula masoba ha se loha phahlo e likhoele ii kopaneng. Mahloana a kentsoeng moqaleng o mochifling a sebelisoa Afrika be linaheng tse Lefito la ma-weavers ling moo ho bohuoang mechining e emeng. 80 Mahloana a entsoe ka hareng ea "cotton kapa flax". Ha a tioha moqaleng a pota likhoele tse hiahietsoeng ka ho tlola e le 'ngoe lipakeng pele ii khutlela moqaleng. Mahloana a ka etsoa ka bonngoe kapa ka lihiopha tsa bo-lO kapa e le mola o nkang bophara ba likhoele tse hiahie- tsoeng tsa mahloana a manyeyane. Ha ho lohuoa mahloana ii sebetsa ka ho fapana le masoba a lipakeng tsa likhoele. Molarnu o bulang masoba o behuoa kaholimo ho mahloana. Faseletsa leihloana hang pele u fetisetsa khoele lupung e fetang ka mora' khoele ea boraro. Joale u entse leihloana la bobeli. Tsoela pele ho fihiela likhoele tse hiahietsoeng tse lipakeng tsa tse ling ii p0tiloe ke lilupu, e 'ngoe le e 'ngoe bophara ba phahlo. Khaola khoele ebe u e faseletsa moqaleng. Lintho tsa matsoho le tse ling tse sebelisoang ha ho lohuoa limmete Kantle ho mochini ho loha limmete ho hioka lintho tsa matsoho le tse ling. lVlahloana a sebetsa ka ho huleloa tiase mahloana a hiokoang ho bula lesoba le boholo ho khoele e lohang e ka kenang. Otlella khoele e lohang hantle pele u ka kenya e 'ngoe lesobeng le hiahiamang. Seaporele se harelang khoele Haeba ulu e tia e entsoe metopho, e etse lipolokoe pele u qala ho loha. Ho harela khoele ka menoana Toara ntlha ka monoana o monyenyane the u potisa khoele ka bohareng ha le- -J tsoho ho e fitisetsa monoaneng o motona. Potisa khoele monoaneng ona o rnotona ebe u e khutlisetsa monoaneng o Ho etsa ma/iloana Fasa khoele ea mahloana moqaleng. Qala ho etsa mola oa mohloana ka ho fetisetsa monyenyane ka ho e tiolisa holim'a ea pele. Tsoela pele ka tsela ena ho fihiela u haretse khoele e lohang e lekaneng. Khaola khoele ebe u e harela lithupeng khoele lupung e fetang kamora' khoele ea pele e hiahietsoeng, ebe u khutlela khoele ho thatoloha ka ho fasa ntlha moqaleng. tse teng, makhetlo a seng makae. Thibela hang makhetlo a seng makae. 81 Fereko e na le melemo e mengata ha ho etspa limmete kaha phahlQ e etsoa ka likarolo 'm khoele e lohang e otleiloa fate libakeng tse fapaneng kw linako tse fapaneng. Men&a fereko a oáie1a ho Ikana ii baka tse lipakerig fsa 1ikhoéI tè hlàhletsoeng kaha a ketia lipakeñg tsà tsona ha ho otleiloa k.hoeio e lohang. Sebakeng sa tapeiti e boima. ho : hiokahala fereko ea tepe, empa fereko.e jang e lekane sebakeng sa 'mete o lipakeng :kapa 0 bobebe. Fereko e toanela ho ba le meno a botsoa kaha a bohale a tia tabola 'mete moo o seng o felile. Sekere Sebakeng sa ho poma khc.ee e lohang ha t qe ho rokelia mophethelo, sekere se kutang sa 1oho kapa Se potnan hireng sea hiokahala, mahãre 1e ona a lokile a bile a chi.pi. SetEoant.o Libaka tse ling kapa lilohi tse liIg tse itebets ii khel-ia '1n' shebd 'etantsong ha ba esa: mete. SetsQantso se tàaiie1a h eta k pamIri e thata kapa e etsang nabks .ii I Ha se bohiale ho harela. khoele menoañeiig' ho fihlela e le khblo' kàha ho ba thata ho fetisâ Ii 3akeigts. likhd1 tse hiahietsoeng. Kantle ho mona e leketla II! d IIJ1'fIt!III!JLIiIjJl/Lr' habonolo. Litsela tsa ho otlella khoele }lo na le .1its1. te ngata tsa ho otlell khoele moo ho. behsozg .mechiui c emeg holoha. Mekhoa e' 'meR tseb halang ke ea ho sebelisa sabol ea pssi kapa fereko oa e ,ka etsoa ka patsi teekapa1esapo, Haeba stoaiitose etseitsoeparnpiring 1.. e boriolo, e; qamathetse pampiring e thata kapa o e khomaretse kapa ,o e rokeile. ,, , Hore setoantso se tie se tsde hantle .1 .ipo1ohQngio blokahais, horepaipiri ë. sore faseietsoe ka morao ho likhoei 1tse habJetsoerig baufi ie ka ase1etsoa kaJinaJe tse ang lei Jikoto kapa ea rokeiloa. 8.2 p Ho loha sehioho I\Talete JaIe e hlqkahala ha. ho 9e1 liqola is khôele e J9hig. Nalete b?ne1a ho .bat Ic, Iei1io iè 1eho10 bq lekaneng hore 1h1e e lohang e tsb ho spa' 1Vtotsi oa eon o toanea ho ba nthithi e le hr se ke'oalalába likhoçle tse hh.hletsoeng kapa moloho. Batla nàlete ea mofüta o. beijsciang ho etsa limmete tse - qala hp loj - 1_- phahlo, ke bohiale hb i ho,3 cm ka h lq' ebaka.s' 2 ko'ele e hlah1tsn Flax e lokile' iatolo' .. ena eä phahlq e bitsoi sèhiohk è lokéla ho loliuoa qalongle te hong ea phahlo. Sehioho se na le mesébetsiie menata. 'ueaneemp tse tenya tsa fate. Ho kenya khoelè e loháng, Erkaha khoele c Iohag etoane1a ho kahla é h1ah1etsoeng h&'haiig ha ho -1ohuoaJiiiinete, ho cianh hor ho hlo- kine1oe hore ho knnoakhoe1è idta 1.ikhQ1 tse hiahietsoeng. Haeba ho otlelloa khoele ngata haholo fate, bophara b'a "mete bo t1a *etseha.cbe,bQtsa rnthoko a sa otoçhag I tpng hç ic4iàe1e'e lo,hang e le tósanyarie e tá" teteana hb h. otlelloa, 4hol 'çse h1h1- rZL1!4E11I1LU1 ----- --- -- --tsdeftkahoè-1eqhijju a 'l sebaka 'lipakeig 'LeI lupu sa lilctane ii entsoe 1iba1a 1paLeig tsa hkhQelc tse hlahletoeng ii ica na tsa se lekane Han u loha motheho likhoele tse hlahletsoerig li ka khutlIsetsoa litulong ka fereko eaba libaka ii boetse ha lekana. u1eipa 'jino1io be 'iuete b moseaiiyane ha obapisoale bophara hltsoeh 'aneng e ba khI %sQeig 1 tla masoba. ho loha ha pele Seke oa hula weft, e theole ka fereko ho loha ha pele le ha bobeli Moemó Chébahalo e ii1oIt6 h o retr'oa. I Moo bo-ka-ho1imoçbo-k.-tlase hfçllang teng phahong ho toanela ho eka1l. feela ho otlolohile. Ha u qala ho loba Khoe1e ea jéle e 1oh4ng. Khoe1 ea b6beli e loharig. 13 Keny.a khoel lohang ,i ;sobeng i bi 1o&g. i et hike bótlelé. ba cm. Sc ke iia tiia 1hoe1e e 4lohañg ebe u, e otllla ka ferekó. Tlohela kboele: 'e lo. hang e ntse sa tiea èbe u e otlella fäte. mbo ho phahmialiig pele ho tsá masoba ho tiathellélatlase haèba tnothèo o ka tiase o sa tied hantle. -Sehioho ke thotheho me ha se iohilàe se otlolohiie 'rae Se eme ka ho nepahaaph.hio leeona t1â qala otlolohile npàhctsè. 83 Ho otlella Ha ho lohuoa limmete, khoele e lohang e toanela ho otlelloa ka nepahalo ka nako eohle. Haeba ho qaloa ka sehioho ho otlella ha se bothata ka ha joale ho se ho na le motheho oo ho otlelloang holim'a ona. tenya, mepotelo kapa literapisi tsena ii bonahala hantle, 'me ii eketsa botle ba phahlo. Ha ho reroa moloho ntlha ena e lokela ho balelloa morerong 'me ebe karob ea oona. Limmeteng tse teteaneng literapisi ha ii bonahale habonolo ka nile le moo mebala e 'meli e sa toaneng e sebelisitsoeng. Setkantäo: Ha u loha u sebelisa setoanto, se fase ho tioha ha u qala ho loha. Sethoanto sefe kapa sefe se ka kokoteloa kapa sa rokelloa habonolo sehiohong eaba se lula hantle ho tioha qalong. Ho t/zatholoha Sehloho se lokela ho lohuoa se hiephile 'me se be le bophara bo nepahetseng. Karolo e hiahiamang ea phahlo e lekane hantle le sehioho ka bophara. Ka nako Mekhabiso le mela morerong oa phahlo tsa likhoele tse hiahietsoeng ii faseletsoa sehiohong. Haeba moloho o tiile ho feta, kae. Ha ho sebelisitsoe mepotelo e seng mekae terapising e le 'ngoe, mola ha o na ho otloloha, o tia tekal1a. Ha mepo-. telo e le mengata mola le oona oa otloloha. Ka nako e 'ngoe mola o ka loheha ka nepahalo haeba literapisi ii kopantsoe. e 'ngoe ha ho fanyehoa liphahlo liqola sehioho. se ka 'na sa shobeha eaba se shoella phahlo. Ha phahlo e phethetsoe ka litjobo tse entsoeng lithapo le lilupu khoeleng e hiahietsoeng, sehioho se toanela ho sala e le hore se etse hore karolo e ka tiase qetellong e sale e tiile hantle. Ho loha ka ho kopanya likarolo tse fapaneng Mokboa ona 0 ka bitsoa "likhoele tse khutlelang tse lohang" ka nako e 'ngoe ha u loha ka ho kopanya likarolo, ii- khoele tse lohang Ii pota e hiahietsoeng ho latela moloho. Likhoele tse lohang ii ka tsamaea karolong feela ea khoele e hiahietsoeng, 'me ho pota ha tsona hona ho 'ne ho itetlehe ka melao ea ho loha limmete. Melao e fapana ho ea ka hore na meetlo e tsoa kae. Mohiala: Meetlo ea Fora kapa China le Japan. Ka lebaka la mesuoe ea ho loha e tsoang Scandinavia, Thabana-li-'Mèlè moetlo o sebelisoang mona ho ka thoe ke oa habo bona. Likhoele tse lohang ha ii pota tse hiahietsoeng ii etsa mela e tekaletseng e kang literapisi molohong. Ho hiaha lepetso moo Iikhoele ii teanang ha Ii potela. 'Meteng o iikhoele tse hiahietsoeng ii arobaneng ha tse lohang, Ii le 84 ke tsona tse laolang hore na ho potoa hakae kapa ho sebelisoa literapisi tse Mohiala: Literapisi tse peli tse nang le mepotelo e 2 li hlahlangoe ke terapisi e le 'ngoe e nang le mopotelo o le mong. Mola o tia otloloha haeba o hahoa ka litepisi tse lekanang. Ho tekalla ha mola ho tia tsoa hore na likhoele tse hiahietsoeng ii teteane hakae 'moho le botenya ba khoele e lohang. Ho etsa literapisi ho mekhoa e mengata. Mona ho boletsoe e se mekae e qalang. Mehiala ea literapisi Ho etsa literapisi u pota hang Mokhoa ona o sebelisoa ho haha mela e tekaletseng. Haeba ho hiokahala mola C-- o teka1etseng ho feta likhoele tse peli kapa tharo tse hiahietsoeng ii ka siuoa Ho pota hararo kapa hane ho toane1a ho hlokomeloa hobane mapatso a hia- lipakeng tsa moo ho potiloeng ka khoele e lohang. Literapisi tsa moo ho potiloeng ka khoele e lohang. Literapisi tsa moo ho potiloeng hanngoe ha ii bonahale hantle. loho. Haeba u bona hore mapetso a na a se a le mangata haholo, a rokelle ka hang moo likhoele Ii potelang a ka tioha a ha maholo ho feta eaba a ahiamisa mohareng. - t 'I C. C- c C CHo etsa literapisi u pota liabeli Mokhoa o na o sebelisoa ho loha mola o moepa o boima ho feta o kaholimo. Moo likhoele tse peli tse potang ii teanang, ho sala lepetso. Ha u sebelisa literapisi mo- lohong ke bohiale hore u se ke ua tiisa khoele e lohang haholo e le hore mela ea literapisi e bonahale. '1U U U I CI C Ho loha mela e arolang mebala Ho etsa literapisi is pota hararo le hane Litema tse ling ii na le mela e meepa e boima 'me ho e etsa molohong ke hore u pote hararo kapa hane. Mela ena hangata e etsoa ho eketsa mokhabiso ha ho lohuoa limmete. Mela ena ha e potile litema e thusa hore ii hiahele haholo ho feta. Ha mola o pota litema tse teka1etseng, khoele e lohang e kenngoa ka ho teka11a 85 ho tse h1ah1etsoengkapa feela ho latela IIII IIIIIP J iiii III.I llterapisL.- IIUIIRlP I_I_l_I, I III'I I I tt' (likboele tse 4 tse 1ohang) Moloho ka ho1io i.o, ioba o lohiboe ka ho toana Ieo1ca:tjase Mà1a 0 ot11èng literna t ntseng thar 4 A .A I! P 9 HD .4 :, etsa literapisi U pota hang. Mola: o teka- letseng o lohiloe ka ho pota habeli jana o hahoa ka ho pota hang. Mola o pahaig (lIkhoeie tse 2ise lohang) 'me o mosanane ho feta o ka hbimb Hiokomela 1oreimo4 o ña o toan,e1a ho qa1Tt1h.orong, eà thajna b le hore khoele eo lohang e tsebe ho kenngOa lesoberig be ,nep4hetseng nih1ikoreng mabe1i thajana. 1 fl ¶ H H Ho lOhalihuku le 1itena tse chitja IL Ha ho bohü?a mela e kp6pe1ang ,Ie teiiá tsç chitja. Meuta fapaneóg Moa ona o kg etoa k h pota haigd kapa habe1i. Haeba likhoele tsè ngata t lohang ii kentsoe ka ho teka11a mobhong, mola o ka 'na oa sotha kapa oa shoa rio1ohp. A4 ; Hq 1oF mea ç otlolohibeng ho h1abo sitsbe tiasa: 'I "Mehiala ea ho loha ho kopauya mba etpanang" Mola o opipyang meba1ae sa toanen o lohiboe e1'a litema, tse entsoeng ka ho 86 1 1iterapii e ka ',na ea h1o1c. ho kQpanngo hore hQ thahoe mobo10 h1d 1ate1a, iiókha biso o hiokoang. i I j fl 4 Mola o koropelang o ka 'na oa lepella qalong 'me ho etsa literapisi o pota hang ho ka loka. Ha mola o ntse o nyoloha u toane1a ho eketsa ho pota literapising. Selohi se toane1a ho shebana le ho nta litema ii nepahetse. Mohiala: rokelloa ka mokhoa o hareng e sa tl'o bonahala ha ho qetiloe ho lohuoa. Mokhoa ona o boetse o sebelisoa hape China le Japan le har'a bo-ramehiape ba Afrika e Leboea limmeteng tsa fate be tsa maboteng tse khabisitsoeng ka mela. Mapetso a ka ba bolelele ba 1 ho isa ho 2 cm 'me hangata ha a kopanngoe. Haeba mola o se khopo setoantong o 4 toane1a ho tsoa o se khopo molohong. Ha u loha litema tse chitja joale ka bob ke taba ea bohlokoa hore selohi se sebeuse mokhoa o toanang ho etsa literapisi ka mahiakoreng a mabeli. Qalo le qetello Ii etsoe ka ho toana. Bob e lohiloeng e #;,"-.,, ' ka 'na ea se ke ea toana hantle be e Se- toantong empa setoanto se entsoeng ka karobo tse lekanang se tia shebahala eka se bohiloe ka ho nepahala ho feta se matoeka. 1 ft - Ho loha mela e otlohileng Meleng e nang le litema tse fapaneng ka sebopeho le mebala hangata sebohi se tia thulana le ho loha libaka tse mebala e 'meli tse nang le moeli o otlolohileng ii- pakeng tsa likhoele tsé peli tse hiahietsoeng. ''.. Manollo ea inoloho oa Fora Limmete tse nang le moo lik/zoele ii Izakanang Mapetso a ka qojoa ka ho hakanya iikhoele tse bohang lipakeng tsa likhoele Mohiala: Moo kosene e kopanang le bo-ka-morao. Mokhoa o mona ke mola o mosesan.yane o otlobohileng joale ka lehiaka la palesa. Likarolo tse mebala, Ii ka kopanngoa ho latela mekhoa e hialositsoeng ka tiase. ._cq irr"" -1 Limmete tse nang le mapetsi Ha likhoele tse lohang ii pota tse hiahietsoeng makhetlo a itseng, lepetso le tia hiaha molohong. Mokhoa ona o sebe- lisoa moetlong oa France oa ho etsa limmete. Mapetso ana a koaloa ka ho Manollo ea moloho oa Norway 87 tsa pele tse hiahietsoeng. Ho hakana ho hanngoe. Ho etsa mola ka ho potisa khoele habeli ho bontitsoe mona. Ka hiahietsoeng e fetisetsoa ka morao. Ho hakana ho sebelisoa ha ho etsoa limmete Tarkoman le litoanto tsa bophelo Norway tse entsoeng ka mela. lebaka Ia mapetso a hiahang moo likhoele ka etsoa ka ho nta lupu ea khoele e tse potang ii teanang, ha se bohiale ho potisa likhoele ho feta habeli ha u loha ho latela mokhoa oa ho etsa mela. Limmete tse nang le moo mebala e kopanngoang he mela Mokhoa o mong oa ho kopanya libaka tse otlolohileng tse bapileng tse mebala e fapaneng ke ho etsa mela lipakeng. Ho tsebahalang ka mokhoa ona ke hore mebala bobeli e sebelisa khoele e le 'ngoe e hiahietsoeng ka linako tse fapaneng. Ho na le mekhoa e fapaneng ea ho etsa mela ena, Thabana-li-'Mèlè lilohi ii sebelisa e bonolo ho feta eohle. Mela ena esale e sebelisoa limmeteng tsa mehieng ea khale Europe, Egepeta ea khale le limmeteng tsa fate tsa China le Japan tse entsoeng mela. Ho etsa mela e arolang mebala e fapaneng Mola o mosesanyane o otlolohileng o lo- ketse ho arola mebala e fapaneng. Mola o arolang o lokela ho lekana le o setoantong. Mola o arohanyang mebala o le mosesanyane ka ho fetisa o ka etsoa ka likhoele tse peli tse hiahietsoeng ka nako tse fapaneng. Mola o tloaelehileng ke o etsoang ka khoele e le 'ngoe e hiahie- tsoeng e be ho etsoa ka tse tharo lekhetlo le hiahiamang. Ha u eketsa likhoele boha- reng ba mola u eketsa botenya ba ona. Manollo ea moloho oa Europe Mehiala ea ho arola mebala ka ho pota likhoele tse hiahietsoeng Joale ka literapisi ho arola mebala ho ka etsoa ka ho potisa palo e itseng ea iikhoele tse lohang. Mohialeng o tsoa feta, ho bonthitsoe ho potisa khoele 88 Ho eketsa likhoele tse lohang mela e arolang Mebala e toanang kapa e toanang empa o mong o khanya-khanya ha o mong o le lefifinyana. Likhoele tse etsang mela e arolang me- Mohiala: bala ii ka ba bolelele bofe kapa bofe ha feela ii eketsa mokhabiso oa 'mete. Joale ka ha ho lohuoa leholimo, timo Mela e entsoeng ka likhoele tsena e sebe- bontitsoeng setoantong. lisoa ho koba mebala molohong. Li- khoele tse lohang tsa mebala e batlang e thoana e palamane, e bonahala e ka ho na le 'mala oa boraro ha u sheba u le hole. Ho sebelisa mebala e batlang e toana ho sebelisoa haholo empa ka hlokomelo moetlong oa ho etsa limmete France. Ho sebelisoa moo ho lohuoang ntho tsa tihaho. kapa eng feela e hiahang ka morao ho se Mebala ena e ka aroloa ka ho loha mola o otlolohileng, kapa ka likhoele tse sa lekaneng ka bolelele tse lohang kapa ea tekallela ka leqeleng kapa ka lehojeng kapa k. ho ona a le mabeli. Ho ka po- tisoa khoele hanngoe kapa habeli ho latela bore na ntho e lohuoang e joang. Ha ho na molao o reng na ho aroloe mebala e batlang e toana joang, kae kapa neng. Ho itsoela ho selohi hore na se bona eka se ka sebelisa mokhoa ona joang ho ntlafatsa mokhabiso. Ntlo ea Litema, Marulelo a Litema Ho sebelisa mebala e batlang e tkana molohong Ke mokhoa o nang le thuso ka kakaretso. Ho ka etsoa mokhabiso e le hona hape ha hiakisa 'mala ha ba ha bonta bophelo mokhabisong. Ho kopanya literapisi le mela e arolang mebala e toanang Ho na le mela co meepa ea eona e leng boima ho feta mela ea literapisi tse lohiloeng ka ho potisa likhoele hane empa e sa otloloha. Mela ena e lokela ho etsoa .ka ho kopanya mela ea literapisi le e lang mebala. Haeba u na le pelaelo ea hore literapisi ka botsona feela II tia hlöloa ho etsa moepa o boima bo hiokahalang, qala ho loha u sebelisa literapisi tse entsoeng ka ho potisa khoele hang kapa habeli 'me u qalelle ho etsa mola o arolang mebala ha u bona hore mola oa literapisi o tiase haholo. Ha u kopanya meloho ena e 'meli, u toanela ho bona bore mola o arolang mebala o hiaha lipakeng ka 89 Meno a ntja 1. (a) Likhoele tse peli tse sa toaneng ka mebala tse lohang ii hiahiamana. Likhoele tse peli tse toanang tse lohang. Likhoele tse fapaneng ka mebala tse lohang ka ho hiahiamana. Mela e tia fapanyetsana libaka ka mora' likhoele tse peli tse 'mala o le mong. c IIuIII1IIIIIIIuI nako tse toariang. Mola o lohiloeng ha o otlolohe empa o tia shebahala joalo haeba o lohuoa ka linako tse toanang. 2. (a) Likhoele tse fapaneng joale ka Terapisi e 'ngoe le e 'ngoe ea boraro e arola mebala. tse lohang tse etsang mola o A B Ha u qeta ho etsa literapisi habeli, loha mela e 'meli e arolang mebala. Mekhoa ea ho loha e sebelisoang ho khabisa ka holimo. Palo e arolehang ka 2 ea likhoele hare. Joale ka "a". Palo e arolehang ka 2 ea iikhoele tse lohang e tia etsa hore mela e otlolohileng e fapanyetsane libaka. Tebeliso ea ho haha thajana le ho kopanya mebala e toanang le ho kopanya mebala e sa toaneng, ho fa moloho mokhabiso o hiakileng. Mekhoa e meng e kang ho kopanya mebala e toanang kapa e batlang e toana, e ntse e le mekhabiso ka boeona. Khetho ea mebala e ka ntlafatsa kapa ea theola mekhabiso. Ke taba ea bohlokoa hore selohi Se tsebe 3. (a) Likhoele tse lohang tse mebala e hiahiamanang feela e sa toane. seo ho khabisa ho ka se etsang le hore ke sona se tsoakang mebala joale ka ha Palo e sa aroleheng ka 2 ea ii- e hiaha molohong1 Mehiala e seng mekae ke ena: 90 khoele tse lohang Ii etsa mola o hare. Joale ka "a". Ka mora' mela e palo e sa aroleheng ka 2 e toanang ka 'mala, mela e otlolohileng e sala e eme nga e le 'ngoe. Moloho ona ha o etsoa ka mebala e botala, ha re etsa mohiala, o etsa hore eka makhasi a sefate a tsoakane hantle. Lilobi tsa Thabana-li-'Mèlè ii sebelisa moloho ona ha ii etsa likobo. Litaemane Tsoela pele joale ka ha u etsa "lithajana". Litaemane sethoantong sena ii potiloe ke mola o arolang mebala e sa toaneng. 4. Joale ka ka holimo empa ho sebelisitsoe mebala e fapaneng sebakeng sa likhoele tse hlahlainanang. Mola ona o toanela ho kenngoa ka mor'a ho loha mola o le mong oa litaemane. Lithajana (triangles) Lithajana tse lohiloeng ka ho potisa khoele hanngoe kapa habeli palo e sa aroleheng ka 2 ea likhoele tse hiahietsoeng ii ka sebelisoa e le mokhabiso. Moloho o ka etseha habonolo ho feta haeba lithajana kaofela ii entse mola 'me ii toana ka 'mala. Ha ho hiokahale hore khoele e lohang e pongoe ka mora' mola le mola. Qala tiase ho etsa thajana ea pele. Ha u fihia tlhororig kenya khoele e lohang lesobeng le nepahetseng qalong ea terapisi joale ka ha u loha mola o arolang mebala e fapaneng. Siea khoele e le 'ngoe e lohang e se na letho, e be u tsoela pele ka thajana e hlahlamang. Ha u tiatsa likheo Litaemane Ii na le letheba hare. Matheba a Iohuoa ha litaemane ii lohiloe ho fihiela bohareng. Etsa letheba taemaneng e le 'ngoe ka nako, ka ho pota iikhoele tse hiahietsoeng tse tharo habeli. Fetisetsa khoele e lohang taemaneng e hiahiamang e ka bo-ka-morao ho 'mete. Se ke oa poma khoele lipakeng tsa ma- theba empa u e tiohele e entse lupu bo-ka-moraong ba 'mete. Lifate tse nang le lipalesa kapa litholoana ii ka lohuoa ka mokhoa ona, matheba a etsoa ka mebala ea litholoana kapa lipalesa, litaemane tsona ka mebala ea botala tse lipakeng tsa lithajana tse seng li lohiloe (lithajana tse shebileng tiase) qala ka ho pota khoele e le 'ngoe e hiahletsoeng ebe u tsoela pele ho fihiela u qeta thajana. Se ke oa poma khoele e lohang, empa u e kenye lesobeng le nepahetseng la thajana e ka tlase ebe u tsoela pele joale ka ha u loha thajana ea pele e shebile tiase. Motsoako oa lit/zajana le ho kopanya mebala e tioanang Mela e otlolohileng e kopanyang mebala e toanang e kopanngoa ka matheba. Mokhoa o sebelisoang Thabana-li-'Mèlè ha ho etsoa likobo. a _I :::.:.::. ::::::::::::::: 91 Mela e otlolohileng e kopanyang mebala e toanang e tsoakane le lithajana tse lohiloeng ka mola oa matsoeli-ntsoeke a lebang holimo. Mokhoa o sebelisoang Thabana-li-'Mèlè ho etsa likobo. Motsoako oa lithajana, ho kopanya mebala e tkanang le ho kopanya mebala e batlang e tkana Palesa. Makhasi a entsoeng ka lithajana. Palesa e entsoeng ka ho kopanya mebala e batlang e toana. Likosene Kosene e lohiloeng ho pota setoanto e etsa hore setoanto se kopane hape e eketsa ho khahleha ha 'mete. Mebala e sebelisoang ho loha kosene e se ke ea fapana haholo le karolo e hiahang ka morao ho setoanto, haeba sethoanto kaofela se bonta bophelo. Empa le teng ha 'mete o khanya kosene e lefifi e etsa moeli 0 motle setoantong. Karna ea ma-Afrika. Meno a kama a entsoe ka ho kopanya mebala e toanang khoele e sa khaoloe. iiThii +H14H4 4 $ Sefate. Kutu e otlolohileng e lohuoa ka ho kopanya mebala e toanang, ha makala a tiohang kutung a entsoe ka mebala e batlang e toana. Mohiala ona o na le likarolo tse lekanang tse kopantsoeng, empa makala a ka fetanngoa ka bolelele ba likhoele tse lohang 'me botenya ba ona ka makhetlo ao khoele ii potisoang ka oona. Mokhoa ona o sebelisoa Thabana-liMèlè e lemokhabisô oa semela ha sebaka se sa lekane hore ho etsoe sefate se phethahetseng 92 Kosene e ka etsoa ka ho kopanya mebala e toanang empa ka lebaka la mapetso, mateano a se ke a otloloha e le ho qoba bo-ka-mathoko bo bulehileng bo bile bo hiephile, ba 'mete. Ka tiase mona ke mebala ea limmete tse etsoang Thaban-1i-'Mèlè. Ho rokella ha liqola ho toane1a ho etsoa ha moloho o ntse o tsoela pele, 'mete o ntse o le mochining le khoele tse hiahietsoeng ii ntse ii tiile. Rokella liqola u ii shebisa holimo kapa tiase feela ii shebile nga e le 'ngoe le likhoele tse hiahietsoeng sebaka sa 2 ho isa ho 3 cm ka har'a moloho. Leka ho faseletsa qola ea khoele e lohang khoeleng e molohong e iioanang le eona ka 'mala. Pomella khoele tse lohang haufi-ufi le moloho ha u qetile ho roka. Ha ho hlahlojoa boemo ba limmete, ho Ho rokella liqola tsa likhoele tse thoanela ho be thata ho bona moo liqola ii rokeletsoeng. lohang 'Mete oa moloho oa boemo oa toana ka pele le ka morao. Leha ho le joalo, lilupu tse khutoanyane moo khoele e lohang e fetetseng 'nee 'ngoe ka ho tlöla likhoele tse seng kae tse hiahietsoeng, ho ka 'na ha iphapanyetsoa. Mafito a khoele e lohang ha a toane1a ho bonahala mahiakoreng a mabeli 'me le liqola tsa khoele e lohang ii se ke tsa leketla ka mathoko. Ho metha ho nepahetseng sebakeng sa limmete Bareki ba tia lebella hore limmete ii be boholo bo nepahetseng. Mosupisi o toanela ho bona hore khoele e lohang e botenya bo nepahetseng, le hore selohi ha se korote bophara ka ho hula khoele e h1iletsoeng kapa ho e hiephisa ka ho loha ka mokhoa o sa tieang. Sebakeng sa bolelele teng selohi se lokela Likhoele tse lohang ii toane1a ho pongoa hore ho sale 3 ho isa ho 5 cm, ebe ii ro- ho metha ka ho nepahala ha se loha le hore limmete ii qaloa li otlolohile. Ke tloaelo e. ntle hore u toae ka khoele e khubelu khoeleng e lohang ha u lohile bolelele ba 50 cm nako le nako ka mahlakoreng a mabeli. Hopotsa selohi ho tsena ho hiokahala nale e tenya e nthithi e leihlo le leholo. toaó a mang a ka etsoa ka pene e nto e toaeang ha moloho o ntse o tsoela pele. kelloa molohong. Ho rokella likhoele phetha matoao pele a a lohella. Ma- 93 Ho rera litema tsa limmete, ntlha ea bohlokoa Mekhabiso e etsoang limmeteng ii bonta pale, bosechaba esita le bophelo ba ka mehia ba Basotho joale ka ha lilohi ii VA ri Litima Leira Litema Maqoapi" rA 4 bo bona. Ho na le lipale tse ngata tse toanang meetlong le bophelong ha ka mehia tse ka bontoang limmeteng ka mokhoa a khahlang. Mohiala: Lebollong: Moko oa pale; e ka ba lintho tseo bashemane ba Basotho ba ii etsang mophatong. Haeba pale e ka ngoloa fate eaba e faseletsoa 'meteng bareki ba tia ithuta letho ka Lesotho 'me thahasello ea bona e tia eketseha. Fumana bonyane lenane la lihioho sebakeng sa limmete tse etsoang. Lipale tse toanang ii be le sehioho se toanang, empa ho tia 'ne ho be le litihaloso tse fapaneng kaha batho ha ha toane. Etsa hore mebala e lumellane le lingoaha Nkho ea Basotho ea joala Erekaha ho loha ha ho eo meetlong ea Basotho, batho ba etsang litoanto le basupisi ba toanela ho batla ntho tseo tsa selemo sebakeng sa limmete. Haeba "Morena a bua le Sechaba" selemo mebala e fapane le haeba a ne a bua mariha. Kaha limmete ke mesebetsi ea batho ba fapaneng, etsa hore lilohi ii lohe litihaku tse qalang mabitso a bona. Fa limmete iinomoro haeba batho ba fapaneng ba loba ntho e le 'ngoe. ba ka ii sebelisang meetlong e teng ea Basotho. Ba ka khothaletsoa ka 1itomo le lipina. Sheba linkho le mepotjoana ka mekhabiso ea tsona, meseme e entsoeng ka lithapo. Lesotho le tumme ka litema tse etsoang maboteng a matlo. Mokhoa oa ho saena Litema Ketane' * Litema Sekho" Mekhabiso ea lintho tse fapaneng e ka sebelisoa ho khabisa lintho tse ling. Mosupisi ke eena ea toanelang ho rea ii- toanto tse limmeteng mabitso, molohi eena a phete pale. 94 Litihaku tsa lebitso la hae Thero ea limmete, boqapi Boqapi ke mokhoa 00 lintho ii hiahang ka oona 'meteng. Boqapi bo botle bo etsa hore moreki a utloisise hang pale eo selohi se e phetang, hape ho le monate ho boha mebah ea teng. Sebae ke sona se khahlang ho feta, hape ke karolo ea bohlokoa boqaping. Boqapi bo lintho Ii hlahileng ka ho lekana ho etsa hore mokhabiso o shebahale o lekana moo o lohetsoeng. Lintlha ka botlalo bo- qaping li lokela ho lula ka mokhoa 00 sehiopha ka seng se bontang ketsahalo e Ic 'ngoe. Hlokomela hore u se ke ua Lintiha tsa bohlokoa ha u qapa pale Kosene: Toaea meeli ea 'mete. Sebae: Pale e bontoang. Tse ka morao: Moloho 0 ka tiase 0 potileng lintho tse lohi1oeg. siea sebaka se seholo sa 'mala o le mong. Kenya mekhabiso ka lintho tse ling feela ho bonta bophelo boqaping. a- Kosene e pota-pota tse ka morao le sebae. Ekaba kosene e se nang letho kapa e khabisitsoeng. (Sheba moo ho buuoang ka "Moloho o khabisang"). Kosene e tsoe hantle ha e lohiloe ka 'mala o isang ho o ka morao. Haeba u khetha kosene e nkang sebaka se sengata, khetha o mong oa 'mala e toalatsehileng e teng hona 'meteng. Tse hiahang ka morao ii etsa hore lintho tse setoanthong li kopane hape li hiakisa moloho empa Ii sa nke karolo e kholo ea 'mele. Ho loha lintho tse ka morao ka likarolo u sebelisa mebala e 2 kapa e 3 e batlang e toana ho bonta mokhoa 00 ho lohiloeng ka oona. Limmete tsa mohair ii boheloa mokhoa oa moloho, boqapi le mebala ea tsona. 95 Ke taba ea bohlokoa hore bophara le bolelele ii se ke tsa fapana haholo. Botle kapa bobe ba kamano ea bophara le bolelele Ii bonahala ha ho hlahlojoa tsebo ea mekhabiso, leha ho le joalo tsebo ea tebetso le nako e qetioeng teng e ka sebelisoa. Mokhoa oa Botelele Ho nba joala. Boqapi ba limmete: boholo le Seböpeho Mokhoa oa Bophara Etsa hore u etse limmete tse boholo bo lekaneng. Pele u fihiela qeto ka boholo le sebopeho, fumana hore na u etsa limmete tse boholo bo amohelehang Boholo ba 50 cm bophara x 70 cm boleide kapa 70 cm bophara x 50 cm bolelele bo batla bo lokile. Lipalo tsena ii ka linaheng tse ngata. eketsoa kapa tsa fokotsoa ka ho lekana ho etsa lintho tse kholo kapa tse 'nyc- Fumana pele hore na ho ja bokae ho nyane ho feta. etsa limmete tse boholo bo hiokoang e Ic hore u se ke ua etsa ntho e tia h101a batho ka chelete. Motho feela ea ratang lintho tsa matsoho a ka khona ho reka 'mete o monyenyane, empa feme e ka reka 'mete o moholo o khabisang. Boholo le sebopeho sa limmete ii toanela ho ipapisa le boholo ba mochini. U se ke ua etsa lin.tho tse tia hioka ho kopanngoa lipakeng ho etsa ntho e le 'ngoe, kapa hona ho 'mete o molelelehall o tia tsoa o sothehile lintiheng. 96 Latela mokhoa ona Seha mela ho etsa setoanto sa boholo ba 50 x 70 cm. Seha mola o tiohang hukung e 'ngoe o ea ho e 'ngoe o teka1etseng 'me u etse hore u fete huku hanyenyane. Toaea lintiha tsa mola hore e 'ngoe e be (a) e 'ngoe e be (b). Eketsa bophahaino joale ka ha ho hiokahala e be u ngola (c). Mohiala: Morena o moholo empa sehoai se Senyenyane. Seba mola o tiohang ho (c) ho fihiela o te1a o teka1etseng. Ngola (d). Seha mola o tiohang ho (d) o theosang ho fihiela bophahamo ba Setoanto bo feletse. Ngola (e). Boholo bo bocha e leng setoanto acde bo entsoe ka ho eketsa mahiakore a setoanto sa pele ka ho lekana, empa se seholo ho se feta. Thero ea limmete Morena o buoa le sechaba Haeba pale e bontoa ho tioha qalong ho isa qetellong, e toanela ho qala tiase ho 'mete e co fella holimo. Mohiala: Ho etsa lintho tsa mohair: Ho kuta ho be tiase, ho ohia ho be holimo. Kamano ea boholo ba lintho tse setkantong le mokhoa o ii shebahalang ka ona. Kamano le boholo le chebahalo ea lintho tse hialositsoeng ka mehiala e bontitsoeng mona ka sepheo le ho fana ka melao le mehiala ho ipapisitsoe le me- khoa ea baithuti ea ho loha e teng Thabana-li-'Mèlè esita le Lesotho ka kakaretso. Ha hoa bontoa lintho joale ka ha ii ne ii ka hiaha moo ii phelang ka ha mona ke 1itoanto tse lohiloeng. Boholo ba lintho setoantong bo tsoa hore na ntho eo ke ea bohlokoa hakae paleng. Leha ho le joalo ha ho shejoa ka leihlo le tsebang ha ho pelaelo ea hore mokhoa ona o ka ntlafatsoa. Lintho kapa batho ba bohlokoa paleng ba toane1a ho bonahala haholo ho feta ntho tse ling tseo e seng tsa bohlokoa. Kamano e fosahetseng: Poll ha e kholo ho feta thaba 97 Motho kapa ntho e haufi le motho ea shebeletseng e toanela ho ba kholo ho feta, e hole. Mohiala: Nku e tiase molohong e thoanela ho ba kholo ho feta e hole thabeng. Ha u loha batho, liphoofolo le lintho, selohi se toanela ho hiokomela hore na litho tsa motho kapa phoofolo ii amana joang ka boholo. Mohiala: Litihafu kapa litihako tse peli ii kholo ho feta e le 'ngoe, selohi se seholo ho feta lebili le lohang. Mona ho bonthitsoe kamano ea litho tsa 'mele oa motho. 1 Litekanyo tse nepahetseng: Poli e 'nyane ho feta Lithaba Thero ea limmete: Mebala. Ho fetola 'mala o lefifl o ka morao tiase Lintho tse ngata ii ka bontoa ka mebala. ho moloho, ho a isa ho o hiakileng ho bonta sebaka lipakeng: 'mala o lefifi oa atamela ha o hiakileng o ba hole. Ho ba joalo leha u loha lithaba le leholimo ka fumana mebala e teng letsatsing. Mookoling khanya e hasane 'me mebala ea holimo ho lintho tse fathe kapa tse etsahalang motseng. Tebetso ea mebala ke thuto 'me tebeliso ea eona e ntelitsoe pele ka ho bonahala. Lesakana le sebelisoa ho bonta selikalikoe sa mebala 'me mebala ka ho fapana ha eona e fumanoa sebakeng se le seng ka mehia. Tebeliso ea mebala e molemo ha re bua ka mebala. Mebala e tsoalang e meng Ha khanya e hasane mahlo a bona mebala ena pete. Ke bofubelu, bosehia le boputsoa. Tehja Setôpô se selelele ha supa le sekoto (7k) ho hlooho 98 Mebala e tsoaloang ke mebala e 'meli e meholo Bosehia ba lamunu, botala Ic bopherese e hiahiama e ka holimo. Ha ho tipuoa re tia hopola hore Bofubelu+bosehla= bosehia ba lamunu Bofubelu+boputsoa botala Boputsoa+bofubelu=bopherese Bofubelu+ bopherese= bopherese bo isang bofubelung Bopherese+ boputsoa= bopherese bo isang boputsoeng Boputsoa+botala x botala ho isang boputsoeng Botala-l-bosehla=bosehla bo isang botaleng Mebala ena e etsoa ka likarolo tse tharo. Phapang Mebala e fapanang haholo ke e hiahang e shebane lesakaneng la mebala. Mohiala: Bofubelu Ic botala, bosehia ba lamunu le botala bo isang boputsoeng le bopherese le botala bo isang bosehieng. Ho ntse ho e-na le mebala e meng e fapanangjoalo ka boto le bosoeu e ka tsoakoang le mebala joale ka ho bopinki le boputsoa ha leholimo. Hloaea mebala e bohale e fapa- nang ha u etsa limmete. Bareki ha bangata ha ha e rate. Bofubelu bo pherese Mebala e tsoaloang ke ho kopanya e meholo le e menyenyane Sehiopha sa boraro sa mebala se bonahala lipakeng tsa hiopha sa pele le sa bobeli hobane se entsoe ka metsoako ea mebala ea lihiopha tse haufi. Mebaka ena ke: Bosehla+bosehla ba lamunu=bosehla bo isang ho ba lamunu Bosehia ba lamunu+ bofube!u= bosehia ba lamunu bo isang bofubelung Mebala e fapaneng empa e ntse e le ea 'mala o le mong Mebala ena e ka etsoa ka ho tsoaka 'mala ka boto kapa bosoeu. Ha ho tipuoa mebala e lefifi kapa e khanyang e tsoa hore na ho tetsoe phofo ea 'mala e kae. Keletso ke hore ho bolokoe mebala ea mebala e tloaelehileng e mengata. Etsa hore u be le mebala e meraro bonyane ea 'mala o mong le o mong. Mohiala: Metsoako e be 3%, 1% le 0.5% Mebala e lefifi pel'a boto Mebala e mahareng, lipakeng tsa boto le bosoeu Mebala e hiakileng - ho e mesoeu .99 Tumellano ea mebala Mebala ho ka thoe ea lumellan,a ha e lumellana. Mohiala: Haeba mebala e 'meteng kaofela e sa khanye, ke ho bolela hore ea lumellana 'me moloho o joalo o khahla bongata ba batho ba o shebang. Mebala e na le bophelo, mebala e khanyang e bile e hiakile e bonta sebopeho se fapaneng le sa mebala e sa khanyeng. Haeba 'mete o entsoe ka mebala e lumellanang hohie, hangata o nkuoa o reruoe hantle. Mebala ea tihaho Ka mebala ea tihaho, mebala e kang ea boea, cotton, flax, silika le tse ling, 'me ekaba boto, bosootho, bosehla bo isang bothokoeng, bosootho bo isang bosehieng empa bo hiakileng, bothokoa le bosoeu. Ha ho buuoa ka mebala e nang Ic chebahalo ea tlhaho ho akaretsoa le bosehia ho bosootho, bofubelu ho bosehia, botala ho bosootho. Boputsoa ho ka eketsoa ka mebala e meng e nang le chebahalo ea tihaho. Haeba boputsoa bo sa khanye empa ho le lefifi hobane ho tsoakiloe Ic botala kapa bosootho. (Bapisa le 'mala o moputsoa o tsoang lime- Moralo o mobe: lekhala le ke ke la honahala maleng o moto a leng o sebelisoang Afrika le Leboea). Thebeliso ea mebala Ha ho khethoa mebala sebakeng sa limmete ho tsoa hore selohi se fuoe hakae tebetsong ea sona. Empa linaheng tse kang Lesotho bareki ba tsoa linaheng tse fapaneng le ea basupisi le lilohi ka mekhoa le meetlo. Mekhatlo e rekang limmete e tia e ikhethetse mebala ka holimo ho melao e seng e behiloe. Selohi. ha sea toane1a ho utloa se sitisoa ho iqapela ka hobane feela se toane1a ho sala melao morao, empa se ikutloe se le motlotlo hore se fumana tsebo eo se ka e sebelisang ho loha lintho tsa bosechaba ba Basotho tse rekisoang linaheng tse ngata. Mebala ea mebala e meng, e sebelisoang ka morao e toane1a ho nka karolo e ngata ea moloho, 'me mebala e fapanang e qhalanngoe ka ho lekana molohong. 100 r :::::::::o::::.::.:.:.:::.:.:.::. Moralo o motle: lekhala lea bonahala 'maleng o khanyang Botle kapa bobe ba 'mala bo tsoa hore na o sebelisitsoe hakae sebakeng se le seng. 'Mala o bohale o ka hiakisa 'mete o lerootho haholo ha o sebelisitsoe ka ho lekana eaba o ntlafatsa 'mete. Empa le teng ha o sebelisitsoe haholo o bolaea mebala e haufi le oona ebe o senya boqapi. Lintiha tsohle tsa moloho ii lokela ho fapana ka ho lekana le 'mala o kamorao, ho seng joalo 'mala o le mong o tia bitsa motho ho feta e meng 'me lintiha ha ii sa tia fapana ka ho lekana. Qoba ho loha likarolo tse fokolang ka mebala e toanang le o ka morao. Sefate se setala se lutseng botaleng ha se na ho bonahala. 'Mala le ntho e bontoang Ii lokela ho tsamaea 'moho. 'Mala o ka bonta thabo kapa tihonamo kapa boemo ba litaba, kahoo ho hiokahala mebala e hiakileng sebakeng sa "Lenyalo la Basotho". Ha u tipa likhoele sebakeng sa limmete etsa hore ebe tse fapaneng ka boemo le mebala. Ntlo ea tebetso e hioka mebala e lipakeng tsa 50 le 100 e le hore e tsebe ho etsa limmete tse ntle tse khahiang tse tia rekoa. 101 Ho phethela Ho phethela limmete Ka lebaka la koetliso e ikhethang le kaea mosebetsi e tloaelehileng, urn- rob mete tsa Thabana-li-'Mèlè ii fetisetsoa ho liphetheli ha ii qeta ho tlosoa mochining. Leha ho le joalo, ho etsa bonnete ba hore lintho ii boemong bo le teng. Ha ho hanyehoa 'mete, thupa e toaneIa ho kokotelloa leboteng kapa khoeleng e kentsoeng marulelong. (Ho kokotela limmete leboteng boa ii qhaqholla). lokelang Ic ho lokisetsa thekiso ea phahlo, ho molemo ho ruta lilohi ho phethela esita le ho loha. Seohli se nang le tsebo se toanela ho ba le qeto ea ho loha ka kakaretso. Litjobo ii etsoa bo-ka-tiaseng ba 'mete. Mosebetsi oa tsona ke ho sebelisa khoele tse hiahietsoeng e be mokhabiso empa ii ntse ii thibela 'mete ho qhaqholoha. Mokhoa 00 lilupu ii entsoeng ka ona o toane1a ho toana le o entseng litjobo. Litjobo tsa thapo Mosebetsi oa sephetheli Thabana-li-'Mêk Ke ho bona hore liqola tsa likhoele tse bohang ii rokeletsoe hantle molohong. Ho koala masoba a maholo haholo ka ho a roka. Ho hanyeha limmete ka lilupu Je litjobo. Ho rokella litempe ka morao ho limmete. Ho hamella likarete tse hialosang pale e lohiloeng. Ho aena limmete. Ho fanyeha limmete ka lilupu le litjobo Lilupu Ii etsoa bo-ka-holimong ba 'mete, 'me ii toane1a ho ba boholo bo lekaneng hore thupa kapa moqala o tsebe ho tsoa 104 Moloho o sebelisitsoeng mona o toana le oa ha ho luhuoa moriri. Loha ka iihiopha tse tharo tsa khoele tse ka sebetsang ii sa menoa kapa ii mennoe habeli kapa hararo, ho latela botenya kapa ho teteana ha khoele e hiahietsoeng. Fasa lefito tjobong. 1 Liqola tse litjobo Tjobo e lohiloeng ka lihiopha tse 'ne setoantong, lihiopha ii toai1oe ho tioha ka leqeleng: A-B-C-D. Loha ka ho teka11a o qala ka leqeleng u ea lehojeng. Potisa sehiopha sa A ka tlas'a B ebe u se t101isa holim'a C. Tlölisa sehiopha sa D holim'a C u tioha ka lehojeng u ea ka leqeleng. Pheta: Sehiopha se qalang ka leqeleng se tiola se pel'a sona se boele se tsoe tlas'a se hiahiamang. Ka mora' mono Sehiopha se qalang ka lehojeng se tlöla se pel'a sona se leba leqeleng. Phethela qola ka lefito le potang hang. Lefito le potang Letsoho 105 Likhoele tsa warp tse fasuoeng Etsa bolelele ba thapo ea lupu hore bo be 10 cm ebe u menela 'mete kamorao. Rokella liqola lemenong la "flax" le 1 cm, ho isa 2 cm, ebe u faseletsa liqola tsa litjobo 'moho. Rokella likhoele tse hlahletsoe- ng tse setseng molohong ka bonngoe ka ho ii bapisa le tse pel'a tsona lemenong la 1 cm ho isa ho 2 cm. Fasa likhoele tse hiahietsoeng 'moho, ka tlas'a moloho oa "flax". Likhoele tse peli lefitong Ic leng Ic le leng. 2 halIhitches using 2 threads each time. Lilupu Lilupu ii ka etsoa joale ka mophethelo o seng o hlalositsoe. Empa likhoele tse hiahietsoeng tse lipakeng tsa lilupu ii toanela ho tlangoa ho thibela khoele ho qhaqholoha le ho phethela ka makhethe. Sia moo ho lohiloeng ka "flax" (centimeter e le 'ngoe kapa tse peli ho ea ka boholo ba 'mete). Metha 'me u bale iikhoele tse hiahietsoeng 'meteng ka bophara e le hore u tsebe na u fasa likhoele TThakiso. Ha u loha ka "flax" u se ke oa tiisa ho seng joalo moloho o tia koroteha ha likhoele ii fasoa, le 'mete o koropele ka holimo. Mohiala oa ho fanyeha limmete Limmete tsa litema tse etsoang Thabana- li-'Mèlè. 'Mete o toane1a ho phetheloa ka lilupu tse khoele ii 4 ka holimo, tse likhoele ii 30 ka tiase. life, u etse Iilupu ka life. Sebaka lipakeng Bala likhoele tse hiahletsoeng: Mona ii 120. Fumana hore na ho hiokahala tse tsa lilupu se se fete 20 cm ho ea ka boholo le boima ba 'mete. (likh.oele tse 4 li atisitsoe ka lilupu tse 4). 106 kae sebakeng sa lilupu. Mona ii 16 Fumana hore na ho setse tse kae: Li 104 (Tiosa 16 ho 120). Ho na le libaka tse 3 pakeng tsa lupu le lupu. Fumana hore na Iikhoele tse hiahietsoeng tse toane1ang ho fasoa iipakeng tsa lilupu ii kae. (Arola 104 ka 3 - ke likhoele tse 34.7). Erekaha khoele e ke ke ea aroloa, likhoele tse lipakeng e tia ba 34+36+34, e leng 104. 4 thread 4 threads 34 threads 4 threads 36 threads 4 threads 34 threads lena bo tsoa hore na khoele e lohang e Bapisa lipalo tsa hao le setoanto se ka tiase. Tsoela pele ka tsela ena ha u etsa limmete tse kholo kapa tse nyenyane. Fumana hore na u ka etsa litjobo tse kae tlOtse tse hiahietsoeng hakae, le hore na likhoele tse lohileng ii kene tsa tsoa makhetlo a makae. Ho loha mophethelo ho toana le ho loha thapo, menoana e fapanya likhoele hore ii tlölane. ka likhoele the hiahietsoeng tse 120 the 30. 3 j Qola e lohiloeng : " Sebakeng sa limmete tse lohetsoeng ma- hiakoreng ho hiokahala mophethelo o lohiloeng sebakeng sa ho fanyeha. Ka- ntle ho mono mophethelo o lohiloeng o ka 'na oa toane1a le moloho o 'meteng ho feta litjobo. Mophethelo o lohiloeng o molemo sebakeng sa limmete tsa fate hobane litjobo ii senyeha kapele. Mophethelong o lohiloeng likhoele tse hiahietsoeng ii fetoha tse lohileng 'me 'moho ii tia loebehiana e be ii etsa lebanta ka mahiakoreng a ponngoeng a phahlo. Boholo kapa bophara ba lebanta 107 Ho aena limmete Ho aena limmete ho thusa ho manamisa makukuno le ho se lekane molohong. Haeba liqola tsa 'mete ii sa lekane ho hiokahala hore ii sarolloe. U se ke ua aena limmete tsa mohair ka aene e chesang. Ho etsa joalo ho senya boreleli le ho phatsima ha ona. Boima le nako ii ka nka sebaka sa mocheso. Tsela e bonolo ke ho kenya 'mete o hiokang ho otlolloa lipakeng tsa mapolanka a mabeli a sephara. Ala lelapi la bethe le mongobo holim'a lepolanka, ebe u ala 'mete, u behe lesela le leng hape la bethe le mongobo, ebe joale u hatisa ka lepolanka le setseng. Eketsa boima ka ho beha majoe ka holim'a lepolanka. Qetisa 'mete bosiu u o alile tjena. -- rMajoe kapa setene Lepolanka Lesela le mongobo Moloho Lesela le mongobo Likhoele tse lohileng ii tiameha ho faseletsoa mophethelong o lohiloeng pele ii pongoa. U se ke oa faseletsa likhoele tsa Lepolanka "flax" ho tsa mohair hobane ho etsa joalo ho tia honyetsa moloho, Ic phahlo e tia sotheha. Haeba phahlo e tia sebelisoa haholo ho Ho phethela masela a koaelang molemo ho faseletsa lelente le thata Liqola tse entsoeng mafito. ka morao ho mophethelo o lohiloeng. Mokhoa ona o sebelisoa sebakeng sa masela a koaelang libethe le lintho tse ling tse kang masela a litafole a maholo libethe le a manyenyane. 7 Thatolla likhoele tse seng kae tse lohang ka hareng moo moloho o qalang. Fasa mola oa mafito bophareng ba phahlo haufi-ufi le mohair u sebelisa iikhoele tse 'ne lefito ka leng. Hlokomela hore mola oa mafito o teka1etse hape o otlolohile. Nka likhoele tse peli lefitong la pele ebe u ii kopanya le tse ling tse peli tsa lefito le pel'a lona ebe u etsa mafito a mang hape 2 cm ka tlas'a mola o ka holimo. 108 Loha thapo ka likhoele tse tsoang mafitong a mararo (ke hore likhoele tse 12) 'me lithapo tsena Ii be bolelele ba 7 cm. Faseletsa lithapo tse peli 'moho ho etsa lupu ebe u poma liqola hore ii be 1 cm kapa 2 cm. Ha phahlo e hanyehoa thupa e tia kenngoa lilupung. Hiokomela hore lilupu ha lekana ka bolelele. Bala likhoele pele u qala ho etsa lithapo e le hore lilupu ii tie ii siee libaka tse lekanang lipakeng ho ea ka bophara ba phahlo. Ho phethela poncho Tsoela pele ka tsela ena. Poncho e lokisetsoa ho phetheloa ka Ho fasahanya likhoele tse neng ii Poma liqola tsa mola oa ho qetela oa hlahletsoe tse sa kopanang lesobeng la molala. Ho fasa hiqola mafito mahiakoreng a ka tiase. Ho kopanya lithapo tsa mohair tse mahiakoreng. maflto u ii etse bolelele ba 5 cm. Ho phethela limmete tsa maboteng Limmete tsa maboteng tse lohiloeng ka mochini oa fate o nang le lieta ii ka hanyehoa ka liqola tsa mafito ka lehiakoreng le ka tiase, ka holimo ho entsoe lilupu tsa lithapo. Etsa liqola tsa mafito joale ka ha ho phetheloa masela a koahelang libethe. Lesoba la molala Topella khoele e neng e hlahletsoe mo- lohong o shebileng na e le 'ngoe le khoele e hiahiamang e neng e hlahletsoe sebaka sa 3 cm. Lilupu isa thapo Etsa mola oa mafito ka likhoeie tse 'ne lefito ka leng haufi Ic mohair. __- -;_ - . 1_, - ::Et::= I - Liqola Etsa mola oa mafito bophareng ba poncho. Liqola tsa mohair ii toane1a ho fasoa lipakeng tsa liqola tsa hareng. Harela khoele ea mohair e leng e 'ngoe ea mebala e sebelisitsoeng ponchong bu- keng ka boieieie bo lekanang le bo tia etsoa liqoleng. Poma liqola tsa mohair ka ho lekana. Kenya liqola tse pehi tsa mohair lipakeng tsa lefito ha hareng tse faselelitsoeng iikhoeleng tse peli tsa mohair tse lohileng, u sebelisa koroche. 109 Fasa liqola tsa mohair mafito. Poma litjobo hore ii be 5 cm. Ho kopanya poncho ka mahiakoreng, kenya likhoele tsa mohair tse 3 x 3 (9) lehiakoreng ka leng la poncho, ii be 40 cm ho tioha lemenong la lehetla. Fasa mohair o hiahietsoeng le o lohileng o ka mathoko. Loha thapo e bolelele ba 10 ho isa 15 cm. Etsa lithapo tse peli lehiakoreng ka leng tse tia faseletsa mahiakore 'moho. 110 Tsamaiso ea mosebetsi Batho ba teng le ba sieo mosebetsing betso eo u e entseng ka khoele e le 'ngoe ka matsatsi ao a tlileng mose- Boteng le bosieo ba batho mosebetsing bo toane1a ho ngoloa letsatsi le letsatsi betsing ka oona. pampiring e lokelang. Ho na le mabaka a utloahalang a ho etsa joalo. Ha ho fumanoa theko ea liphahlo, mo- putso 'moho le matsatsi ao motho a tlileng mosebetsing ka oona a thusa Hoa hiokahala hobane ho fa batho haholo. matla mosebetsing e mong le e mong Pampiri e ngolang boteng le bosieo ba basebetsi Thabana-li-'Mèlè e tjena: o toane1a ho tia mosebetsing ka mehia haese haeba ho na le mabaka a utloahalang. Matsatsi a phomolo le a ho ba sieo Litihaku le hore na ii emetse eng motho a nang le tokelo ea ho a nka ho P. ka lebaka Ia ho hioka bophelo ao latela melao ea basebetsi ea naha, a toanela ho eloa hioko. Meputso e-ea ka hore na o bile teng mosebetsing matsatsi a makae. Ha ho bapisoa tebetso ea batho ka ho fapana, tebetso ea motho ka .mong e ka fumanoa ka ho arola te- A. S. = Motho o teng mosebetsing Motho ha a eo mosebetsing = 0 phomolong ka lebaka la ho hioka bophelo = 0 phomolong ea selemo H. = 0 phomolong ea batho bohie W. = 0 phomolong = 0 ile setsoetse ROL.LCALL FOR THE TEXTILE DEPARTMENT I 2 .1 I - 11 'I II) ii 2 ii 14 Fomo moo ho ngoloang tebetso ea motho ka mong Mona ho bontitsoe hore na lifomo tsa tebetso ii sebelisoa joang Thabanali-'Mèlè. Mosebetsi ka mong o na le It ll 192021 222124 2 26272829 31)31 faele moo lifomo tsa thebetso le lintho tseo a ii sebelisitseng ii bolokoang 'moho le melaetsa le litaelo. Bala fomo u qala ka leqeleng. THABANA 'LI MELE TEXTILE DEPARTMENT WORKSH EET SECTION:..... NAME OF WORKER: PERIOD............. START NR. 112 DATE! HOUR PRODUCT MEAS. SIZE COMMENT. Karolo. Tiatsa moo ho ngoloang karolo eo mosebetsi a oelang tlas'a eona. Mohiala: Limmeteng kapa likarolong tse thusanang le teng. Lebitso la mosebetsi. Mosebetsi e mong le e mong o fuoa fomo e tiatsitsoeng lebitso la hae. Nakô. Fomo e le 'ngoe e ka sebelisoa ho tiatsa tebetso ea khoeli le khoeli. Nomoro. Nomoro ea phahlo: Ha phahlo e ncha e qaloa nomoro ea eona e ngoloa pampiring e bontang tebetso. Nomoro e na e ngoloa hape bukeng ea lintho tse teng hape e beoa teketeng ea phahlo hang ha phahlo e felile. Nako le hora eo ho qaloang ka eona Mona ho ngoloa letsatsi leo phahlo e qaliloeng ka lona. Ha ho se ho ntse ho etsoa Iiphahlo tse ling tse toanang le eona ha ho sa hiokahala ho ngola matsatsi ao ii qaliloeng ka oona hobane e se e tia ha ao e ka pele e felileng ka ona. Haeba ho ka etsahala ntho e sa tloaelehang joale ka ho khaola ha likhoele tse hiahietsoeng kapa ho hlahleloa mochini bocha, tihaloso e joalo e ngoloa pampi- A ring eona eo ea mosebetsi. }Iaele ma- Lekhetlo le leng le le leng ha mosebetsi a etsa phahlo e ncha, ho ngoloa pampiring e bontang tebetso ea tsatsi a nkiloeng ho qeta phahlo ona a ka fumanoa matsatsing ao mosebetsi a tlileng mosebetsing ka oona. B Ngola fate lintho tse sebelisitsoeng le tse setseng fomong ea teng. Plzahlo. Mona ho hlalosoa phahlo, joalo C Metha u be u bekhe phahlo ha e ka hore na ke 'mete o moholo kapa ke baki e nang le matsoho. hae. D le e 'ngoe e na le fomo ea eona. (ho ohia limmete le mochini oa Ngoliso ea liphahlo tse entsoeng Sebaka seo ho etsoang lintho tse rekisoang 'me ho na le basebetsi ba bangata, ke ntlha ea bohlokoa hore ntho e 'ngoe le e 'ngoe e etsoang e tsebahale 'moho le 1itenyehelo tsa ho e etsa. Basupisi ba lokela ho boloka libuka e le hore ba tsebe ho tsebisa baokameli litenyehe10 tse kang meputso ea basebetsi le theko ea lintho tse sebelisoang khoeli le khoeli. Tebetso ea basupisi Thabana-li-'Mèlè e tsamaea tjena: felile 'me e se e ntitsoe mochining. Qetellong ea khoeli tiatsa tsohle tse hiokahalang lifomong tse bontang lintho tse entsoeng. Karolo e 'ngoe maoto joalo-joalo). E Phahlo e 'ngoe le e 'ngoe e fuoa nomoro 'me e ngolisoa bukeng ea tse teng. Ho met/ia Boholo ba phahlo bo ngoloa mona ka mora' ho methoa ha likhoele tse hiahietsoeng ii se ii ponngoe le phahlo e ntitsoe mochining. Erekaha ngoliso e etsoa 113 hang ka khoeli, lipalo tse bontang boholo tsohle tsa liphahlo tse entsoeng khoeling e le 'ngoe ii tia kenngoa karolong ena. Boholo. Ka ho atisa lipalo tse bontang bophara ka tse bontang bolelele, ho ka fumanoa boholo ba phahlo ka "square meters" (m2). Li_m2 tsa liphahlo tsohle tse entsoeng ka khoeli ii kenngoa karolong ena. Qetellong ea khoeli liphahlo tsohle tse entsoeng ha kopanngoa. Palo ena e fetisetsoa karolong e lokelang ea Nomoro: Nomoro ea phahlo joale ka ha e ngotsoe teketeng, pampiring ea the- betso he bukeng ea polokelong. Tse sebelisoang: Mofuta oa khoele kapa ntho e fánoeng. Mohiala: Khoele e tenya ea mohair o sebehisoang ho ohla. Se fanoeng: Kakaretso ea boima ba khoele e fanoeng. Haeba khoele e fanoe ho feta hanngoe sebakeng sa phahlo e le 'ngoe, letsatsi le nomoro ii tia phetoa pampiri. 'me boima bo bocha bo ngoloe. Qaqiso Tse salang: Kakaretso ea boima ba iintho tse setseng ha phahlo kapa khoele Karolong ena ho ngoloa eng kapa eng e hiokang ho hopoloa mabapi le phahlo. Lebitso la mosebetsi lea hiaha mona. Sebakeng sa ho fumana litenyehe10 tse kenoeng ha ho etsoa phahlo ka khoeli, ke bohlokoa ho tseba lebitso la motho ea e batlileng e le hore ho tsebahale hore na e rekisoa ka theko ea holeseile kapa ea lebenkele. e fehile. Tse sebelisitsoeng: Boima ba khoele e se- behisitsoeng bo fumanoa ka ho tiosa tse salang ho khoele e fanoeng. (Boima bona bo toanela ho bapisoa le bo karolong e hlahlamang) Kakaretso ea likhoele kapa hintho tse sebelisitsoeng e kopanngoa qetellong ea khoeli ebe e fetisetsoa fomong ea khoeli ea karolo ena. Boima: Kakaretso ea boima ba phahlo e nkuoa e se e ntitsoe mochining. Ka- Tihatihobo ea tebe1iso ea lintho Mosebetsi ka mong o na le fomo e bo- karetso ea boima kapa khakanyo ea ntang tebeliso ea hae ea lintho ka boima ba khoele e hiahietsoeng e toa- faeleng ea hae. ba khoele bo ngolisitsoeng karolong e ka morao. Hopola hore lintho tse se- Nako le nako ha selohi se hioka khoele e lohang se ea polokelong 'me mosupisi o tia boetse a tlatsa fomong o se fa eona o bile o e ngolla fomong. Mosupisi o tia boetse a tiatsa fomong hore na selohi se sebelisitse khoele e kae ka khoeli, ebe o fetisetsa palo eo fomong e tlatsoang hang ka khoeli ea karolo Co. Bala fomo o qala ka leqeleng. nela ho ba ka tiase hanyenyane ho boima nyehang li nkuoa e le tse sebehisitsoeng. Haeba karolo e ka morao e ka fosahala ka baka la ho bekha ka phoso, u ka sebelisa boima oa bo kopanya le 10% ea tenyeho. Haeba likhoele ii nyamela, bohato bo tiameha ho nkoa ka tiung ea tebetso. Khoehe ea mohair e theko e boima hampe, kahoo e ke ke ea tloheloa ea 'na ea nyamela. Letsati: Letsatsi leo khoele e fanoeng. Qaqiso: Moo ho ngoloang lintho tse Phahlo: Tihaloso ea phahlo. Mohiala: Tjale. kang 'mala oa bohlokoa. Lefapha la lz:phahlo Thabana-li-'Mèlè. THABANA 'LI MELE TEXTILE DEPARTMENT MATERIAL CONSUMPTION CHART. MONTH: RKER: DATE PRODUCT NUMBER MATERIAL 114 ISSUE RETURN USED YEAR: WEIGHT MEAS. COMMENT. Ngoliso ea phahlo ka khoeli le khoeli Tebetso: Tebetso e ngolisoa ka lino- moro tsa liphahlo tse entsoeng le boima Tse boletsoeng lifomong tse tsoa hialosoa ii toane1a ho kopanngoa ebe ii kapa boholo. Ho ka 'na ha shebahala eka mosebetsi ona o mongata ho feta kenngoa fomong sebakeng sa lefapha ka lefapha, qetellong ea khoeli. Litenyehe10 tse kenoeng ii ka fumanoa ha ho ipapisitsoe le tse lifomong tsena. empa ha oa toanela ho nkoa hanyenyane kaha basebetsi ha se hangata ba utlosisang tebe1iso ea li-kilogram kapa ii- Bala pampiri o qala ka leqeleng. Mo/ziala: Nomoro: Mona ho ngoloa nomoro ea Ha ho ohloa liohli ii balella lipolokoe tsa basebetsi lefapheng. Meputso: Moputso o qalang o ngotsoe mona. Hangata litsiane ii ea fanoa, 'me ka ho bapisa karolo ena le ea meputso, u ka fumana hore na lihiapiso e tia ba bokae. Lebitso la mosebetsi: Mona ho ngoloa ntho e toanang le e ngoloang pampiring ea mosebetsi ka mong. Matsatsi: Mona ho ngoloa feela matsatsi ao motho a tiang mosebetsing. Matsatsi a lifi e lefuoang ha a ngoloe. Phahlo: Tihaloso e khutoanyane ea phahlo e fanoa joale ka hore na ke lesela le koahelang bethe kapa ke baki e lohiloeng ka khoele e lipakeng. meter. khoele tse sa lekaneng athe mosupisi eena o tla sebelisa boima ba tsona ba li-kg ha a etsa lipalo. Boholo: Ho etsa phahlo ka kakaretso ho ngolisoa ka li-kg le m2. Meputso: Moputso ha o kopana le iitsiane tsa khoeli. The betso e tloaelehileng ea letsatsi le letsatsi ea ho etsa phahlo: Ka ho arola bo- holo ba tebetso ka matsatsi a tebetso u ka fumana tebetso ea mosebetsi ka mong. Hore na ea sebelitseng kapele ho feta ba bang khoeling ke mang? Bo,tsamaisi bo chatsi tebetsong ea base- betsi kaha ba batla ho bona moo ba sebeletsang. Theko e tloaelehileng ea phahlo ka 'ngoe: Lipalo ii bonta moputso oa mosebetsi le theko ea phahlo ho latela boima kapa boholo ba eona. Erekaha lithekiso ha ii fetohe, botsamaisi bo toanela ho bapisa litenyehelo tsa ho etsa phahlo le the- kiso ea eona e le ho fumana hore na ho na le letho lipakeng, le tia lefa 1itenyehelo tse ipatileng. Haeba basebetsi ba bang ba Ic lenama, litenyehe10 tse lefang basebetsi li tia nyoloha. Haeba taba ena e eloa hioko khoeli le khoeli, bohato bo ka nkuoa hang. Moputso ho ea ka kg ka 'ngoe kapa meter2 o fumanoa ka ho arola moputso ka boholo ba phahlo. Lintho tse sebelisoang: Kg ea khoele ea mohair e sebelisitsoeng e ntoa lifomong tsa mosebetsi. 115 Litenyehe10 tsa ho etsa ntho khoeli le khoeli Lipalo tsa litenyehelo tsa karolo ena Ii etsetsoa fomong e toanang. Seha mola ha tsohle tse amanang Ie motho ea sebe-. tsang Ii se ii ngotsoe ebe oa kopanya. Matsatsi: Kakaretso ea matsatsi a mosebetsi sebakeng sa lefapha. Boholo: Kakaretso ea tse entsoeng lefspheng. Mop utso: Kakaretso ea meputso lefapheng. T.ebetso ka palo ea lintho tse entsoeng e le hore u fumane thebeliso ea chelete ho etsa lintho. Etsa "graph" joale ka ka holimo hore na chelete e sebelisoa hantle kapa hampe. The sebelisoang: Kopanya li-kg tse sebelisitsoeng. Sebelisa mola ho fumana theko ea lintho tse sebelisitsoeng ka ho atisa li-kg ka theko ea khoele. Ngola litenyehelo tsena ka tlas'a kakaretso ea meputso. Theko ea khoele e hiahieloang ha ho buuoe ka eona. Fumana theko ea eona ebe u kenya tlas'a meputso le theko ea mohair. e tloaelehileng ea letsatsi Ic letsatsi: Arola kakaretso ea matsatsi ka kakaretso ea thebetso e entsoeng hore u fumane tebetso e tloaelehileng ea letsatsi le letsatsi lefapheng. Bapisa le khoeli e fetileng. Etsa "graph" u sebelisa lipalo tseo u ii fumaneng khoeling e 'ngoe le e 'ngoe e le hore u bone hore na le tsoela pele kapa morao. Litenyehelo tse tloaelehileng tsa phahlo le phahlo: Arola litenyehelo ka kakaretso Kakaretso ea litse nyehelo tse zatilcng: Mosupisi o fumana kakaretso ea litenyehelo tse ipatileng lefapheng ka ho kopanya meputso, mohair le khoele e hiahieloang. Lit enyekelo tse ipatileng: Tsa boima kapa boholo ba phahlo ka 'ngoe, mosupisi a ka fumana litenyehelo tse ipatileng ho ea ka boima kapa boholo ba eona ka ho arola likakaretso tsa liphahlo ka 1itenyehelo tsa ho ii etsa. THABANA 'LI MELE TEXTILE DEPARTMENT PRODUCTION REGISTRATION CHART SECTION:... NR. SALARY RATE NAME OF THE WORKER MONTH DAYS DUCTION PRODUCT DAILY P. YEAR PROCOST PR. P. SIZE SALARY AVERAGE AVERAGE MATERIALS Palo ea lintho tse emetseng thekiso Morero oa ho bala lintho tse emetseng thekiso ke ho tseba hore na liphahio ii kae ka palo. Mosupisi o lokela ho bona hore liphahlo tsohle tse qaloang ha qetoa, 'me hi fetisetsoa lefapheng Ia thekiso. Ho thusa mosupisi hore a tsebe ho fumana chelete e sebelisitsoeng ho etsa phahlo ha khoeli e fela. Hore ho tsebahale hore na liphahlo tse felileng tse sa eang lefapheng la thekiso ii fela li sale teng ka dung ea tebetso. Bookarneli bo ka 'na ba 116 hloka mosupisi ho fana ka lenane la lintho tse teng ka tiung ea tebetso habeli ka khoeli. Sebakeng sa mosebetsi ona ho sebelisoa buka ea lintho tse emetseng thekiso le pampiri tsa mosebetsi. Buka ea liphahlo tse emetseng thekiso Mohlala o sebelisoang Thabana-li- 'Mèlè lefapheng la hiphahlo o tsoang bukeng ea liphahlo tse emetseng thekiso khoeling ea Thlakola, 1980. Code No. weaver Prod. slart Date del. Comments. DT 345 Pentsi 19.2-80 DT 346Pentsi 19.2-80 DT 347 Mbalezo20.2.-80 DT 347Mbalezo2O.2.-80 DT 348Mokeke 21.2.-80 22.2.-BC 22.2.-BC KLH. KLH. KLH. KLH. KLH. 27.2-80 27.2.-80 29.2.-80 Boemo ba phahlo bo toanela ho paka theko ea eona. Erekaha mohair e le khoele ea boemo ho holimo hoa utloa- hala hore moreki o tia lebella Iiphahlo tsa boemo bo holimo-limo ha a reka liphahlo tsa mohair. Lebitso la phahlo: Phahlo e 'ngoe le e 'ngoe e na le lebitso. Mohiala: DT= 'mete oa litema. Nomoro. Ho etsoa ha liphahlo tse toanang ho na le nomoro. Mefuta e fapaneng feela ea phahlo e le 'ngoe e fuoa linomoro ka ho hiahiamana. Molohi. Lebitso Ia molohi. Lebitso lena le ngoloa hape teketeng e fasoang phahiong. Letsatsi la ho qala phahlo. Letsatsi lena le ngoloa hape pampiring ea mosebetsi oa motho ea entseng phahlo. Letsatsi leo phahlo e eang ka lebenkeleng. Letsatsi leo phahio e tsoang ka lebenkeleng, phahlo e kenngoa bukeng ea p0- loko ea liphahlo ea lefapha la thekiso hona mohia e fihlileng. Qaqiso. Tloaelo ke hore lebitso la motho ea e batlileng le ngoloe. Haeba ho se motho ea joalo ho ngoloa "poloko". Tekete e faoang phahiong: Ena ke tekete e fuoang molohi ha a qala ho etsa phahlo. E ngotsoe lebitso la hae 'moho le nomoro ea phahlo. Lebitso la motho Ngoliso ea liphahlo tse hiokang ho etsoa Hialoso ea phahlo e batloang e toanela ho qaqa. Ha ho se joalo moreki a kopjoe ho fana ka ntlha tse setseng. ea e batlileng le lona lea ngoloa haeba a le teng. Tekete ena e tsamaea le phahlo ho fihiela phahlo e fela. Nomoro ea iiphahlo tsa mofuta ona e ngoloa bukeng Haeba lifomo tsena ii felile, etsa hore phahlo e rekisoa. Tihaloso ea p/zahlo. Ngola na ho batlahala phahlo efe. Hialosa 'mala. tsa poloko le pampiri e fanoang ha Thekiso Ii boikarabellong ba ntlo ea tebetso. Mohiala: Lintho tse hiokang ho etsoa ii toanela ho ngoloa 'me mabitso a tsona a ngoloe ka nepahalo. Liphahlo ii tiameha ho etsoa ho Iatela litihaloso tsa moreki. Liphahlo ii toanela ho romelloa ho moreki ka nako 'moho ne lipampiri tse nepahetseng. bonyane u ngole lintiha tse latelang: Boholo. Ngola boholo ka mokhoa o sebe- Katleho ea thekiso e itet1ehile ka ntho tse ngata empa tse ling tsa tsona Ngola se batloang fomong ea teng. lisoang kapa u methe boholo bo batloang ke moreki. Palo. Ho batla palo e kae ea phahlo. Thekiso. Ngola thekiso ea phahlo ho la- tela lenane le ntseng le sebelisoa la iithekiso. Haeba phahlo e se ea moetso o tloaelehileng, fumana thekiso ea phahlo u bapisa le tsa mofuta oa eona ho latela boholo (m2). Kakaretso. Kopanya linomoro le kakaretso ea thekiso ea tse batloang haeba 117 moreki a batla tse ngata. Tiosa "maratha a lilepe" haeba a le teng. Letsatsi. Ngola letsatsi leo phahlo e hatliloeng ka lona. Ho fetisetsa ho moreki. Letsatsi le moreki a batlang phahlo ka lona le hlomphuoe. Palo. Ngola lintho tse batloang ka lipalo ho latela hore na liköpo ii fihia neng. THABANA LI MELE TEXTILE DEPARTMENT PRoDUCTION CHECKLIST-ORDERS ON HAND SECTION: DATE ORDER RECEIVED ORDER FORM CUSTOMERS NAME TEXTILE DESCRIP- lION NO. DELIVERY TARGE1 DATE DATE SENT TO DATE STARTED SALES DEEARTMENT Manamiso ea lzp/zahlo tse batloang le- boteng moo li ha bonoang Lifomo tse ngata tsa lintho tse batloang ha ii shebisisoe. Ke tsamaiso e ntle ho etsa lenane la mofuta o mong le o mong Letsatsi leo lintho ii fetisetsoang ha lebenkeleng. Ngola letsatsi leo lintho tse felileng ii ileng tsa fetisetsoa ka lebenkeleng kapa nako eo lintho tsohle tse batliloeng Ii ileng tsa qetoa. oa phahlo e batloang ebe u manamisa manane ana leboteng moo a ka bonoang ka tlung ea tebetso. Lifomo tse sebelisoang ho ngola lintho tse batloang ii Thero ea ho etsa liphahlo ka etsoa ka bongata ka mochini. Ka tiase Thero ca ho etsa liphahlo ho qala ka ho bona hore ho na l lintho tse sebelisoang tse lekaneng polokong. Thabana-li-'Mèlè mona ho kopanyetsoa le: Ho ohia. Likhoele tsa mohair. Ho tipa. Phofo e tipang, li-"chemical" le mona ho bontitsoe lenane kamoo le ngotsoeng kateng lefapheng la liphahlo Thabana-li-'Mèlè. Letsatsi leo tsebiso ea ho batloa ha phahlo e fihlileng ha lona. Ngola letsatsi la tsebiso ea ho fihla. Hona ho ka thusa haeba phahlo e lieha posong. Lebitso la moreki. Lenane le toane1a ho bonta hore na moreki o rekela holeseili kapa boeena. Tihaloso ea phahlo. Haeba lenane e le la limmete, bontha hore na moreki o batla tse kae, tsa boholo bo bokae. Letsatsi leo phahlo e tkanelang ebe e felile. Phahlo e toane1a ho fihia ka lebenkeleng beke pele moreki a tlil'o e batla. Bakeng sa lintho tse posoang, nako e nkoang ke poso e toane1a ho baloa. Tsebisa moreki haeba ho e-na le tiehiso. Letsatsi leo phahlo e qaloang. Ho ka 'na ha c-ba le thuso ho bona na ho nka nako e kae ho qeta lintho tse batloang. Ho ka 'na ha romelloa karolo e felileng. 118 khase (gas). Ho loha limmete. Khoele e tenya ka mebala ea tihaho kapa e rekisoang le khoele e hiahietsoeng ea "flax". Ho loha ha mochini oa fatse oa maoto. Khoele e boholo bo lekaneng e mebala ea tihaho kapa e rekisoang le khoele e hiahieloang ea "cotton". Ho horocha. Khoele e tesanyane ea mohair bongata ba eona bo tipiloe ka mebala ea tlhaho. Ho rôka. Ho furuma ka mebala e 'mcli kapa e meraro, hareng le ho kobela ka letsoho. Ho phethela. Nako le nako ho ntse ho na le lintho tse hiokang ho phetheloa tse tsoang lefapheng la ho loha. Ho lekanngoa nako e nkoang ho etsa iiphahlo, ho hiokahala lipampiri tsa mosebetsi Ic lifomo tse ngotsoeng phahlo le tsohle tse e amang likhoeleng tse felileng, e le hore ho bonoe ho re na basebetsi ba ka nka nako e kae ho etsa phahlo. Nka e le mosebetsi oa hao ho bona hare na basebetsi ha sebetsa ho latela kamoo u lekantseng. Ke feela ha tebetso e reriloe ho ipapisitsoe le mathata le manob nako e tepahalang ea ho romella lintho tse batloang e ka tepisoang moreki. Macmo a mohair Mohair o tsejoa 1efate lohie e le boea ba boemo bo holimo, ho botle ha u bo sheba, bo bileng ho ikhethang ka lintho tse ogata. Hape mohair ke boea ba tihaho bo theko e boima 'me bareki ba bangata ha ka rata ho ha le bonnete ba hore ha lefella mohair oa boemo ha ba lefella pha- hlo ea mohair e entsoeng ka matsoho. Moo liphahlo ii etsoang teng baeti ha ka ichebela leha tse ling tsa lintho tse etsoang ii romelloa libakeng tse ling. Tireletso le thekiso ea lintho tsa mohair e etsoa linaheng tse ngata tsa lefate. Iteanye le morekisi 'me u köpe ho fumantoa letoao la mohair. Letoao lena le ka behoa khoeleng kapa phahiong tsa mohair. Letoao lena be paka hore phahlo e fela e entsoe ka mohair. I, MOHAIR w I? MOHAIR MOHAIR 119 Liiae tsa Sesotho Litae tsa Sesotho Angora Goat: Poli e nang le boea bo Boriba bo manamang matlapeng botle sebakeng sa ho ohia. Apron: Seili e haretsoeng lepolankeng le Mothokho, makhasi a liperekisi, letjoi, hloenya, mositsane, setima-mollo, rálikokotoane le mosali-mofubelu, seletjane, monokotoai oa banna, mofifi, letsoitsoitha - monkhane ka morao le harelang khoele le lepolankeng le ka pele le harelang se lohiloeng, e kenya mapolankana a likhoele. Bicycle wheels (furniture) Bobbin - Toloki Carders - Likama (tsa lepolanka kapa tepe) Chain - Ketane ea khoele Classification Hiahiolla Design - Bonono/senono (artist) Dressing - Khoesa/hlahlela (lOOm) Frame - Kosene Fiber - Khoele e phophomang Farmer - Sehoai Flyer - folaea Karakul - Karakul Knob - Koto Loom - ntho e lohang Niddy-Noddy tsopa - tiama Paddle - Seeta Recipe - Motsoako Shades - bo tebileng, khanyang, elileng Springle - Lefehlo Scale Skein Sorting Screws Spindle - Sekala - Polokoana ea boea - Hlalohanya - Sepekere se kurufellang - Kopanya toloki le flyer Tapestry - Moloho Teasing Twine Vat Weaving Warp Warping Weft Winder Yarn - Hiantholla - Khoele - Pitsa - Ho obla - Khoele - Khoesa - Khoele e hiahieloang - Methatelo Khoele Back Beam: Lepolanka le ka morao ka holimo mochining le sa tsamaeng. Beaming: Ho harela likhoele tse tiisitsoeng ka ho lekana mochining. Hape re ka re ke ho hiahiela mochini. Bearings: Ekaba letlalo kapa mapolankanyana a manyenyane moo ho lutseng lelepa la folaea. Beater: Ke kosene ea mapolanka e leke- tlileng ka pel'a mochini 'me e toere sefe. Bench Carder: Ben.che kapa setulo se nang le karolo e phahameng ka pele e koetsoeng ka lesela le kamang. Binding Point: Moo khoele e lohang e kopanang le e hiahietsoeng molohong. Bobbin: E etsoa ka khoele e kholo 'me e kenngoa ka har'a 'shuttle' ha ho sebelisoa mechini e meholo. Bobbin: Karolo e 'ngoe ea lebili le ohiang moo khoele e ohliloeng e harelehang. Bobbin Machine: Mochini o etsang ii"bobbin". 0 ka sebetsa ka ho hata seeta kapa ka motlakase. BobbinRack: Moo ho kenngoang libobbin. Li sebelisoa ha ho kopoloa khoele. Bobbin Whorl: Lepolankanyana le sepharana le lechitja le qetellong ea bobbin. Bottom Weave: Moloho moo paterone e lohuoang ka mokhoa o fapaneng le qalong. Bouclé Yarn: Khoele e lohiloeng ka mokhoa 00 e tia etsa li-"loop". Alkali: Metsoako e akhang soda, potash le ammonia e kopanang habonolo le me- Brittle (Fibre): Boea ba liphoofolo bo e meng e hiefolang liphahlo, Mekelikeli Butterfly: E nka sebaka sa 'bobbin' ha tsi ho etsa mokeli-keli oa caustic kapa ena e thusa ho thethefatsa bohale ba "acid". 122 robehang le ho foforeha. ho lohuoa limmete. B etsoa ka ho etsa 8 ka ho harela khoele menoaneng. Carders: Ke likama tse entsoeng ka ma- polanka a mabeli a sephara a nang le mofeng. Lehiakore le leng la kama le koahetsoe ka seile e nang le meno. Carding: Ho hloekisa le ho kama boea hore bo tsoakane 'me bo shebahale bo le bongata. Carding Cloth: Setsokana sa seili, letlalo, kapa rekere, se kentsoeng lihakisi tse sielaneng libaka tse lekanang lipakeng. Mohiala: Lihakisi tse 25 ho 10 cm.2 Castle: Kosene e ka holimo mochining oa "counterbalance" e kentsoeng melamu ea litepe moo ho faselelitsoeng iikhoele tse faselelitsoeng ho li-"shaft". Chain: Ketane e kang ea ha ho korochoa e etsoang ka ho nta likhoele moo ii hia- hietsoeng 'me e ii khutsufatsa le ho ii boloka hantle. Chain Spacer: Ketane e kang ea koroche mebala e fapaneng ha ho etsoa mekhabiso limmeteng. Costing: Chelete e sebelisitsoeng ho etsa phahlo. Palo ena e thusa ho fihiela theko ea phahlo. Counter Balanced Loom: Mochini o nang le mapolankanyana a ka holimo mochifling o kopanngoang le lilamose ka iikhoele tse telele. Countershed: Puleho ea pele ea likhoele tse hiahietsoeng e bitsoa "shed", ea bobeli e etsoang ka thupa e bitsoa "countershed". Crank Handle: Sepekere kapa terata e kopantseng thutsoana le lebili. Cross: Moo likhoele tse hiahietsoeng ii bontang hantle hiahiamano ea tsona ka ho tiolana ka ho hiahlamana. Cross Sticks: Lithupa tse tsamaeang 'moho tse kenngoang koseneng. Li bitsoa lithupa tsa sefapano. Crowfoot Satin: Moloho o toanang le "twill" le "satin" o entseng lipaterone tse tekaletseng tse tsamaeang ii khaoha ka lehare. e lohuoang likhoeleng tse hiahietsoeng pele ho qaloa ho lohuoa. E thusa ho arola likhoele ka mokhoa o lekanang lipakeng. E sebelisoa ha ho lohuoa ka likosene sebakeng sa sefe. Cloth Beam: Lepolanka le ka pele ka tiase mochining le harelang lesela le qetileng ho lohuoa. Coagulate: Ho hoamisa. Mona mafura a tsoang boeeng ba lipoli a qhibilihisoa ke metsi a futhumetseng; a batang a hoamisa. Cochineal: Lihoapa tsa likokoanyana tse phelang Mexico tse sebelisoang ho etsa 'mala o boputsoa ba leholimo. Collar. Lebili le hlahletsoeng li-spindle le ii thibelang ho lahieha. Combing: Ho hloekisa Ic ho beha boea Dents: Masobana a sefeng. Detergent: Sesepa se mokelikeli se etselitsoeng ho hlatsoa. "Lissapol" le ultravon ii hlatsoa boea ha liphoofolo. Diagonal: Mola o otlolohileng o tiohang hukung e 'ngoe ho ea ho e 'ngoe. Distaff: Moo ho bolokoang boea ho seng ka mahiofo a bona ho sebelisoa likama tsa teng. Composition: Mokhoa 00 sethoanto se behoang' ka oona ha ho lohuoa 'mete. Contour Hatching: Moloho o sepharanyana o lohuoang lipakeng tsa mebala e bapileng ho e arola. rubele (butterflies). Contour Weaving: Moloho o mosesanyane o arolang libaka tse lohiloeng ka bo hloekiselitsoe ho ohloa. Ekaba molamu oa lepolanka kapa tepe. Dolly: Sheba moo ho hialositsoeng liru- Draft: Setoanto se bontang mokhoa o bontang mokhoa 00 likhoele ii kentsoeng ka oona mahloaneng a likhoele le bore ii fasitsoe joang lieteng le hore na ho hatoa joang, ha ho etsoa lesela. Dressing the Loom: Ho hiahiela mochini. Driving Band: Lebanta le tsamaisang lebili le leholo. 123 Driving Carder: Likama tse chitja. Driving Wheel: Lebili le fetang a mang ka boholo mochining Ic khannang mochini kaofela. Drop Spindle: Mofuta o mong oa mochini o ohiang boea o nang le lepolanka- nyana le lechitja o nang le hakisi ka lehiakoreng le leng. Graph Paper: Pampiri e nang le masakana a sebelisoang ho ngola paterone. Dyeing: Ho tipa ka morero oa ho fetola 'mala u sebelisa phofo e iketselitsoeng kapa e tsoang litlameng kapa likokoanyaneng kapa majoeng. End: Khoele e le 'ngoe e hiahietsoeng. Eye: Lesoba leo khoele e seng e ohliloe e fetang ka ho lona. Hand Bobbining Winder: Mochininyana oa letsoho o nang le tepe moo khoele e hareloang, lebili le menonyana le mohele. E borelletsoe tafoleng. Hank: Sheba "skein". Harness: Karolo ea bohlokoa ea mochini moo mapolanka a likosene, likhoele, mahlo, lipere le litomo ii leng teng. Hatching: Ona ke mokhoa oa ho loha moo likhoele tse lohang ii potang khoele e hiahietsoeng. 0 sebelisoa haholo ho Finger Shears: Sekerenyana se sebelisoa ho khaola khoele ha ho lohuoa. Flat Loom: Ke mochini o fate o nang le likosene le lieta o hiahietseng likhoele ka bolelele. Fleece. Boea ba lipoli, linku le liphoofolo tsa mofuta ona ka kakaretso. Hape ho ka thoe ke boea bo kutoang 'meleng 'ohie oa phoofolo 'me bo bokelloa 'moho. Floats: Likhoele tse lohileng ha ii potile ka holim'a tse 'maloa tse hiahietsoeng. Fluffy Yarn: Khoele e ohliloeng ka ho hiepha 'me e tsamaea e na le boea bo phophomang. Flyer: Karolo e toanang le 'U' ea lepolanka e nang le lihuku. Flyer Rack: Sheba "bobbin rack". Footman: Thutsoana e kopantseng lebili le seeta. Format: Sebopeho kapa boholo ba phahlo, 124 kopanya libaka tse lohiloeng ka mebala e thoanang ha ho etsoa limmete. Heading: Qalo le qetello ea 'mete e lohi- loeng ka khoele e toanang le e hiahietsoerzg. Heddle: Mahloana a likhoele kapa literata a nang le leihlo hare moo ho kenngoang likhoele tse hiahietsoeng. Mahloana ana a kentsoe pakeng tsa mapolanka a mabeli. Heddle Eye: Leihlo le bohareng ba khoele mahloana moo ho kenngoang likhoele ho latela paterone. Heddle "Horses": Lipere ka litomo ii fasoa likoseneng ho etsa hore moloho o lekane. Li etsa hore likosene li sebelisoe ii le ka thoko mochining o tloaelehileng. Hooks: Ke lihakisi tse fumanoang ho "flyer". Li thusa ho tsamaisa khoele ha e ntse e ohloa e hareleha bobbining. Horiiontal Line: Mola o tekaletseng o etsang huku ha o kopana le o otlolohileng. Hue. Mefuta ea 'mala e entsoeng ka metsoako ea mebala e meng. indigo: Semela se lengoang Africa le ii- naheng tsa Bochabela tse nang le 'acid' le letsoai. Jacks: Melangoana ea tepe e kentsoeng koseneng ka holimo mochining oa "counterbalanced" e leng moo li- "shaft" ii kopantsoeng ka liropo. Madder: Setlama se holang haholoane etsang lipalesa tse tehla se fumanmal s linaheng tse futhumetseng, ho etsa o'ga o mofubelu ka metso ea sona. Maidens: Likarolo tse thusang folaea le bobbin. Merino: Mofuta oa linku o nang le boea bo bonolo, bo botle bo harehileng hantle. Metal Complex Dyes: Mebala e entsoeng ka ntho tse kang tepe, koporo le khauta, 'moho le mononta (an-iinonium sul- phate). Moth Proof: Moriana o sireletsang phahlo hore e se jeoe ke 'moto kapa toele. Mother-of-all: Mapolanka a etsang hore mochini o tsebe ho ohia. Kemp: Boea bo nang Ic boea ba ntja bo bongata kapa boea bo shoeleng. Kid Mohair: Boea ba pele ba ho kutoa poling. Natural Dyes: Mebala ea tihaho e fumanoang litlameng, likokoanyaneng le majoeng a bohlokoa. Niddy-Noddy: Lithutsoana tseó khoele e harehang ho tsona ho etsa lipolokoe (ocales). Lam: Ke melamu e teka1etseng pakeng tsa mapolanka a ka tlas'a lipalo tse pakeng tsa lieta ka mahiakoreng a mabeli. Leashes: Likhoele mahloana tse hakiloeng molangoaneng oa tepe 'me ii hakile khoele e 'ngoe le e 'ngoe ea bobeli ea ii- khoele tse hiahietsoeng. Ha ii huloa ii hiahisa lesoba le fapaneng le la pele. toarang likhoele tse hiahietsoeng ka rnokhoa o tiileng e le Orjfice: Lesoba le ka pel'a moo khoele e kenang. hore ho tsebe ho lohuoa. Lustre: Ho benya ha boea. khabisa, Loom: Kosene Ornamental: Lintho tse eketsoang ho 125 Perspective: Tsela eo lintho ii lutseng ka eona setoantong, libaka lipakeng kaha sebaka lipakeng tsa lintho se ii nyenye.. fatsa. Pick: Ho kena hanngoe ka khoele e lohang ka har'a likhoele tse hiahietsoeng ii ahiame. Picked Pattern: Paterone e lohuoang ka ho thonaka likhoele ka menoana ho sebelisoa 'mala o fapaneng ho e etsa. Piecing: Likhoele tse lohang tse tsamaileng sobeng le le leng la tse hiahietsoeng ha ho phaelloa. Plain Weave: Moloho o tloaelehileng o toanang le ho töpa phahlo hobane likhoeIc tse hiahietsoeng ii fapana le tse lohang ka ho pota ka tiase hang le ka holimo hang. Reed: Kosene e masoba e kang kama e sebelisoang ho arola likhoele tse hiahietsoeng. E kenngoa lepolankeng le otlehang ho thusa ho otlella khoele ha ho lohuoa. Reed Hook: Hakisi e hakang ka mahohie, e entsoeng ka lesapo kapa polasitiki. E kenya likhoele sefeng. Reef Knot: Lefito le tloaelehileng le fasoiloang habonolo empa le le thata. Repeat: Ho pheta-pheta paterone. Rigid Shed: Ho arohanya likhoele tse hiahietsoeng ka ho parakisa molamu oa thupa kapa tepe. Rolag: Pompo ea ulu e bonolo e entsoeng ka ii.-' 'carders". Roll Call: Pampiri eo ho ngoloang boteng le bosieo ba basebetsi letsatsi ka leng. Plait: Mokhoa o mong oa ho phethela moo likhoele tsa "warp" ii pongoang ho etsa ropo e tia fanyeha phahlo. Ply: Likhoele tse tophiIoeng 'moho ho etsa khoele e le 'ngoe. Li ka ba peli kapa tharo. Primary Colours: Mebala ka tiholeho ea eona joale ka ha e hiaha mookoling, Satin: Moloho 00 likhoele tse lohang ii e meraro feela - ke bofubelu, boputsoa le bosehia, e leng eona e tsoalang me- toarang tse hiahietsoeng ka nako tse bala e meng. Screw Thread: 'Muru o kopanyang ma- Proportions: Likarolo le mokhoa 0° ii- polanka a machitja he spindle. Secondary Colours: Mebala e tsoaloang toanto ii entsoeng ka oona le hore na ii behioe joang mabapi le boholo ba tsona. Pulley: Mabili a entsoeng liforo hore a tsebe ho harelloa liropo tse a kopanyang le lipere. Mabili a etsoang Afrika bophirima a khabisitsoe hantle ka ho faloa. itseng. ke ha ho kopantsoe mebala e 'meli e meholo 'moho. Mebala ena ke bosehia ba lamunu, botala le pherese. Selvedge: Mathoko a ntho e lohiloeng. Selvedge: Bo-ka-mathoko ba moloho bo etsang hore phahlo e se ke ea rutleha. Shade: Ho hiaka kapa ho fifala ha 'mala. Shading: Mokhoa 00 khoele e lohang e kenang ka har'a moo ho lohiloeng ka khoele ea 'mala o mong. Haeba mebala e 'mehi e kopantsoe tjena, ho bonahala eka ho sebelisitsoe 'mala e meraro. Shed: Sebaka seo khoele e fetang e hia- Quill: Pampiri eo ho hareloang khoele ho eonji ha ho etsoa li-"bobbin". 126 hang pakeng tsa likhoele tse blahietsoeng ka ho palamisa tse hing holim'a tse hing. Shed Stick: Lepolanka leo e reng ha le fetoloa ka har'a likhoele tse hiahietsoeng ebe e nyolla tse ling e theola tse ling. Le sebelisoa ha ho etsoa limmete. Shuttle: E sebelisoa ho kenya khoele e lohang. Li-"shuttle" tsena ii tioha ka thupa e tesanyane ho isa ho lithupa tse kang likepe tse nang le "bobbin". Skein: Khoele e ohliloeng ea hareloa hantle. Skeinwinder: Lebili le nang le lithutsoana tse le potileng, kantle le sebelisoa ho harela likhoele ho li etsa li-sekein. Slits: Masobana a hiahang molohong 00 khoele e lohang e khutlileng hangata Table: Lepolanka le hare le tiatsitsoeng kapa he toeroeng ke maoto a mararo e leng moo lebili le likarolo tse ling tsa mochini ii kopantsoeng. Tapestry Beater: Kama kapa fereko e sebelisoang ho otlella khoele e lohang ha ho etsoa limmete. Teasing: Ho hiantholla boea 'me bo khoeleng e le 'ngoe e hiahietsoeng. hloekisoa. Solution: Ho tsoaka phofo ea 'mala le Tension: Mokhoa oo hikhoele ii toanelang ho tiea ka oona mochining. metsi. Spacing: Ho arola likhoele ka ho lekana sefeng. Spindle: Karolo ea tepe moo bobbin e kopantsoeng bohareng ba "flyer". Spindle whorl: Lepolankanyana le sepharana le lechitja le lebiling le leholo. Spinning: Ho ohia khoele e telele ka boea bo bokhutoanyane. Spinning Wheel: Lebili le ohiang khoele le nang le lebili, seeta "flyer" le "bobbin". Staple: Karolo tse ling tsa liphoofolo tse hiahisang boea ho harehileng haholo. Starting Cord: Khoele e tlamelloang Tension Bar: Mokhoa 00 likhoeletse hiahietsoeng li ka hiephisoang kapa tsa tiisoa. Tension Screw: 'Muru oa sefate o sebelisoang ho tiisa lebanta ka ho lekana. Tertiary Colours: 'Mala o ka etsoang ka ho kopanya 'mala o moholo o pela o monyenyane. Mohiala: Bofubelu he bosehia ha lamunu Ii etsa bosehia ba lamunu bo bofubelu. Bosehia ba lamunu he bosehia ii etsa hosehia ba lamunu ho bosehia feela. Texture: Mokhoa 00 likhoele ii emeng bobbining e leng eOna e tia kopanngoa le boea ho qala ho ohia le hore khoele e tsebe ho hareleha bobbining. Stepping: Ho haha thajana molohong oa limmete ka khoele e sa felleng. Erekaha likhoele tse hiahietsoeng ha ha kopana haholo, masobana a entseng litepe a tia bonahala moo ho khutliloeng ka khoele ka oona molohong. e lohang. nkanyana ka tiasa li-"shaft" a mochini Stock Book: Buka moo ho ngoloang ii- ho latela paterone. Treadle: Seeta se hatoang hore lebihi he tsamaee. Treadle Bar: Lepolanka he teka1etseng ka pel'a moo ho fasehelitsoeng seeta. Treadle Cord: Khoele e kopantseng seeta le thutsoana e e kopanyang he lebili. Treadles: Lieta tse kopantsoeng le litomo tsa mochini. Twill: Moloho 00 hikhoele ii etsang paterone e tekaletseng. ntho tsohle tse entsoeng 'me ii fuoa linomoro. Stretcher: Mokhoa o thakhisang ntho e lohuoang hore bo ka mathoko bo otlolohe. Bolelele ba eona bo ka khutsufatsoa. Symmetrical: Ho pheta-pheta likarolo tse shebaneng bohareng ba 'mete. Synthetic Dyes: Mebala ea maiketsetso. Mebala ena e etsoa ke lifeme tse kholo, ho sebelisoa tiholeho ea tsona kapa ea batho. Thread: (a) Karolo ea paterone e bontang tsela eo hikhoele mahloana ii toanelang ho kenngoa hikhoele. (b) Ho kenya likhoele masobeng a likhoehe-mahloana. Tie Up: Ho fasa hieta he "shaft", mapola- 127 Wool Combs: Likama tse peli tsa tepe tse nang le mofeng oa lepolanka, tse kamang le ho hloekisa boea bo bolelele. Wool Winder: Mochini o monyenyane o harollang khoele ea skein o e Vat Dyes: Ke mebala e sa qhibiliheng ha feela metsi a sa tsoakoe le "caustic Soda" le sodium sulphate. 'Mala o etsa polokoana. Woolen Spinning: Ho ohla khoele e tsa- maeang e sa ohiehe ka boea bo tsoakiloeng. bonahala ha phahlo e le ka metsing kapa e anehiloe moeeng. Vertical: Mola o eang holimo o etsang huku ha o kopana le mola o "hoonirztal". tebetso ea motho ka mong. Warp Beam: Lepolanka le potang le haretseng le ho boloka likhoele tse hiahie- seiling e leng moo ho faseletsoang ii- tsoeng. Warp Chain: Likhoele tse hiahietsoeng ha ii nthoa moo li neng li etselitsoe teng, ii ntoa ka ho etsa liketane. Warp Faced: Moloho 00 likhoele tse hiahletsoeng Ii bonahalang ho feta tse lohiloeng. Warp Weighted Loom: Ke mochini o moholo o lohang limmete moo likhoele Work Sheet: Fomo moo ho ngoloang Worsted Spinning: Ho ohia khoele e tiileng e sa phophomeng boea. Yarn Stick: Melangoana e faselelitsoeng khoele tse hiahietsoeng pele ho lohuoa. Yarn Winder: (a) Seamporene se ka nyenyefatsoang se sebelisoang ho etsa lipolokoana kapa li-"bobbin". (b) Ntho e nang le mabili a mabeli lipakeng tsa oona ho na le sebaka se lume- hang mabihi ho khutsufatsoa kapa ho lelefatsoa. tse hlahletsoeng Ii thoaroang le ho tiisoa ka litepe kapa majoe a boima. Warping Frame: Kosene eo ho methoang le ho harela likhoele tse ilo hlahleloa. Warping Mill: Mokhoa 00 likhoele tse hlahlelang ii etsoang. E na le likosene tse peli tse kopantsoeng ka palo e etsang hore ii bilike. Weave Pattern: Mongolo 0 hialosang paterone. Weft: Ke khoele e lohang. E na le mabitso a mangata. Weft Faced: Moloho 00 likhoele tse lo- hiloeng ii bonahalang ho feta tse hiahietsoeng. Weight: Tepe kapa lejoe le boima e faselelitsoeng ka liketane ho 'warp' hore e tiee. Wheel Uprights: Thutsoana e toereng lebili le leholo. 128 Mrs. 'Mamohasoa Makara Mosupisi oa Meloho Thabana Ii 'Mele Handicraft Centre, o fetoletse mantsoe a Sekhooa. Sesothong. Libuka tse khothaletsoang Nigerian Handcrafted Textiles by Joanne Bubolz Eicher University of Ife Press, Nigeria, 1976 ISBN 978-136-002-X Textilien aus Westafrica, I-Ill by Brigitte Menzel Museum for Volkerkunde Berlin, 1972/73 Germany A History of Textile Art by Agnes Gejer Pasold Research Fund/Sotheby Parke Bernet London, England, 1979 ISBN 0 85667 053 3. Mohair World Newsletter from International Mohair Association Mohair Press Office Skipton, England. Hand Woolcombing and Spinning by Peter Teal Blandford Press Ltd., England, 1976 ISBN 0 7137 0814 X Handspinners' Handbook West African Weaving by Venice Lamb Duckworth, England, 1975 ISBN 0 7156 0905 X. The book of Looms by Eric Broudy Studio Vista, London, 1979 ISBN 0 289 70873 7 Textilehandwerk in Wes-Afrika Straw Into Gold, California, USA, 1978 ISBN 0-9600990-1-8 by Renee Boser-Sarivaxevanis Museum for Volkerkunder, Basel Switzerland, 1972. Spinning Wheel Construction African Textile by Bette Hocberg by Save the Children Vocational Workshop Maseru, Lesotho Syllabus for Brigades (Spinning) by John Picton & John Mack The Trustees for British Museum London, 1979. ISBN 0 7141 1553 3 Ministry of Technical Education Republic of Botswana Navajo and Hopi Weaving Tech- Basic Spinning Principles by Many Pendleton by Simon Taylor CARE - Lesotho Handspun Mohair Maseru, Lesotho, 1978 Textile Raw Materials by Simon Taylor CARE - Lesotho Handspun Mohair Lesotho Distance Teaching Centre 1978. Motataisi oa barupeli ba ho ohla CARE - Lesotho Handspun Mohair, Lesotho Distance Teaching Centre. niques Macmillan Publishing Co., Inc., New York, 1974 The Decorative Arts of Africa by Louise E. Jefferson Collings, London 1974 ISBN 0 00 21615 1-6. Contemporary African Arts & Crafts, by Thelma R. Newman George Allen & Unwin Ltd., London, 1974 Handspinning: Art and Techiques ISBN 0 04 730029 9. by Allen Fannin Van Nostrand Reinhold Co. 1970. by Justinus Sechefo Handspinning The Old Clothing of the Basotho The Catholic Centre, P.O. Mazenod, by Eliza Leadbeater Lesotho. A Hundred and one Questions for Litema Spinners by Alden Amos and Susan Druding Straw Into Gold, California, USA 1978. by students from NTTC National Training College of Lesotho Maseru 129
Documenti analoghi
“Ho Paka ka ho Phethahetseng” ka `Muso oa Molimo
Buka ea Liketso Tsa Baapostola e re bolella
kamoo ka ho hlollang Jehova a ileng a thusa baapostola le Bakreste-’moho le bona ba lekholong la
pele la lilemo C.E. hore ba phethe mosebetsi oo.
Buka en...